Η κρίση στις διατλαντικές σχέσεις, η πόλωση στο εσωτερικό των ΗΠΑ, η ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, ο ρωσικός κυνισμός στο ζήτημα της Συρίας. Αυτά ήταν τα βασικά στοιχεία από τη συνδιάσκεψη για την ασφάλεια στο Μόναχο, όπου αποκαλύφθηκαν τα βαθιά ρήγματα στη διεθνή πολιτική σκηνή. Αν η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ απέσπασε το θερμότερο χειροκρότημα στη διάρκεια των εργασιών και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μάικ Πενς την ψυχρότερη υποδοχή, μία από τις πλέον συγκινητικές στιγμές ήταν και η αποστροφή του Δημοκρατικού προκατόχου του, Τζο Μπάιντεν, ο οποίος απευθύνθηκε προς τους συμμάχους της Ουάσιγκτον και τους καθησύχασε:
«Θα περάσει αυτή η φάση! Επιστρέφουμε!», εννοώντας ότι η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ είναι μια θλιβερή παρένθεση στις διατλαντικές σχέσεις.
Η προοπτική από κοινού επίλυσης πολέμων και συγκρούσεων στον κόσμο επιδεινώνεται διαρκώς, συμπεραίνει στο σχετικό ρεπορτάζ του στο γερμανικό ραδιόφωνο ο δημοσιογράφος Γκέρβαλντ Χέρτερ. Ειδικά στο ζήτημα του Ιράν και υπεραμυνόμενη της πολυεθνικής δράσης, η καγκελάριος Μέρκελ εκφώνησε μια, εκτός κειμένου, παθιασμένη ομιλία από το βήμα της συνόδου: «Βοηθάμε τον κοινό σκοπό μας, τον στόχο μας, δηλαδή την αναχαίτιση των καταστροφικών δράσεων του Ιράν, ακυρώνοντας τη μοναδική υφιστάμενη συμφωνία;», αναρωτήθηκε χαρακτηριστικά. «Ή μήπως βοηθάμε όταν διατηρούμε τη μοναδική άγκυρα που διαθέτουμε, επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο να ασκήσουμε πίεση;», συμπλήρωσε, απαντώντας εμμέσως στο δικό της ρητορικό ερώτημα. Η απάντηση του Αμερικανού αντιπροέδρου Μάικ Πενς ήταν στο ακριβώς αντίθετο πνεύμα.
«Αποχωρήστε αμέσως»
«Είναι καιρός να σταματήσετε να υπονομεύετε τις αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος του “φοβικού αντιδραστικού καθεστώτος”», όπως το αποκάλεσε ο Πενς, απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους και τους κάλεσε να αποχωρήσουν άμεσα από τη συμφωνία, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα, επέκρινε τη βούληση του Βερολίνου να προχωρήσει στον αγωγό Nord Stream-II, επέμεινε στην πάγια πολιτική του προϊσταμένου του, Ντόναλντ Τραμπ, για αύξηση των αμυντικών δαπανών στις χώρες του ΝΑΤΟ και υπογράμμισε τον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ στον κόσμο, τον οποίο κατά τη γνώμη του λαμβάνει σοβαρά υπόψη της η Ουάσιγκτον. Στον δικό της παράλληλο μονόλογο η Μέρκελ είπε ότι «η πολυεθνική δράση είναι μεν σύνθετη, αλλά ότι είναι προτιμότερο από το να μένει κανείς μόνος στο σπίτι. Και θεωρώ ότι αυτή είναι η απάντηση στο σύνθημα των ημερών. Το μεγάλο αίνιγμα. Ποιος θα μαζέψει τα κομμάτια; Μόνο όλοι μαζί, από κοινού».
Η καγκελάριος μνημόνευσε όλες τις διεθνείς κρίσεις από τον εμπορικό πόλεμο και τον έλεγχο των εξοπλισμών, ειδικά τη συνθήκη INF, τη συνεργασία σε Αφγανιστάν και Συρία, ενώ δεν παρέλειψε να τονίσει ότι πρέπει να διατηρηθεί, παρά τα επιμέρους προβλήματα, ο δίαυλος επικοινωνίας με τη Μόσχα. Από την πλευρά του, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εμφανίστηκε αδιάλλακτος, όπως συνηθίζει να κάνει όταν συμμετέχει στη συνδιάσκεψη ασφαλείας του Μονάχου.
