Το θέμα του εμβολιασμού των εγκύων έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την κοινή γνώμη με αφορμή τα δυσάρεστα γεγονότα που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας και αφορούν κυρίως μητέρες σε προχωρημένο στάδιο κύησης, οι οποίες νοσούν από κορωνοϊό, διασωληνώνονται και τελικά καταλήγουν εξαιτίας της απόφασής τους να παραμείνουν ανεμβολίαστες. Το ζήτημα επανήλθε και πάλι στο προσκήνιο με τον θάνατο της Παρθένας Κουτμερίδου που έχασε τη μάχη με τον κορωνοϊό.
Οι ειδικοί πάντως επισημαίνουν πως η έγκυος που θα νοσήσει από λοίμωξη Covid-19 είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στη σοβαρή νόσηση στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και τις πρώτες ημέρες της λοχείας και συστήνουν ανεπιφύλακτα τον εμβολιασμό των εγκύων με εμβόλια τύπου mRNA. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις ο πλακούντας προφυλάσσει το έμβρυο και η μητέρα είναι εκείνη που είναι εκτεθειμένη στον ιό, υπάρχουν και περιπτώσεις ενδομήτριας μετάδοσης στο έμβρυο ο οποίος μάλιστα είναι ανεξάρτητος από τη βαρύτητα της λοίμωξης.
Όπως μας εξηγεί η καθηγήτρια Μαιευτικής – Γυναικολογίας και Στείρωσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, υπάρχουν κάποια κριτήρια για την κατάταξη μιας εγκύου που έχει συμπτωματική λοίμωξη Covid-19 σε υψηλού και χαμηλού κινδύνου, ώστε να γίνει σωστή συμβουλευτική σε περίπτωση που διστάζει να εμβολιαστεί, όπως είναι για παράδειγμα η παχυσαρκία, η μεγάλη ηλικία και το τρίτο τρίμηνο της κύησης.
Ακούστε το Podcast:
-Aπό τι κινδυνεύει η ίδια η έγκυος αν νοσήσει από τον κορωνοϊό SARS-CoV2;
Η έγκυος που θα νοσήσει από λοίμωξη COVID-19 κινδυνεύει να νοσήσει πιο βαριά από μία γυναίκα αντίστοιχης ηλικίας που δεν είναι έγκυος. Υπάρχουν πολλές δημοσιεύσεις που έχουν δείξει ότι, ιδιαίτερα στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και τις πρώτες ημέρες της λοχείας, η νεαρή γυναίκα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη για να νοσήσει βαριά και να χρειαστεί διασωλήνωση και μηχανικό αερισμό. Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η λοίμωξη στις έγκυες είναι ίδια με τα συμπτώματα στον γενικό πληθυσμό. Με μεγάλη ανησυχία είδαμε ότι στη Βρετανία, από τον περασμένο Ιούλιο και μετά, το 20% των ασθενών με βαριά λοίμωξη COVID-19 που χρειάζονται παράκαμψη της λειτουργίας των πνευμόνων με εξωσωματική οξυγόνωση με μεμβράνη (με μηχάνημα Ecmo) λόγω πολύ σοβαρής πνευμονίας είναι έγκυες. Οι περισσότερες από αυτές ήταν ανεμβολίαστες, ενώ κάποιες είχαν κάνει μόνο τη μία δόση του εμβολίου, γεγονός που υποδεικνύει ακόμη περισσότερο την σπουδαιότητα του έγκαιρου εμβολιασμού.
-Από τι κινδυνεύει το έμβρυο;
Ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις ο πλακούντας προστατεύει το έμβρυο. Τα περισσότερα μωρά που γεννήθηκαν από μητέρες που ήταν θετικές στον κορωνοϊό ήταν αρνητικά. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις, περίπου σε 2% των εγκύων με COVID-19, προσβάλλεται ο πλακούντας και σε μερικές πολύ σπάνιες περιπτώσεις έχει απομονωθεί ο κορωνοϊός στον ομφάλιο λώρο. Συνήθως αυτές αφορούν το τρίτο τρίμηνο της κύησης, αλλά υπάρχει και αναφορά μιας περίπτωσης εγκύου με λοίμωξη COVID-19 που εκδηλώθηκε στο δεύτερο τρίμηνο της κύησης, ως πρώιμη προεκλαμψία, και στο υλικό της αποβολής του εμβρύου απομονώθηκε o κορωνοϊός SARS-CoV-2.
