Toν Ιούλιο του 2018, στη διάρκεια της συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και ενώ η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ μιλούσε στους ηγέτες της Συμμαχίας, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τη διέκοψε για να τη φιλήσει. «Αγαπώ αυτήν τη γυναίκα. Δεν είναι υπέροχη;», είπε και έφυγε. Η αποστροφή είχε σαφώς ειρωνικό ύφος, αφού καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών της συνόδου δεν σταμάτησε να επιτίθεται στη Μέρκελ για το περιορισμένο ποσοστό των γερμανικών αμυντικών δαπανών επί του ΑΕΠ, καλώντας την καγκελάριο να εκπληρώσει τον στόχο του 2%. Παράλληλα επαναδιατύπωσε τις αντιρρήσεις του για το μόνιμο αγκάθι στις μεταξύ τους σχέσεις, την κατασκευή του αγωγού Nord Stream-2 για τη μεταφορά ρωσικού αερίου στη Γερμανία.
Τα δύο αυτά ζητήματα παραμένουν, δύο χρόνια αργότερα, η βασική αιτία της διμερούς σύγκρουσης, που έχει λάβει όμως αγεφύρωτες διαστάσεις. Την περασμένη εβδομάδα η Μέρκελ απέρριψε πρόταση συμμετοχής της στη σύνοδο του G7 στις ΗΠΑ, επικαλούμενη την πανδημία και σε αντίποινα ο Τραμπ ανακοίνωσε την απόσυρση 9.500 Αμερικανών στρατιωτών από τη Γερμανία. Ουδείς γνωρίζει αν πρόκειται για μια απλή απειλή ή αν όντως θα υλοποιηθεί η απόσυρση φέτος, όπως εκτιμούν κάποιοι. Γερμανικές διπλωματικές πηγές στην Αθήνα τόνιζαν ότι όπως και με άλλες προαναγγελθείσες «αποφάσεις» του Αμερικανού προέδρου είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβεί κανείς σε ασφαλείς προβλέψεις. Οπως επισήμανε το πρακτορείο Bloomberg, την ιδέα της αναδίπλωσης από τη Γερμανία είχε θίξει παλιότερα και ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Βερολίνο, Ρίτσαρντ Γκρενέλ, στενός συνεργάτης του Τραμπ. «Οι Αμερικανοί φορολογούμενοι δεν έχουν διάθεση να πληρώνουν τόσο πολλά για την ασφάλεια άλλων χωρών», δήλωσε αυτήν την εβδομάδα ο Γκρενέλ στην Bild Live.
Στο παρελθόν
Η παλιά δυτική Γερμανία είχε μια υφέρπουσα αναντιστοιχία ανάμεσα στους εθνικούς στόχους της και τις διατλαντικές σχέσεις της, έλεγε ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως αναπολεί εκείνες τις εποχές, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Deutsche Welle. Στη μεταπολεμική εποχή, τα αμερικανικά στρατεύματα έγιναν δεκτά στη Δυτική Γερμανία ως απελευθερωτές και ως αντίβαρο σε μια σοβιετική εισβολή. Οι πιο ηλικιωμένοι Γερμανοί θυμούνται τον Ελβις να υπηρετεί σε βάση βόρεια της Φρανκφούρτης, που έκλεισε το 2007. Το κλίμα άλλαξε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και του ’80 όταν το ΝΑΤΟ αποφάσισε να αναπτύξει πυραύλους Πέρσινγκ στη Γερμανία, προκαλώντας μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Μετά την πτώση του Τείχους το 1989, πολλοί Γερμανοί πολιτικοί ζητούσαν επίμονα την απομάκρυνση των αμερικανικών πυρηνικών όπλων από το γερμανικό έδαφος. Αμφίσημη είναι και η στάση της κοινής γνώμης στις δύο χώρες. Ενώ το 85% των Αμερικανών πολιτών θεωρεί τις αμερικανικές βάσεις στη Γερμανία εξαιρετικά σημαντικές για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, μόνο το 52% των Γερμανών θεωρεί το ίδιο, όπως προκύπτει από έρευνα του Pew και του Ιδρύματος Koerber. Παρ’ όλα αυτά οι Γερμανοί είναι πιθανότερο να θεωρήσουν τις ΗΠΑ σημαντικό εταίρο από ό,τι οι Αμερικανοί τη Γερμανία, σύμφωνα με την ίδια μελέτη.
