Λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν τα της βρετανικής μοναρχίας όσο ο 78χρονος Ρόμπερτ Λέισι. Στις αρχές της χρονιάς, με αφορμή τα εβδομήντα χρόνια της Ελισάβετ Β΄ στον θρόνο, ο διάσημος ιστορικός, συγγραφέας και σύμβουλος της σειράς «The Crown» είχε μιλήσει αποκλειστικά στο «Κ» για την προσωπικότητά της, την ιστορική της παρακαταθήκη και την επόμενη μέρα. «Η βασίλισσα έχει ήδη έτοιμες τις αποσκευές της για να φύγει», είχε πει. Χθες επιβεβαιώθηκε…
– Από τα εβδομήντα χρόνια της βασιλείας της, ποια περίοδος ήταν η πιο ευτυχισμένη και ποια η πιο δύσκολη;
– Υπήρξε μια περίοδος που και τα δύο συνυπήρχαν: όταν στέφθηκε βασίλισσα. Από τη μια χαιρόταν που ανέβηκε στον θρόνο και από την άλλη βίωνε απέραντη θλίψη για τον πρώιμο και αδόκητο θάνατο του αγαπημένου της πατέρα και ανησυχία για τις θυσίες που συνειδητοποιούσε ότι έπρεπε να κάνει εις βάρος της οικογένειάς της. Οι πρώτες δύο-τρεις δεκαετίες της βασιλείας της ήταν μάλλον… ανιαρές, θαμπές, κατά κάποιον τρόπο. Ολα άλλαξαν αίφνης με τον γάμο του Καρόλου και της Νταϊάνα. H μοναρχία αναζωογονήθηκε, ταυτόχρονα όμως άρχισε να «παράγει» προβλήματα, σκάνδαλα. Το 1992, για τους λόγους που ήδη αναφέραμε στην αρχή της κουβέντας μας, ήταν η πιο δύσκολη περίοδος. Και αν αναζητήσουμε την πιο ευτυχισμένη, όσο κι αν σας φανεί παράξενο, θα τη βρούμε στους τελευταίους μήνες της με τον πρίγκιπα Φίλιππο.
– Ως μητέρα πώς ήταν;
– Πρέπει να της αναγνωρίσουμε ότι ποτέ δεν μπόρεσε να απολαύσει τη μητρότητα, λόγω των υποχρεώσεών της. Σκεφτείτε ότι σχεδόν αμέσως μετά τη στέψη της έφυγε για περιοδεία διάρκειας έξι μηνών, αφήνοντας πίσω τον Κάρολο και την Αννα. Γι’ αυτό τη δεκαετία του ’60 αποφάσισαν με τον Φίλιππο να κάνουν άλλα δύο παιδιά – κατά τη γνώμη μου, να δημιουργήσουν μια «νέα οικογένεια», για να ζήσουν όσα στερήθηκαν ως γονείς. Τα παιδιά της, λοιπόν, δικαίως έχουν παράπονα. Η Ελισάβετ δεν υπήρξε καλή μητέρα. Επίσης, από παιδί έμαθε να μην εκφράζει τα συναισθήματά της, ποτέ να μην εξηγεί ούτε να παραπονιέται –«Νever explain, never complain» είναι το μότο της– και να κρατάει τους γύρω της σε απόσταση.
Ο μεγαλύτερος άθλος της είναι ότι πέτυχε όχι απλώς να επιβιώσει η βασιλεία, αλλά και να ανθήσει.