Οταν ρωτήθηκε πώς μπορεί η Ρωσία να αποτρέψει τον Ασαντ να βομβαρδίζει αμάχους, η απάντησή του ήταν κυνική: «Ο,τι κι αν πω, εσείς θα γράψετε αυτό που θέλετε, άρα κάντε το κατευθείαν!». Οι εκπρόσωποι της κινεζικής ηγεσίας ήταν συγκρατημένοι στο Μόναχο. Ρώσοι, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι γνωρίζουν, άλλωστε, καλά ότι η Κίνα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία ως διεθνής παίκτης.
Το Πεκίνο απέστειλε τον ανώτατο αξιωματούχο του στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, Γιανγκ Γιετσί, ο οποίος εμφανίστηκε γεμάτος αυτοπεποίθηση, αρνούμενος να δεχθεί μαθήματα από τις ΗΠΑ στο θέμα της Huawei και των δικτύων 5G.
Οι διαδηλώσεις
Πάντως, για πρώτη φορά η συμμετοχή πολιτών σε διαδηλώσεις έξω από το ξενοδοχείο Bayerischer Hof, τόπο διεξαγωγής της συνόδου, ήταν μαζική, γεγονός που απηχεί την ανησυχία των πολιτών για την κλιματική αλλαγή και τη διαφαινόμενη εξοπλιστική κούρσα μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία INF αλλά και τις απειλές του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για νέα κρίση πυραύλων της Κούβας, σε περίπτωση που οι Αμερικανοί αναπτύξουν πυρηνικούς πυραύλους μέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη.
«Αν θέλει κανείς να βγάλει ένα συμπέρασμα από τις φετινές εργασίες στη βαυαρική πρωτεύουσα, θα πρέπει να συμφωνήσει με την επωδό του οικοδεσπότη της συνόδου, Βόλφγκανγκ Ισινγκερ, πρώην πρέσβη της Γερμανίας στην Ουάσιγκτον: η Ευρώπη πρέπει πλέον να δρα και να μιλά αυτόνομα και με μια φωνή», καταλήγει ο Χέρτερ στην ανάλυσή του στο γερμανικό ραδιόφωνο.
Είναι τραγική ειρωνεία ότι η σύνοδος έχει διατλαντικές ρίζες: ιδρύθηκε το 1963 ως τόπος συνάντησης Γερμανών πολιτικών με εκπροσώπους του σημαντικότερου συμμάχου του Βερολίνου με στόχο τον καθορισμό της δυτικής πολιτικής στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο σύμμαχος αυτός ήταν οι ΗΠΑ.
Οι συζητήσεις του παρασκηνίου
Επί 48 ώρες το Μόναχο έγινε το περασμένο Σαββατοκύριακο το διπλωματικό κέντρο του κόσμου. Ωστόσο, ο οικοδεσπότης Βόλφγκανγκ Ισινγκερ, ο 72χρονος πρώην πρέσβης της Γερμανίας στην Ουάσιγκτον και η 30μελής ομάδα του εργάζονταν πυρετωδώς όλο τον χρόνο για τη διοργάνωση. Το αντικείμενο ήταν, άλλωστε, η παγκόσμια ειρήνη και συχνά στη διάρκεια τέτοιων συνεδρίων οικοδομούνται, ακόμη και μεταξύ αντιπάλων, προσωπικές σχέσεις εμπιστοσύνης, που μπορούν να οδηγήσουν στη συνέχεια σε απτά αποτελέσματα. Αρχηγοί κρατών, υπουργοί, εμπειρογνώμονες ή στελέχη των μυστικών υπηρεσιών, όλοι οι παριστάμενοι ανήκαν στο βαρύ πυροβολικό της διεθνούς διπλωματίας, διέθεταν ελάχιστο χρόνο και απαιτούσαν ύψιστη προστασία. Τα παχιά χαλιά του ξενοδοχείου επέτρεψαν στους παρισταμένους να κινούνται αθόρυβα στους διαδρόμους, ενώ οι αμέτρητες σκάλες, οι εσοχές και οι δαιδαλώδεις διάδρομοι προσέφεραν τη δυνατότητα διακριτικών συναντήσεων σε δωμάτια και σουίτες, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα δημοσιογράφων και άλλων ανεπιθύμητων παρατηρητών. Η οργανωτική επιτροπή είχε κρατήσει έτσι 100 δωμάτια του ξενοδοχείου για εμπιστευτικές συναντήσεις. «Η σύνοδος του Μονάχου είναι ένας θεσμός, ο οποίος επιτρέπει την έκφραση νέων ιδεών, τη σύναψη απροσδόκητων συμμαχιών και την προετοιμασία ειρηνευτικών διαδικασιών. Το πρόγραμμα της συνόδου δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου», εξήγησε πριν από την έναρξη των εργασιών ο Ισινγκερ.