Οι αμερικανογερμανικές σχέσεις έχουν γίνει σύνθετες, αναγνώρισε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, στο πρώτο σχόλιο κυβερνητικού αξιωματούχου στο Βερολίνο για το κυοφορούμενο σχέδιο, αν και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Bild am Sonntag διευκρίνισε πως δεν έχει λάβει κάποια επίσημη ενημέρωση από την Ουάσιγκτον.
Οι σχολιαστές του Fox News πάντως θεωρούν ότι ο Τραμπ ορθώς θέλει να αποχωρήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα, αφού η Γερμανία έχει διαφοροποιηθεί σε πολλά μέτωπα από την Ουάσιγκτον: από τη συμφωνία με το Ιράν μέχρι τη σύγκρουση με το Πεκίνο. «Το Βερολίνο είναι επίσης στη λάθος πλευρά κατά τη μάχη του ελεύθερου κόσμου με την Κίνα. Τον Σεπτέμβριο η Μέρκελ θα υποδεχθεί τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στη Λειψία για μια μεγάλη σύνοδο της Ε.Ε. Σε συζητήσεις για την ατζέντα, η Μέρκελ αποφεύγει συστηματικά ερωτήσεις για ανθρώπινα δικαιώματα και την ξεδιάντροπη αρπαγή της εξουσίας στο Χονγκ Κονγκ», ανέφερε ο πρώην σύμβουλος των κυβερνήσεων Μπους και Τραμπ Κρίστιαν Ουάιτον, υπενθυμίζοντας ότι η Γερμανία δεν έχει απαγορεύσει τη χρήση της Huawei στα δίκτυα 5G.
Σε ανάλυσή της στο Carnegie Europe, η Τζούντι Ντέμπσεϊ πιστεύει τελικά ότι η μείωση των αμερικανικών δυνάμεων στη Γερμανία δεν θα επιταχύνει μεν την αμυντική ενοποίηση της Ευρώπης, αλλά υπογραμμίζει εκ νέου την ανάγκη για μεγαλύτερη αμυντική αυτονομία της από τις ΗΠΑ. Η απόφαση του Τραμπ, κατά την άποψή της, θα πλήξει κυρίως τις ίδιες τις ΗΠΑ και θα χαροποιήσει το Κρεμλίνο και το Πεκίνο.
Οι Ευρωπαίοι επενδύουν στον Μπάιντεν
Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη μοιάζει να έχουν κουραστεί από την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του Τραμπ και επενδύουν σε μια νίκη του Τζο Μπάιντεν. Η διαχείριση της πανδημίας, αλλά και η αντιμετώπιση της δολοφονίας Φλόιντ, ήταν το κερασάκι στην τούρτα. Παρατηρητές αναρωτιούνται ποια η διαφορά του Τραμπ από τους γεωπολιτικούς αντιπάλους των ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία. Σε αμφότερες τις κρίσεις υιοθέτησε ακριβώς τις ίδιες πρακτικές: διασπορά θεωριών συνωμοσίας, καταγγελίες εις βάρος ξένων δυνάμεων, εργαλειοποίηση της θρησκείας και του εθνικισμού, βίαιη καταστολή διαδηλώσεων, περιστολή της ελευθερίας του Τύπου και επιθέσεις σε δημοσιογράφους. H πολιτική του Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» αποδείχθηκε πως δεν ήταν μόνο ένα σύνθημα: από τον ανταγωνισμό για το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού και την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για την κλιματική αλλαγή μέχρι τις αγαστές σχέσεις με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν και τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, οι Ευρωπαίοι έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η αποκατάσταση των διατλαντικών σχέσεων θα επιτευχθεί μόνο μέσα από την ήττα του.