Δύο ριζικά διαφορετικές οπτικές της Ε.Ε. διαφάνηκαν στην ολοήμερη συνάντηση των μελών της ελληνικής και της εσθονικής ομάδας προβληματισμού για την Ευρώπη. Η συνάντηση, που έλαβε χώρα στις 13 Ιανουαρίου στην «Αίγλη» Ζαππείου στο πλαίσιο του «Νέου Συμφώνου για την Ευρώπη», ανέδειξε ότι, ακόμα και μεταξύ των φιλοευρωπαίων στις δύο χώρες, δεν είναι κοινές ούτε οι ανησυχίες ούτε οι συνταγές για μια πιο ισχυρή και αποτελεσματική Ενωση.
Η συζήτηση, παρότι πάντα πολιτισμένη, ήταν σε στιγμές τεταμένη. Η ελληνική πλευρά αντέδρασε στους ισχυρισμούς κάποιων εκ των Εσθονών, οι οποίοι θεωρούσαν την Ελλάδα αποκλειστικά υπεύθυνη για την κακοδιαχείριση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών και αμφισβητούσαν την υποχρέωση των υπολοίπων κρατών-μελών να παράσχουν περισσότερη στήριξη στην Αθήνα. Αντίστροφα, μέλη της εσθονικής ομάδας εκδήλωσαν τη δυσαρέσκειά τους όταν, στο υποθετικό σενάριο μιας ρωσικής εισβολής, εκφράστηκαν αμφιβολίες από τους Ελληνες για το αν η Αθήνα θα συμμετείχε ενεργά στην υπεράσπιση της Εσθονίας.
«Σε αυτή τη φάση, το θέμα της ασφάλειας επισκιάζει τα πάντα», σημειώνει στην «Κ» η Εβελιν Καλντότζα, μία εκ των συμμετεχόντων και επικεφαλής διεθνών ειδήσεων στην Postimees, την εσθονική εφημερίδα με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. «Η καχυποψία των Εσθονών οφείλεται στην αντίληψη ότι η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν μια ιδιαίτερα θερμή σχέση με τη Ρωσία», σημειώνει, προσθέτοντας ότι αντίστοιχα «δεν είναι πλήρως κατανοητό στην Ελλάδα γιατί οι κυβερνήσεις της Εσθονίας στηρίζουν τόσο ένθερμα την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.».
Εως τώρα, όπως αναφέρει η κ. Καλντόντζα, οι διαφορετικές αυτές αντιλήψεις δεν έχουν δημιουργήσει προβλήματα εντός της Ε.Ε. ή του ΝΑΤΟ. «Τώρα όμως που εμφανίζονται μεγαλύτερες προκλήσεις, είναι κρίσιμο οι δύο πλευρές να προσπαθήσουν να κατανοήσουν βαθύτερα τους λόγους για τη στάση της κάθε χώρας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε περισσότερα κοινά μεταξύ μας από ό,τι με τους αυταρχικούς ανατολικούς μας γείτονες. Ισως μας βοηθήσει σε αυτό η νέα αμοιβαία συμπάθεια μεταξύ μας».
Μεγάλο μέρος της συζήτησης εστίασε στην οικονομική κρίση, την οποία οι δύο χώρες βίωσαν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Η εσθονική κυβέρνηση, απρόθυμη να εγκαταλείψει τη σταθερή ισοτιμία του νομίσματός της με το ευρώ, επέβαλε ένα ιδιαίτερα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας το 2008-9 (εξαιρέθηκαν μόνο οι συνταξιούχοι), με αποτέλεσμα το ΑΕΠ να μειωθεί κατά 4,2% το 2008 και κατά το ιλιγγιώδες 14,2% το 2009. Ωστόσο η ανάκαμψη που ακολούθησε ήταν εξίσου εντυπωσιακή: το 2010 η οικονομία διογκώθηκε κατά 2,6% και το 2011, που ξεκίνησε με την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, η ανάπτυξη έφτασε το 9,6%. Ωστόσο, όπως παρατήρησαν μέλη και των δύο ομάδων, το εσθονικό πρότυπο δεν θα μπορούσε να υιοθετηθεί από την Ελλάδα. Η Εσθονία, μια χώρα όπου είναι έντονη η ιστορική επιρροή της Γερμανίας, είχε στις απαρχές της κρίσης δημόσιο χρέος μικρότερο από το 5% του ΑΕΠ, ενώ είναι μια χώρα όπου ο συνδικαλισμός είναι περίπου ανύπαρκτος.
«Η Ελλάδα θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους για την ενίσχυση της ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας, αντί να αναλώνεται σε συνεχείς μάχες χαρακωμάτων για το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής των χρεών», σημειώνει ακόμα ένας συμμετέχων, ο Βίλιαρ Βέμπεελ του Estonian Foreign Policy Institute. Ο Εσθονός αναλυτής εκφράζει την ανησυχία του για την ενίσχυση του κρατισμού μετά την κρίση στη χώρα του και τονίζει τη σημασία μεταρρυθμίσεων στις χώρες της Ε.Ε. ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά τους.
Παρών στη συνάντηση, ως παρατηρητής, ήταν ο Στέφεν Σέφερς, επικεφαλής ευρωπαϊκών θεμάτων στο Ιδρυμα King Baudouin (μεταξύ των ιδρυτικών φορέων του «Νέου Συμφώνου για την Ευρώπη»). Ο κ. Σέφερς δηλώνει πεπεισμένος ότι, ως αποτέλεσμα της συνάντησης, υπάρχει μεγαλύτερη αλληλοκατανόηση μεταξύ των δύο πλευρών. «Οπως μου το έθεσε ένας συμμετέχων για τη συζήτηση, “ήταν αμείλικτα ειλικρινής αλλά με σεβασμό, και συνεπώς συνέβαλε στο να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον”», λέει.
Οπως εξηγεί, στις διμερείς συναντήσεις (στο εγχείρημα συμμετέχουν 10 κράτη-μέλη της Ε.Ε.) «φέραμε σε επαφή χώρες που δεν συναντιούνται συχνά και που συχνά έχουν διαφορετική προσέγγιση στην ευρωπαϊκή πολιτική». Τονίζει δε ότι είναι σκοπός των εμπνευστών να συμπεριλαμβάνονται στις ομάδες προβληματισμού «και φωνές που είναι επικριτικές απέναντι στην Ε.Ε., αρκεί να είναι εποικοδομητικές και να σέβονται τις βασικές αρχές της δημοκρατίας (άρα αποκλείονται π.χ. το Jobbik και η Χρυσή Αυγή)».