– Ποιες είναι οι αρετές της βασίλισσας;
– Η Ελισάβετ βλέπει τον εαυτό της ως μέλος μιας ομάδας, της οποίας απλώς ανέλαβε την ηγεσία σε μια δύσκολη περίσταση. Κατανοεί ότι αποτελεί μέρος ενός συστήματος και ότι το ίδιο το σύστημα είναι πολύ πιο σημαντικό από τα άτομα που το υπηρετούν. Υπηρετεί τον Θεό, τον θεσμό και τους πολίτες της χώρας της. Αντιμετωπίζει τον ρόλο της με ταπεινότητα, δηλαδή. Και, ξέρετε, οι πιο επιτυχημένοι βασιλείς στην ιστορία της βρετανικής μοναρχίας ήταν οι ταπεινοί. Επίσης, έχει την ικανότητα να αντλεί δύναμη ακόμα και από τη θλίψη της. Πιστεύει ότι ο χρόνος θεραπεύει τα πάντα. Είναι ήρεμη και υπομονετική. Τέλος, έχει απίστευτο χιούμορ. Το 2012, ο σκηνοθέτης Ντάνι Μπόιλ, ετοιμάζοντας την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, είχε την ιδέα εκείνου του σκετς, με τον Τζέιμς Μποντ και τη βασίλισσα να πέφτουν στο στάδιο με αλεξίπτωτο από ελικόπτερο. Προσέγγισε, λοιπόν, ανθρώπους από το επιτελείο της και τους ζήτησε να της τη μεταφέρουν. Πέρασαν αρκετοί μήνες, γιατί κανείς δεν τολμούσε να της το προτείνει. Και όμως, όταν τελικά εκείνη το έμαθε, γέλασε με την καρδιά της. «Υποτίθεται ότι θα πηδήξω από ελικόπτερο; Αυτό είναι υπέροχο!» είπε. Και διασκέδασε πολύ κάνοντάς το. Το έμαθα από πρώτο χέρι, από την ενδυματολόγο της, Αντζελα Κέλι. Με την ευκαιρία, να προσθέσω ότι ποτέ στις φιλίες της η Ελισάβετ δεν υπολόγισε την κοινωνική τάξη. Η Αντζελα, που βρίσκεται δίπλα της τριάντα ολόκληρα χρόνια, είναι κόρη λιμενεργάτη από το Λίβερπουλ.
– Αλλαξε τον ρόλο του μονάρχη και, αν ναι, με ποιον τρόπο;
– Ως γυναίκα τον μαλάκωσε. Βασικό στοιχείο της επιτυχίας της είναι η θηλυκή της υπόσταση. Ισως δεν ακουστεί πολιτικώς ορθό, αλλά το πλεονέκτημα μιας βασίλισσας είναι ότι έχει τη δυνατότητα να γίνει μητρική φιγούρα για τον λαό της. Βέβαια, μπορεί τα στερεότυπα του σκληρού και αποφασιστικού άνδρα να είναι πια ξεπερασμένα, ντεμοντέ, σε μεγάλο βαθμό, αλλά υπάρχουν ακόμη στο μυαλό πολλών ανθρώπων σε ό,τι αφορά τη μοναρχία. Ομως η Ελισάβετ έχει θέσει ψηλά τον πήχυ για τους επόμενους τρεις άρρενες κατόχους του θρόνου.
– Πώς θα θυμούνται, λοιπόν, την Ελισάβετ στο μέλλον;
– Oι ιστορικοί θα την επαινέσουν γιατί διατήρησε αλώβητη τη μοναρχία και εξέλιξε τη βασιλευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οι πολίτες θα τη θυμούνται με αγάπη γιατί έδειξε ότι η βασιλική οικογένεια μπορεί να είναι προβληματική, να κάνει λάθη· αυτό όμως που έχει σημασία είναι να κρίνονται τα μέλη της όχι από αυτά τα λάθη, αλλά από το πώς τα διορθώνουν. Αν ζητάτε τη δική μου αποτίμηση, ο μεγαλύτερος άθλος της είναι ότι πέτυχε όχι απλώς να επιβιώσει η βασιλεία, αλλά και να ανθήσει, και μάλιστα στην εποχή των mass media, χωρίς να παίξει ποτέ το παιχνίδι της δημοσιότητας. Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: το 1969 είχε κυκλοφορήσει το ντοκιμαντέρ του BBC για τη βασιλική οικογένεια, που την είχε δυσαρεστήσει πολύ. Εκείνα τα Χριστούγεννα η βασίλισσα δεν απηύθυνε τηλεοπτικό μήνυμα, για να αποφύγει την υπερέκθεση. «Αρκετά με έχουν δει οι πολίτες φέτος», είπε.
Η συνέντευξη του Ρόμπερτ Λέισι είχε συμπεριληφθεί στην ειδική έκδοση με τίτλο «Ελισάβετ, 70 χρόνια βασίλισσα» που κυκλοφόρησε μαζί με την «Κ» στις 6/2/2022.