Τι συμβαίνει αφότου πεθάνουμε, και, άραγε, υπάρχουν εκεί έξω, μέσα στους ουρανούς, άλλοι πολιτισμοί, άλλα νοήμονα όντα; Πόσες φορές έχουμε κάνει στους εαυτούς μας αυτές τις δύο ερωτήσεις –ίσως τις δύο πιο μεγάλες, τις δύο πιο βαρυσήμαντες, τις πιο συναρπαστικές– από τότε που ήμασταν μικρά παιδιά; Από τα παιδικά μας μάτια, που κάποτε σε μια καλοκαιρινή παραλία κοίταξαν με έκπληξη και θαυμασμό τον απέραντο νυχτερινό ουρανό έως την ενήλικη ζωή μας, οπότε πια χάσαμε αυτόν τον ενθουσιασμό, τα ερωτήματα παρέμειναν το ίδιο φλέγοντα, το ίδιο απίθανα και το ίδιο αναπάντητα. Και όμως, αυτό το μεγάλο ερωτηματικό που αφορά τους εξωγήινους πολιτισμούς, υπήρξαν κάποιοι που επίμονα προσπάθησαν, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, να το απαντήσουν. Και ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Αμερικανός αστρονόμος Φρανκ Ντρέικ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 2 Σεπτεμβρίου, στα 92 του χρόνια.
Γεννήθηκε στο Σικάγο στις 28 Μαΐου του 1930 και μεγάλωσε σε ένα σπίτι με αυστηρές αρχές, με γονείς Βαπτιστές χριστιανούς. Είχε βρει όμως από μικρός το αντίδοτο απέναντι σε αυτή την καταπιεστική ανατροφή: λίγα τετράγωνα δίπλα στην εκκλησία στην οποία πήγαινε με την οικογένειά του, πάνω στη λίμνη Μίσιγκαν του Σικάγου, στεκόταν το Μουσείο Επιστημών και Βιομηχανίας. Εκεί ενισχύθηκε μια φλόγα που είχε ανάψει μέσα του από τότε που ήταν μόλις οκτώ, όταν ο ίδιος του ο πατέρας –χημικός μηχανικός– παρ’ όλα τα θρησκευτικά του διδάγματα, του είχε πει κάτι «αιρετικό»: πως δεν είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν και πως αλλού υπάρχουν μέρη όπως η Γη. Αυτό τον έκανε, όπως ο ίδιος είχε πει, να αναρωτηθεί ως παιδί, «πώς να είναι αυτά τα όντα, πώς να ζουν, τι συνήθειες να έχουν» – ερωτήματα που συνέχισαν να τον αναστατώνουν σε όλη του τη ζωή. Στο μουσείο εκείνο, οι σκέψεις του αυτές έβρισκαν καταφύγιο. Εκεί, πήγαινε με τον παιδικό του φίλο, που μοιραζόταν το ίδιο ενδιαφέρον για την επιστήμη με αυτόν, και έκαναν μαζί στην ελεύθερη ώρα τους ερασιτεχνικά επιστημονικά πειράματα.
«Δεν υπήρχε μάθημα αστρονομίας στο σχολείο», λέει σε κάποιο από τα αυτοβιογραφικά του κείμενα, συνεχίζοντας: «Κι έτσι στο μουσείο ανακάλυψα πως ο Ηλιος ήταν απλώς ένα αστέρι ανάμεσα σε δισεκατομμύρια άλλα στον γαλαξία. Για την ακρίβεια, κατάλαβα πως ήταν κιόλας ένα από τα πιο κοινά, ένα από τα λιγότερο εντυπωσιακά αστέρια. Οσο για τον ίδιο τον γαλαξία, που το λαμπερό του πέπλο είχα θαυμάσει στον θόλο του πλανηταρίου της λίμνης Μίσιγκαν, ήταν απλώς ένας από τα δισεκατομμύρια μέσα σε ένα αχανές και επιβλητικό σύμπαν». Ενα μουσείο, λοιπόν, ήταν η σπίθα που άναψε μία από τις πιο διάσημες κοσμικές έρευνες στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ο Ντρέικ σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης με υποτροφία του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, για να υπηρετήσει μετά για τρία χρόνια ως υπεύθυνος ηλεκτρονικών στο καταδρομικό «USS Albany». Η εκλεκτική πανεπιστημιακή πορεία του συνεχίστηκε στο Χάρβαρντ, όπου, υπό την καθοδήγηση της κορυφαίας αστροφυσικού Σεσίλια Πέιν-Γκαπόσκιν, έκανε το διδακτορικό του στη ραδιοαστρονομία. «Επρεπε να περιμένω μέχρι τα 28 μου για να καταλάβω πως ίσως, τελικά, υπάρχει ένας τρόπος για να εντοπίσουμε την πιθανή ύπαρξη αυτών των μακρινών όντων, χρησιμοποιώντας ραδιοτηλεσκόπια με τα οποία θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τα ραδιοσήματά τους», θα έλεγε χρόνια αργότερα. Εντέλει, στην πρώτη του δουλειά ως αστρονόμου, στο νεότευκτο τότε Εθνικό Παρατηρητήριο Ραδιοαστρονομίας της Δυτικής Βιρτζίνια, αυτό ακριβώς έκανε πραγματικότητα.
