Πλήγμα για την ποιότητα ζωής των κατοίκων, το περιβάλλον αλλά και τη δημοφιλία της ξακουστής σε όλο τον κόσμο Σαντορίνης ενδέχεται να αποτελέσει η εκρηκτική άνοδος του τουρισμού, που απειλεί πλέον να αλλοιώσει τα χαρακτηριστικά του νησιού. Η υπερβολικά πυκνή δόμηση, που αγγίζει το 11%, όταν ο μέσος όρος στην Ελλάδα βρίσκεται στο 1%, η υπερκατανάλωση νερού λόγω αυξημένης ζήτησης και η συσσώρευση σκουπιδιών σε σημείο μη διαχειρίσιμο προβληματίζουν τοπικούς φορείς και μόνιμους κατοίκους και προκαλούν δυσαρέσκεια ακόμη και μεταξύ των ίδιων των τουριστών, που στριμώχνονται στα σοκάκια της Οίας για μια φωτογραφία με φόντο το ηλιοβασίλεμα.
Με αφορμή σχετικό ρεπορτάζ του Guardian, η «Κ» επικοινώνησε με τοπικούς φορείς και ερευνητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα προβλήματα αστικού τύπου που εμφανίζει ο τόπος. «Τα πάντα κινούνται αυξητικά, σκουπίδια, κατανάλωση νερού. Η υπερεκμετάλλευση θα φέρει περιβαλλοντική φτώχεια και η κατασπατάληση των φυσικών πόρων θα ακυρώσει τη δύναμη του τόπου. Οχι άλλα ξενοδοχεία, όχι άλλα αυτοκίνητα», προειδοποιεί ο δήμαρχος του νησιού Νίκος Ζώρζος, ο οποίος απευθύνει έκκληση στην κυβέρνηση να εφαρμόσει τον νόμο περί κορεσμού και να περιορίσει τη δόμηση.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου με στόχο την αποτύπωση της κατάστασης της τουριστικής δραστηριότητας, σε ορισμένους από τους οικισμούς τα νέα κτίρια ξεπερνούν και το 70%, ενώ υπάρχουν ακραίες περιπτώσεις όπου το ποσοστό ξεπερνά και το 90%. Σε ό,τι αφορά τα ξενοδοχεία, από 241 μονάδες με 9.255 κλίνες το 2004, είχαμε 287 μονάδες και 12.458 κλίνες το 2012 και 14.095 το 2015.
«Αφού εξετάσαμε αριθμό αφίξεων, διανυκτερεύσεων και κλινών το 2016 διαπιστώσαμε ότι την υψηλή τουριστική περίοδο έφταναν ημερησίως στο νησί 70.000 άνθρωποι, με αποτέλεσμα σε θέματα όπως το νερό, να έχει ξεπεραστεί κατά πολύ η φέρουσα ικανότητα, ενώ σχηματίζονταν τεράστιες ουρές για παράδειγμα στα τελεφερίκ», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Γιάννης Σπιλάνης, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε θέματα τουρισμού και νησιωτικής πολιτικής και επιστημονικός υπεύθυνος για το «Παρατηρητήριο τουρισμού στη Σαντορίνη».
Τουρίστες και ντόπιοι
Πρόκειται για συνθήκες που δυσαρεστούν επισκέπτες και ντόπιους. «Σε έρευνα που έγινε σε δείγμα 800 ατόμων τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2016 σχετικά με την ικανοποίηση των τουριστών, αυτοί παραπονέθηκαν για ζητήματα σκουπιδιών, συνωστισμού και μετακίνησης. Αλλά και οι Σαντορινιοί κάνουν μια ώρα να πάνε στη δουλειά τους, ενώ υπάρχουν επιχειρηματίες που δεν έχουν πού να στεγάσουν τους υπαλλήλους τους, αφού όλα τα σπίτια είναι νοικιασμένα», προσθέτει ο κ. Σπιλάνης.
Προβλήματα δημιουργούνται όμως και από την ταυτόχρονη άφιξη κρουαζιερόπλοιων. Το εργαστήριο Διοίκησης Ναυτιλιακών και Λιμενικών Επιχειρήσεων του τμήματος Ναυτιλίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου μελέτησε τη φέρουσα ικανότητα κρουαζιέρας και πρότεινε ένα σύστημα διοργάνωσης κάτι σαν «ρεσεψιόν» στο λιμάνι της Σαντορίνης.
«Στο πλαίσιο της δικής μας μελέτης προέκυψε ότι ο υφιστάμενος ετήσιος αριθμός επισκεπτών κρουαζιέρας είναι αποδεκτός, όμως η ημερήσια κατανομή του και οι ωριαίες αιχμές δημιουργούν τα προβλήματα, με τα σημαντικότερα να εμφανίζονται όταν έχουμε περισσότερους από 10.000 επισκέπτες ταυτοχρόνως», δηλώνει από την πλευρά της η κ. Εύα Στεφανιδάκη, ερευνήτρια ΕΔΙΝΑΛΕ στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Ο κ. Πάρις Σιγάλας είναι οινοποιός στη Σαντορίνη και καταγγέλλει την έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, που εμποδίζει την ανάπτυξη προς όφελος όλης της κοινωνίας. «Οι άνθρωποι υποφέρουμε από τον ανθρώπινο παράγοντα. Σκεφτείτε ότι στις 20 Ιουλίου, στην καρδιά του καλοκαιριού, αποφασίστηκε χωρίς κανέναν σχεδιασμό να μονοδρομηθεί ένα μέρος της Οίας για να λυθεί το κυκλοφοριακό, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί ένα χωριό, η Φοινικιά, και ο δρόμος που οδηγεί στο οινοποιείο. Η δημοτική αρχή δεν έχει κάνει μελέτη για το συγκοινωνιακό. Δεν είναι δυνατόν να κυκλοφορούν πούλμαν 50άρια. Δίνουν πρόχειρες λύσεις και πηγαίνουμε σε τουρισμό φωτογραφίας αντί πολυτελείας», τονίζει ο κ. Σιγάλας. Σημειώνει επίσης ότι «σπουδαίος τουρισμός μπορεί να επέλθει μόνο με ανάπτυξη πρωτογενούς παραγωγής». «Δεν είναι δυνατόν οι βιολογικοί καθαρισμοί να ρίχνουν το νερό στο θάλασσα ενώ θα έπρεπε να είναι ποτιστικό για να χρησιμοποιηθεί στην πρωτογενή παραγωγή».
Για τον πρόεδρο του Εμποροεπαγγελματικού Συλλόγου Σαντορίνης, κ. Νίκο Νομικό, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στον αριθμό των τουριστών αλλά στον τρόπο διαχείρισής τους. «Μας αγχώνει και μας ανησυχεί η κατάσταση γιατί υστερούμε σε υποδομές και στελέχωση υπηρεσιών και δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση, με αποτέλεσμα να στερούμαστε εσόδων. Θα πρέπει να διαφημίσουμε και τις άλλες πλευρές του νησιού και να διοχετεύσουμε και εκεί τουρίστες», δηλώνει.
Στροφή στην ποιότητα
Ολοι, πάντως, φαίνεται να συμφωνούν πως η ζυγαριά θα πρέπει να γείρει στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. «Με την έρευνά μας καταλήξαμε ότι η τουριστική δαπάνη ανά ημέρα υπολογίζεται κατά μέσον όρο στα 175 ευρώ ανά άτομο ημερησίως, το οποίο είναι υψηλό για τα ελληνικά δεδομένα. Θα πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί το τουριστικό αυτό διαμάντι», καταλήγει ο κ. Σπιλάνης.