-Θα μπορούσε ο εμβολιασμός να βλάψει με κάποιο τρόπο το έμβρυο κι αν ναι πώς; Κάνοντας μια έγκυος το εμβόλιο, περνά στον οργανισμό του εμβρύου η ουσία του εμβολίου ή το μωρό παίρνει απλώς τα αντισώματα;
Τα εμβόλια που συστήνονται στη διάρκεια της κύησης έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV2 είναι τα mRNA εμβόλια, δηλαδή τα εμβόλια Pfizer-BioNTech και Moderna. Η σύσταση γίνεται διότι για τα mRNA εμβόλια υπάρχουν οι μελέτες που δείχνουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι πρώτες μελέτες που έγιναν για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV2 δεν είχαν συμπεριλάβει έγκυες και για τον λόγο αυτό η επιστημονική κοινότητα ήταν στην αρχή επιφυλακτική στη σύσταση εμβολιασμού των εγκύων. Πολύ γρήγορα όμως δημοσιεύτηκαν μελέτες με μεγάλους αριθμούς εγκύων που έδειξαν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων mRNA στις έγκυες, από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Επίσης, υπήρξε και επιφυλακτικότητα για τη σύσταση για εμβολιασμό στο πρώτο τρίμηνο, ιδιαίτερα γιατί υπήρχε ο φόβος της αύξησης του κινδύνου για αυτόματες αποβολές, όμως μελέτη που δημοσιεύτηκε από τη Νορβηγία έδειξε ότι δεν αυξάνεται ο αριθμός των αυτόματων αποβολών του πρώτου τριμήνου στις γυναίκες που εμβολιάζονται σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν εμβολιάζονται.
Το έμβρυο της εγκύου που κάνει το mRNA εμβόλιο παίρνει μόνο τα προστατευτικά αντισώματα. Τα εμβόλια που αντενδείκνυνται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι αυτά που περιέχουν ζώντες εξασθενημένους ιούς, όπως πχ τα εμβόλια MMR (για ιλαρά, παρωτίτιδα και ερυθρά), το BCG (για την φυματίωση) κλπ. Αυτά τα εμβόλια έχουν τον θεωρητικό κίνδυνο να βλάψουν το έμβρυο. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν εμβόλια για τα οποία υπάρχει ισχυρή σύσταση να γίνονται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης για την προστασία της μητέρας και του εμβρύου. Για παράδειγμα, ένα εμβόλιο που συστήνεται στις έγκυες, ανεξαρτήτως τριμήνου κύησης, είναι το εμβόλιο για την ιογενή γρίπη (seasonal influenza), η οποία είναι μια οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α και Β. Στην Ελλάδα, η δραστηριότητα της γρίπης συνήθως αρχίζει να αυξάνει κατά τον μήνα Ιανουάριο, και κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο-Μάρτιο. Το πλέον συχνό και αποτελεσματικό μέτρο για την πρόληψη της ιογενούς γρίπης είναι ο ετήσιος εμβολιασμός. Μάλιστα η συγχορήγηση του εμβολίου μαζί με αυτό κατά της λοίμωξης COVID-19 είναι αποδεκτή, αρκεί να πραγματοποιείται σε διαφορετικό σημείο του σώματος. Τέλος, στο τρίτο τρίμηνο της κύησης (στις 27-36 εβδομάδες της κύησης) θα πρέπει να συστήνεται το εμβόλιο κατά της διφθερίτιδας-τετάνου και κοκκύτη (Tdap) κυρίως για να προφυλάξει το νεογνό όταν γεννηθεί από τον κοκκύτη, καθώς τα προστατευτικά αντισώματα περνούν στο έμβρυο.
