Ενα μήνα μετά τη βύθιση του «Αγία Ζώνη ΙΙ» στον Σαρωνικό, οι επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον παραμένουν αισθητές. Οι μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ δείχνουν υψηλές συγκεντρώσεις κατάλοιπων πετρελαίου στη Σαλαμίνα και στις παραλίες του Αγίου Κοσμά και της Γλυφάδας, ενώ η συλλογή μαζούτ από τον βυθό συνεχίζεται, με τη Σαλαμίνα να αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα. Την επόμενη εβδομάδα πάντως θα παραδοθούν οι πρώτες απορρυπασμένες ακτές στην Πειραϊκή και στο Παλαιό Φάληρο.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) πραγματοποίησε σειρά δειγματοληψιών νερού στις 18, 22, 29 Σεπτεμβρίου και 3 Οκτωβρίου σε παράκτιες περιοχές που επλήγησαν, καθώς και σε ανοιχτή θάλασσα (από το στενό Ελευσίνας – Σαλαμίνας έως την Ανάβυσσο) στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Γιάννης Χατζηανέστης, διευθυντής Ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ, στις πρώτες μετρήσεις όλες οι περιοχές που ελέγχθηκαν αντιμετώπιζαν σοβαρό πρόβλημα καθώς οι τιμές πετρελαϊκών υδρογονανθράκων στο θαλασσινό νερό υπερέβαιναν κατά πολύ το ανώτατο όριο μέτρησης (1.500 μικρογραμμάρια ανά λίτρο). Για να γίνει κατανοητή η έκταση του προβλήματος, η φυσιολογική τιμή είναι 0,5-2 μικρογραμμάρια πετρελαϊκών υδρογονανθράκων ανά λίτρο, ενώ στον Σαρωνικό λόγω της μεγάλης κυκλοφορίας πλοίων οι συνήθεις τιμές κυμαίνονται κατά μέσο όρο στα 20 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Επομένως οι πρώτες μετρήσεις ξεπερνούσαν τουλάχιστον κατά 750 φορές το επιτρεπόμενο όριο σε περιοχές όπως η Σαλαμίνα, το Φάληρο, ο Αλιμος και ο Αγιος Κοσμάς.
Περίπου 15-20 ημέρες μετά τη βύθιση του πλοίου, οι μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ άρχισαν να γίνονται κάπως πιο ενθαρρυντικές, καθώς η πετρελαιοκηλίδα συνελέγη από τα αντιρρυπαντικά σκάφη, διασπάστηκε ή κατέληξε στον βυθό. Ετσι, για παράδειγμα, στις ακτές του όρμου της Αφροδίτης, της Φρεαττύδας και του Ναυτικού Ομίλου στον Πειραιά, που τις πρώτες ημέρες είχαν τιμές άνω των 1.500 μικρογραμμαρίων ανά λίτρο, οι τιμές της ρύπανσης έπεσαν στις 29 Σεπτεμβρίου στα 5,4 μικρογραμμάρια πετρελαϊκών υδρογονανθράκων ανά λίτρο. Αναλόγως, στη δεύτερη παραλία της Γλυφάδας, στην οποία είχαν καταγραφεί τιμές πάνω από το ανώτατο όριο, αυτές έπεσαν στις αρχές Οκτωβρίου στα 5,8 μικρογραμμάρια ανά λίτρο. Επιπλέον, όλες οι δειγματοληψίες που έγιναν στην ανοιχτή θάλασσα στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου (σε 14 σημεία) είχαν τιμές από μη ανιχνεύσιμες έως 5,4 μικρογραμμάρια ανά λίτρο.
Σε κάποιες περιοχές όμως το πρόβλημα παραμένει, αν και σαφώς περιορισμένο σε σχέση με τις πρώτες ημέρες μετά τη μυστηριώδη βύθιση του πλοίου. Σύμφωνα με το ΕΛΚΕΘΕ, υψηλές τιμές καταγράφηκαν στις 3 Οκτωβρίου στον Αγιο Κοσμά (160 μικρογραμμάρια ανά λίτρο), στη δεύτερη παραλία στη μαρίνα Γλυφάδας (331 μικρογραμμάρια ανά λίτρο) και στην πρώτη παραλία στη μαρίνα Γλυφάδας (86 μικρογραμμάρια ανά λίτρο). Αντίθετα, στην 3η παραλία στην ίδια περιοχή η ρύπανση έπεσε στα 2,9 μικρογραμμάρια ανά λίτρο, σχεδόν στο φυσιολογικό όριο.
Το βαρύτερο τίμημα πληρώνει, όπως φάνηκε από τις πρώτες ημέρες, η Σαλαμίνα. Η ρύπανση στη θαλάσσια περιοχή των Σεληνίων και της Κυνόσουρας παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με το ΕΛΚΕΘΕ να αναμένει την ολοκλήρωση της διαδικασίας απορρύπανσης του βυθού (που βρίσκεται σε εξέλιξη) προκειμένου να προχωρήσει σε νέες μετρήσεις στη θάλασσα.
Ανάλυση δειγμάτων
«Θα συνεχίσουμε τις δειγματοληψίες στις περιοχές που επλήγησαν μέχρι οι τιμές να φθάσουν στα φυσιολογικά όρια», εξηγεί ο κ. Χατζηανέστης. «Εκκρεμούν οι αναλύσεις των δειγμάτων από ιζήματα που πήραμε με το σκάφος “Αιγαίο” σε 14 σημεία στην ανοιχτή θάλασσα, σε βάθη άνω των 20 μέτρων, ενώ ύστερα από κάποιο διάστημα έχουμε προγραμματίσει να αναλύσουμε δείγματα σε θαλάσσιους οργανισμούς, ώστε να δούμε τη βιοσυσσώρευση. Αναλόγως με τα αποτελέσματα που θα έχουμε, θα προτείνουμε στο υπουργείο και τις επόμενες κινήσεις μας για τον έλεγχο της ρύπανσης».
Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Ναυτιλίας, από το ναυάγιο του «Αγία Ζώνη ΙΙ» στα ανοιχτά της Ψυττάλειας διέρρευσαν στη θάλασσα περίπου 300 τόνοι πετρελαιοειδών. Την πρώτη ημέρα η έκταση της ρύπανσης είχε υποεκτιμηθεί, παρότι μεγάλες ποσότητες μεταφέρθηκαν με τα ρεύματα στις ακτές της Σαλαμίνας. Την τρίτη ημέρα όμως οι άνεμοι άλλαξαν κατεύθυνση, μεταφέροντας μεγάλο κομμάτι της πετρελαιοκηλίδας αρχικά στην Πειραϊκή και στη συνέχεια στις ακτές του Φαλήρου, του Αγίου Κοσμά, του Αλίμου, της Γλυφάδας, έως και της Βουλιαγμένης.
Χρονοβόρος ο καθαρισμός στη Σαλαμίνα
Στον βυθό και στις ακτές της Σαλαμίνας εστιάζεται πλέον το έργο των συνεργείων απορρύπανσης. Το μεγαλύτερο μέρος της ακτογραμμής της Αθήνας, πλην Γλυφάδας, Αλίμου και Ελληνικού, έχει καθαριστεί και οι πρώτες παραλίες θα παραδοθούν σε λίγες ημέρες. Μετά την ολοκλήρωση της απορρύπανσης θα αναλάβει δράση το υπουργείο Περιβάλλοντος, που θα καθορίσει τυχόν επιπλέον μέτρα για την αποκατάσταση του οικοσυστήματος.
Σύμφωνα με στοιχεία της Τεχνικής Προστασίας Περιβάλλοντος, μιας από τις εταιρείες που συμμετέχουν στο έργο της απορρύπανσης, έως τις 9 Οκτωβρίου είχαν συλλεγεί 2.414 κυβικά μέτρα υγρών πετρελαιοειδών και 1.388 τόνοι ρυπασμένα χώματα και στερεά απόβλητα. Επίσης από το αντιρρυπαντικό σκάφος «Ακταία OSRV», που κινητοποιήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας (EMSA) συνελέγησαν 4.416 τόνοι νερού ρυπασμένου με πετρελαιοειδή.
Πού μεταφέρονται τα απόβλητα; Τα αντιρρυπαντικά «εργαλεία» (υλικά που απορροφούν τα πετρελαιοειδή), τα ρυπασμένα στερεά (άμμος, βότσαλα, χώμα) και τα ρυπασμένα ύδατα που αντλήθηκαν από ξηράς με βυτία μεταφέρονται στις εγκαταστάσεις της ελληνικής εταιρείας Polyeco. Οπως εξηγεί ο διευθυντής του εργοστασίου της εταιρείας, Σίμος Σαρβανίδης, αφού γίνουν χημικές αναλύσεις στα απόβλητα, ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε πετρελαιοειδή οδηγούνται σε επεξεργασία και καταλήγουν στην τσιμεντοβιομηχανία: το οργανικό κομμάτι, που έχει μεγάλη θερμογόνο αξία ως καύσιμο και τα υπόλοιπα ως εναλλακτική πρώτη ύλη στην παραγωγή τσιμέντου.
Οσο για το έργο της απορρύπανσης, το βασικότερο κομμάτι, δηλαδή η απάντληση πετρελαίου από το ναυάγιο, έχει ολοκληρωθεί. Σήμερα αντιρρυπαντικά σκάφη παραμένουν για προληπτικούς λόγους στην περιοχή του ναυαγίου, ενώ ολοκληρώνουν το έργο τους στον όρμο Σεληνίων στη Σαλαμίνα.
Επίσης έχει ολοκληρωθεί ο καθαρισμός των ακτών του Πειραιά και του Παλαιού Φαλήρου, οι οποίες και θα «παραδοθούν» στην πολιτεία (υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο που πιστοποιεί την ολοκλήρωση της απορρύπανσης). Σε προχωρημένο στάδιο βρίσκεται ο καθαρισμός των ακτών του Αλίμου, της Γλυφάδας και του Ελληνικού. Δύσκολη χαρακτηρίζεται η κατάσταση στη Σαλαμίνα, όπου παρότι απασχολούνται σήμερα τα περισσότερα συνεργεία, ο καθαρισμός της ακτογραμμής εκτιμάται ότι θα χρειαστεί περισσότερο από ένα μήνα. Το έργο των συνεργείων έχει μετακινηθεί στον βυθό: δύο ομάδες εργάζονται σήμερα στη Σαλαμίνα και ακόμα δύο στη Γλυφάδα, απομακρύνοντας είτε χειρωνακτικά (στα ρηχά) είτε με συσκευές αναρρόφησης το μαζούτ που έχει «καθίσει» στον βυθό (όπως περιγράφεται, έχει πλέον την υφή πλαστελίνης). Οι εργασίες θα απαιτήσουν ακόμα αρκετό χρόνο, ιδίως στη Σαλαμίνα.
Επιπλέον μέτρα
Μόλις ολοκληρωθεί η απορρύπανση, αναλαμβάνει δράση το Συντονιστικό Γραφείο Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικής Ζημιάς (ΣΥΓΑΠΕΖ) του υπουργείου Περιβάλλοντος. Η υπηρεσία θα καθορίσει τυχόν επιπλέον μέτρα που θα πρέπει να αναληφθούν με ευθύνη του ιδιώτη για την πλήρη αποκατάστασης του οικοσυστήματος.