ΧΑΓΗ-ΑΠΟΣΤΟΛΗ. «Είμαι από την κυβέρνηση και είμαι εδώ για να βοηθήσω». Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε πει ότι αυτή ήταν η πιο τρομακτική φράση στην αγγλική γλώσσα. Για τους Ολλανδούς, η ρήση του 40ού προέδρου των ΗΠΑ πρέπει να μοιάζει εντελώς ακατανόητη. Αν η ολλανδική οικονομία είναι από τις πιο εύρωστες στην Ε.Ε. (δεύτερη παγκοσμίως σε καινοτομία, τρίτη σε ανταγωνιστικότητα, πρώτη σε διασυνδέσεις με τη διεθνή οικονομία), αν το Aμστερνταμ είναι σήμερα το πέμπτο πιο επιτυχημένο startup οικοσύστημα στην Ευρώπη και το 15ο στον κόσμο, αυτό έχει επιτευχθεί σε σημαντικό βαθμό χάρη στη στήριξη του ολλανδικού κράτους.
Σε συναντήσεις της «Κ» –στο πλαίσιο αποστολής ομάδας δημοσιογράφων στις Κάτω Χώρες– με αξιωματούχους του υπουργείου Οικονομίας, επίδοξους επιχειρηματίες και στελέχη επιχειρηματικών θερμοκοιτίδων και άλλων πρωτοβουλιών ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, το πρώτο πράγμα που μοιάζει εξωπραγματικό σε ελληνικά αυτιά είναι η ενεργή και πολύπλευρη παροχή υπηρεσιών σε startups που κρίνονται πολλά υποσχόμενες. Oπως μας εξήγησαν, υπάρχει σε κάθε υπουργείο της χώρας ένας υπάλληλος που εξετάζει πώς οι εφαρμοζόμενες πολιτικές επηρεάζουν τη στρατηγική για τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Παράλληλα, ειδική υπηρεσία του υπουργείου Οικονομίας αναλαμβάνει την ομαλή «προσγείωση» αλλοδαπών εταιρειών τεχνολογίας οι οποίες αποφασίζουν να μεταφέρουν την έδρα τους στην Ολλανδία, αναλαμβάνοντας όλες τις γραφειοκρατικές πτυχές της μετεγκατάστασης. Επιπλέον, το υπουργείο επικοινωνεί με εταιρείες που κρίνει ότι έχουν σημαντικές προοπτικές διεθνούς ανάπτυξης και παρέχει πρόσβαση σε επιδοτήσεις για έρευνα και ανάπτυξη, δάνεια, δικτύωση με επενδυτές κ.ο.κ. Πέρυσι περισσότερες από 500 νεοφυείς επιχειρήσεις δέχθηκαν τέτοιας μορφής υποστήριξη.
Φυσικά δεν είναι μόνο η συνδρομή των κρατικών υπηρεσιών που έχει επιτρέψει στην Ολλανδία να οικοδομήσει ένα οικοσύστημα με 6.000 και πλέον startups και scale-ups και τουλάχιστον τέσσερις «μονόκερους» (επιχειρήσεις με κεφαλαιακή αξία μεγαλύτερη του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ). Η oλλανδική οικονομία είναι εξαιρετικά ανοιχτή, με χαμηλή φορολογία για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις (προ μηνών ψηφίστηκε, μάλιστα, αλλαγή στον τρόπο φορολόγησης των stock options ώστε να φορολογούνται οι κάτοχοί τους μόνο όταν ασκούν το σχετικό δικαίωμα και όχι νωρίτερα). Οι ψηφιακές υποδομές της χώρας είναι από τις καλύτερες του κόσμου (τo 97% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ευρυζωνικό Ιντερνετ, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε.). Επιπλέον, τα τελευταία πέντε χρόνια η ολλανδική κυβέρνηση έχει επιστρατεύσει δύο εξέχουσες φυσιογνωμίες για να ηγηθούν της εκστρατείας ενίσχυσης του ολλανδικού οικοσυστήματος: αρχικά την πρώην Ευρωπαία επίτροπο Νίλι Κρους και στη συνέχεια τον πρώην προσωπάρχη της στις Βρυξέλλες και αδελφό του βασιλιά της χώρας, πρίγκιπα Κωνσταντίνο. Το techleap.nl, μια νέα πρωτοβουλία για την προώθηση του ολλανδικού οικοσυστήματος υπό την καθοδήγηση του πρίγκιπα, έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση 65 εκατ. ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Στο Eindhoven Start-up Alliance –μία πρωτοβουλία κολοσσών όπως η Philips και η ASML– είδαμε τους καρπούς των πολιτικών αυτών. Σε ένα υπέροχο campus ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, 12.000 ερευνητές που εστιάζουν στη «βαριά τεχνολογία» (deep tech), από φασματομετρία για τον έλεγχο αποσκευών ώς μεθόδους απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, πειραματίζονται επιστημονικά και επιχειρηματικά. Τα προγράμματα του ESA περιλαμβάνουν την άντληση ιδεών από τη βασική έρευνα που διεξάγεται στο CERN, η δυνατότητα εμπορικής αξιοποίησης των οποίων διερευνάται στη συνέχεια μέσω hackathons.