-Υπάρχουν μέτρα που μπορεί να λάβει μία έγκυος και τα οποία θα επαρκούσαν ώστε να προστατευτεί ικανοποιητικά αποφεύγοντας το εμβόλιο;
Δυστυχώς, όλες οι έγκυες που νόσησαν από τον κορωνοϊό δήλωσαν ότι πρόσεχαν πάρα πολύ! Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο κορωνοϊός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και ότι ακόμη και να προσέχει πολύ η ίδια η έγκυος, τα άτομα του στενού της περιβάλλοντος μπορεί να κολλήσουν και να της το μεταδώσουν. Για αυτόν τον λόγο, καλό θα είναι να είναι εμβολιασμένα και τα άτομα που έρχονται σε στενή επαφή με την έγκυο.
-Μπορεί να γίνει ασφαλής πρόβλεψη για το ποια έγκυος θα νοσήσει, εάν νοσήσει σοβαρά; Υπάρχουν κάποιοι δηλαδή παράγοντες κινδύνου;
Οι έγκυες που προσβάλλονται από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 έχουν αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές, εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας και διασωλήνωση, σε σύγκριση με γυναίκες αντίστοιχης ηλικίας που δεν είναι έγκυες. Ειδικότερα, οι έγκυες με λοίμωξη COVID-19 και συμπτωματολογία από το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα (βήχα, δύσπνοια, πυρετό) έχουν διπλάσιο κίνδυνο για εισαγωγή στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και 70% αυξημένο κίνδυνο για θάνατο, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε το Center for Disease Control (CDC) στις 29 Σεπτεμβρίου. Πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό American Journal of Obstetrics and Gynecology μία πολυκεντρική διεθνής μελέτη πρόβλεψης των εγκύων με συμπτωματική λοίμωξη COVID-19, οι οποίες θα χρειαστούν εισαγωγή στη ΜΕΘ. Στη μελέτη συμμετείχαν οκτώ νοσοκομεία από τέσσερις χώρες, την Ελλάδα, τη Βρετανία, την Αυστρία και την Τουρκία. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι χρησιμοποιώντας ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία της μητέρας, ο δείκτης μάζας σώματος και το τρίμηνο της κύησης μπορεί να γίνει πρόβλεψη του κινδύνου για σοβαρή μορφή της λοίμωξης COVID-19 (miniCOMIT), ενώ προσθέτοντας και κάποια κλινικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι δείκτες φλεγμονής (ο λόγος ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα/λεμφοκύτταρα και η CRP), μπορεί να γίνει πρόβλεψη για εμφάνιση προεκλαμψίας, σοβαρή επιδείνωση ή και θάνατο (fullCOMIT). Στη μελέτη συμμετείχαν 793 έγκυες/λεχωϊδες με συμπτωματική λοίμωξη COVID-19, από τις οποίες οι 44 (5.5%) έκαναν εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας και οι 10 (1.3%) κατέληξαν.
Χρησιμοποιώντας τους δύο αλγορίθμους μπορεί αφενός να γίνει σωστή συμβουλευτική σε έγκυες που διστάζουν να εμβολιαστούν και οι οποίες παρουσιάζουν επιβαρυντικούς παράγοντες για σοβαρή νόσο (πχ μεγάλη ηλικία, παχυσαρκία, κάπνισμα), έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν εγκαίρως για τον εμβολιασμό τους (miniCOMIT) και αφετέρου να μπορεί να γίνει έγκαιρα η εισαγωγή των συμπτωματικών εγκύων, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο για επικείμενη επιδείνωση της κατάστασής τους (fullCOMIT). Οι περισσότερες μελέτες που έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα με προβλεπτικά μοντέλα επιδείνωσης της νόσου σε ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 δεν περιλαμβάνουν έγκυες γυναίκες. Έτσι, η μελέτη αυτή, που αφορά μόνο έγκυες, δίνει τη δυνατότητα να γίνει σωστή ενημέρωση όσον αφορά τον εμβολιασμό και επιτρέπει στα συστήματα υγείας και τους ιατρούς να κάνουν σωστή επιλογή των εγκύων που πρέπει να εισαχθούν στα νοσοκομεία πριν επιδεινωθεί η κατάστασή τους και κινδυνεύσει τόσο η υγεία τους όσο και η υγεία του μωρού τους. Από την Ελλάδα συμμετείχε η Γ’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αττικό Νοσοκομείο, με εμένα, τον Ακαδημαϊκό Υπότροφο Γεώργιο Παπαϊωάννου και τον ιατρό Παναγιώτη Κρόκο.