Την άνοιξη του 1960, στα 29 του χρόνια, μάζεψε δύο χιλιάδες δολάρια για πειράματα και απέκτησε πρόσβαση σε ένα ραδιοτηλεσκόπιο αρκετά ευαίσθητο ώστε να ανιχνεύει σήματα από πιθανές εξωγήινες πηγές. Εστρεψε αυτό το τηλεσκόπιο προς τα αστέρια Ταυ Κήτους και Εψιλον Ηριδανού, και παρόλο που δεν «άκουσε» εξωγήινα σήματα, οι έρευνές του πυροδότησαν τεράστιο ενδιαφέρον – ακόμη και σε μια εποχή που κάτι τέτοιο στιγματιζόταν ως «ψευδοεπιστήμη». Σε ένα συνέδριο που έγινε εκεί ένα χρόνο αργότερα, παρουσίασε τη διάσημη εξίσωσή του ως μέσο εκτίμησης για τον αριθμό πιθανών εξωγήινων πολιτισμών στον γαλαξία μας. Αποτελείται από επτά μεταβλητές, όπου ανάλογα με τις τιμές που θα λάβουν το τελικό σύνολο των πιθανών πολιτισμών μπορεί να είναι πολύ υψηλό ή πολύ χαμηλό. Εξακολουθεί να χρησιμοποιείται συστηματικά ως εργαλείο της έρευνας για την ανακάλυψη εξωγήινης ζωής, ενώ η ανάπτυξη της εξίσωσης αποτελεί χρονικό ορόσημο της αστροβιολογίας.
Το 1972, μαζί με τον Καρλ Σαγκάν σχεδίασαν το πρώτο μήνυμα της Γης προς το Διάστημα – τη χρυσή «πλάκα» του Πάιονιρ. Δύο χρόνια μετά έγραψε το «μήνυμα του Αρεσίμπο», που αναμεταδόθηκε από τον ραδιοπομπό του τεράστιου χιλιανού αστεροσκοπείου προς τον ουρανό, και τρία χρόνια αργότερα, το 1977, ήταν ο επόπτης στο έργο της πλάκας του «Βόγιατζερ», ενός ακόμη μηνύματος προς το Διάστημα που προσπαθεί να περιγράψει τη ζωή στον πλανήτη μας. Και το 1984 μαζί με συναδέλφους του ίδρυσαν το ινστιτούτο SETI, του οποίου, ως πρόεδρός του επί σειράν ετών, συνέχισε να προωθεί τους στόχους του, ακόμη και μετά τη σύνταξη του, το 2010.
Οι έρευνες του Ντρέικ ενέπνευσαν τόσο πολύ τα συλλογικά μας όνειρα για τον κόσμο και τη θέση μας στο σύμπαν και βρήκαν τόσες εκφράσεις στον κινηματογράφο και στη λαϊκή φαντασία, που μοιάζουν εξωπραγματικές. Και όσο γράφονται αυτά τα λόγια, τo SETI συνεχίζει τις έρευνές του στον ουρανό, και το όνομα του Ντρέικ θα είναι γραμμένο για πάντα στα αστέρια, ίσως δίπλα στα λόγια του αρχαίου επικούρειου φιλοσόφου Μητρόδωρου, ο οποίος, τον 4ο π.Χ. αιώνα, είχε πει κάτι που ο ίδιος ο Ντρέικ είχε χρησιμοποιήσει ως προλόγισμα στο βιβλίο του «Is Anyone Out There?» του 1997: «Είναι απίθανο να δημιουργηθεί μόνο ένα στάχυ σε μια μεγάλη πεδιάδα και μόνο ένας κόσμος στο άπειρο σύμπαν».