Την ίδια μέρα, επισκεφθήκαμε το Start-Up Village, έναν «οικισμό» αποτελούμενο από σύγχρονα διακοσμημένα κοντέινερ σε μία έκταση που ανήκει στο Πάρκο Επιστημών του Aμστερνταμ. Στον οικισμό συνυπάρχουν φοιτητές και άλλοι startuppers που προσπαθούν να στήσουν τη δική τους επιχείρηση – ακόμα και πρόσφυγες.
Τα διδάγματα
Ο Eρικ Μπουρ, διευθυντής της θερμοκοιτίδας ACE που διαχειρίζεται το Start-Up Village, μίλησε για τα χαρακτηριστικά των επιτυχημένων ιδρυτών (πανεπιστημιακή μόρφωση, ηλικία 30-40 ετών με 10 χρόνια εμπειρίας σε επιχειρήσεις) και μοιράστηκε μερικά διδάγματα από την πολυετή εμπλοκή του στην προώθηση του επιχειρηματικότητας στις τάξεις των ερευνητών: «Ξεκινήστε με τους φοιτητές, όχι τους καθηγητές. Χρησιμοποιήστε πρότυπα από την τοπική κοινότητα. Πλαισιώστε πολύ γρήγορα τον επιστήμονα με κάποιον που ξέρει από επιχειρήσεις». Τέλος, τόνισε τη σημασία της «ορατότητας» της θερμοκοιτίδας σε αυτούς των οποίων το ταλέντο θέλει να αξιοποιήσει – «γι’ αυτό εμείς μετακομίσαμε το 2013 από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Πάρκο Επιστημών».
Ολα αυτά, ωστόσο, δεν σημαίνουν ότι οι Ολλανδοί είναι ευτυχείς με το status quo στην Ευρωζώνη. Μπορεί ο Μαρκ Ρούτε, πρωθυπουργός της χώρας από το 2010, να αναδεικνύει περισσότερο τελευταίως τη σημασία της Ε.Ε. για την υπεράσπιση των συμφερόντων της Ολλανδίας, αλλά η χώρα ηγείται της Χανσεατικής Ενωσης, ενός συνασπισμού βορείων χωρών που έχουν ως βασικό σκοπό να αποτρέψουν οποιαδήποτε κίνηση προς στενότερη δημοσιονομική ένωση. Σε συναντήσεις με βουλευτές και ειδικούς, κατέστη σαφές ότι δεν υπάρχει προθυμία ούτε για μικρά βήματα στην κατεύθυνση αυτή.
Ο καθηγητής Αντριαν Σάουτ, συντονιστής ευρωπαϊκών θεμάτων του ινστιτούτου Clingendael και σύμβουλος διαδοχικών ολλανδικών κυβερνήσεων, μας είπε χαρακτηριστικά: «Είμαστε υπέρ της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής συνεργασίας αλλά κατά της περαιτέρω ενοποίησης». Η Ολλανδία, τόνισε, παραμένει ταγμένη στη λογική της ατομικής ευθύνης: «Τα κράτη-μέλη πρέπει να είναι ανθεκτικά από μόνα τους κάτι τέτοιο δεν μπορεί να προέλθει απέξω». Τόνισε την καχυποψία με την οποία αντιμετωπίζει παγίως η Χάγη την Κομισιόν, ειδικά επί θητείας Γιούνκερ, όταν οι βλέψεις της για υπερεθνικές εξουσίες ήταν υπερβολικά φιλόδοξες για τα περισσότερα κράτη-μέλη.
Τέλος, είχαμε την ευκαιρία να ενημερωθούμε για τη μεταναστευτική πολιτική της χώρας, μεταξύ άλλων, μέσω επίσκεψης στο κέντρο υποδοχής αιτούντων άσυλο και μεταναστών Rijswijk. Ο στόχος για τη διαδικασία αίτησης ασύλου στην Ολλανδία (περίπου 30.000 το 2018, εκ των οποίων έγινε δεκτό το 30%) είναι να βγαίνει η απόφαση σε πρώτο βαθμό μέσα σε οκτώ εργάσιμες ημέρες. Σε περίπτωση απόρριψης, ο αιτών προσφεύγει απευθείας στο ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας, το οποίο τείνει να εκδικάζει την υπόθεση εντός δύο μηνών (η διαδικασία πρέπει υποχρεωτικά να ολοκληρώνεται εντός έξι μηνών). Συνομιλήσαμε επίσης με στελέχη της υπηρεσίας Επιστροφών, που διαθέτει 600 υπαλλήλους.
Τριάντα στελέχη βρέθηκαν (για τρεις μήνες το καθένα) τα προηγούμενα χρόνια στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για να συνδράμουν τις ελληνικές αρχές στην προσπάθεια να αυξηθεί ο αριθμός των επιστροφών στην Τουρκία. Οπως παραδέχθηκαν οι συνομιλητές μας, η προσπάθεια αυτή δεν είχε συνέχεια.