-Οι έγκυες που νοσούν και τελικά καταλήγουν έχουν κοινά αίτια θανάτου;
Ευτυχώς είναι πολύ λίγες οι περιπτώσεις των εγκύων που καταλήγουν, όμως φαίνεται ότι το στέλεχος με τη μετάλλαξη Δ προσβάλλει ιδιαίτερα τις έγκυες. Τον Αύγουστο, στις ΗΠΑ πέθαναν 22 έγκυες με λοίμωξη COVID-19, ενώ συνολικά έχουν πεθάνει 161 έγκυες. Τα αίτια είναι τα ίδια με τον υπόλοιπο πληθυσμό και αφορούν κυρίως έγκυες στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και γυναίκες που γέννησαν πρόσφατα.
-Επειδή ακούμε διαρκώς για γυναίκες σε κύηση που διασωληνώνονται και καταλήγουν, υπάρχουν έγκυες ασυμπτωματικές ή με ήπια συμπτώματα και ποια είναι η αναλογία;
Από τα δικά μας δεδομένα προκύπτει ότι σε ένα ποσοστό 60% των εγκύων, η συμπτωματολογία τους είναι ήπια ή πρόκειται για ασυμπτωματικές περιπτώσεις, στις οποίες γίνεται μοριακός έλεγχος στο πλαίσιο της εισαγωγής τους στο νοσοκομείο για να γεννήσουν.
-Έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις πλακουντίτιδας Covid-19. Τι ακριβώς συμβαίνει στον πλακούντα και επέρχεται ο ασφυκτικός θάνατος του εμβρύου;
Η καθηγήτρια κυρία Κωνσταντινίδου στη Μονάδα Περιγεννητικής Παθολογικής Ανατομικής του ΕΚΠΑ έχει μελετήσει την «πλακουντίτιδα COVID-19» που συσχετίστηκε με ενδομήτριο θάνατο. Στην «πλακουντίτιδα COVID-19», ο μεσολάχνιος χώρος του πλακούντα αποφράσσεται από τη μαζική εναπόθεση ινιδοειδούς υλικού. Ο μεσολάχνιος χώρος είναι η περιοχή όπου πρέπει να κυκλοφορεί ανεμπόδιστα το μητρικό αίμα. Όταν προσβάλλεται ο πλακούντας, το μητρικό αίμα δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ελεύθερα, παρεμποδίζεται η εμβρυομητρική ανταλλαγή και το έμβρυο ασφυκτιά και πεθαίνει μέσα στη μήτρα. Στις τέσσερις περιπτώσεις που είχαμε στην Ελλάδα, ο ενδομήτριος θάνατος έγινε 1-2 εβδομάδες μετά τη διάγνωση της λοίμωξης COVID-19 στις έγκυες, οι οποίες ήταν στο σπίτι τους με ήπια συμπτωματολογία ή εντελώς ασυμπτωματικές, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος ενδομήτριας μετάδοσης δεν σχετίζεται με τη βαρύτητα της λοίμωξης.
-Επειδή υπάρχουν μητέρες που ανησυχούν για τις πιθανές επιπτώσεις του εμβολιασμού στο έμβρυο, ωφελεί σε κάτι να γίνεται η πρώτη δόση εμβολίου στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και η δεύτερη μετά τον τοκετό;
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η πλήρης ανοσολογική απάντηση και η προστασία από τον κορωνοϊό SARS-CoV2 γίνεται μετά από τις δύο δόσεις εμβολίου. Συνεπώς, έχει μεγάλη σημασία να γίνει ο εμβολιασμός στο προτεινόμενο χρονικό διάστημα και να μην μετατεθεί η δεύτερη δόση. Στις έγκυες που εμβολιάστηκαν πλήρως και έχει παρέλθει 6μηνο από τον εμβολιασμό τους συστήνεται και η τρίτη (ενισχυτική) δόση.
Βρείτε όλα τα podcasts της «Καθημερινής» εδώ
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr