Ο «ύποπτος θάνατος» της 22χρονης Μαχσά Αμινί αποκαλύπτει τη «μισογυνική φύση» του καθεστώτος και την «έλλειψη επιλογής» για τις γυναίκες στο Ιράν, τονίζει στην «Κ» ο ερευνητής στην Εθνική Ακαδημία Αμυνας της Βιέννης, δρ Βάλτερ Πος, σημειώνοντας ότι οι ιρανικές αρχές μπορούν και διαχειρίζονται τις κοινωνικές αντιδράσεις με ένα συνδυασμό «ωμής βίας, χειραγώγησης και εκφοβισμού». Ωστόσο, εκτιμά πως τα περιστατικά που καταγράφηκαν και αυτά που θα ακολουθήσουν πλήττουν την αξιοπιστία και την πολιτική νομιμοποίηση το ιρανικού καθεστώτος, «μέρα με τη μέρα». Θεωρεί επίσης ότι η Τεχεράνη μακροπρόθεσμα θα ζημιωθεί γεωστρατηγικά από τον τρόπο με τον οποίον μεταχειρίζεται τους Κούρδους. Αναφέρεται ακόμη στο επιχειρησιακό σκέλος της επιβολής στο Ιράν, όπου «η αστυνομία είναι μικρότερο πρόβλημα από ό,τι οι φανατισμένοι εθελοντές».
– Παρακολουθείτε στενά τις εξελίξεις στο Ιράν. Τι καταλαβαίνετε γι’ αυτήν την υπόθεση;
– Είναι ξεκάθαρα ένας ύποπτος θάνατος. Ακόμη και αν ισχύει η επίσημη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία η 22χρονη πέθανε από καρδιακή προσβολή –δηλαδή από φυσικά αίτια, παρότι βρισκόταν υπό την ευθύνη της αστυνομίας–, δεν αθωώνει τις ιρανικές δυνάμεις ασφαλείας για τον χειρισμό του θέματος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Μαχσά Αμινί ήταν μια Ιρανή κουρδοσουνιτικής καταγωγής. Το Ιράν μεταχειρίζεται τους Κούρδους ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας και δεν είναι τυχαίο ότι αντιπροσωπεύουν δυσανάλογα υψηλό αριθμό νεκρών κατά την αστυνομική «φύλαξη». Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει πολιτικές συνέπειες σε στρατηγικό επίπεδο για το Ιράν. Διότι μακροπρόθεσμα η Ισλαμική Δημοκρατία θα δυσκολευτεί περισσότερο να βρει συνεργάτες ανάμεσα στους Κούρδους πολιτικούς ηγέτες, τουλάχιστον από τη στιγμή που η σημερινή ηγεσία στο KDP και στο PKK θα αποσυρθεί από την πολιτική. Η νεότερη γενιά των Κούρδων νοιάζεται για τα ατομικά και αστικά δικαιώματα και στηλιτεύει τη μικροπολιτική των κουρδικών κομμάτων, που έδωσε στην Τεχεράνη τόσο μεγάλο περιθώριο διείσδυσης στους Κούρδους.
– Είναι σε θέση ένα τέτοιο περιστατικό να πυροδοτήσει ευρύτερες αντιδράσεις απέναντι στο ιρανικό καθεστώς;
– Οι διαδηλώσεις που συνοδεύουν την εξέλιξη δεν αποτελούν, προς το παρόν, πραγματική απειλή για το καθεστώς. Οι πολιτικές διαμαρτυρίες στο Ιράν είναι μέρος μιας σειράς παρόμοιων γεγονότων που ξεσπούν τακτικά στην Ισλαμική Δημοκρατία, από τότε που το καθεστώς κατέστειλε βάναυσα τις φοιτητικές ταραχές του 1999. Μέχρι στιγμής, το καθεστώς είναι σε θέση να αντιμετωπίζει καταστάσεις όπως αυτή, χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό ωμής βίας, χειραγώγησης και εκφοβισμού. Πιθανώς να το κάνει για καιρό ακόμη, όμως θα αυξάνεται το τίμημα της απώλειας αξιοπιστίας και πολιτικής νομιμοποίησης, μέρα με τη μέρα.
– Tι κρύβει από πίσω η καταπίεση των γυναικών στο Ιράν;
– Ο θάνατος της Μαχσά Αμινί αποκαλύπτει για άλλη μία φορά τη μισογυνική φύση του καθεστώτος, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν τις νεαρές γυναίκες λόγω της «ακατάλληλης» μαντίλας τους – μία παραβίαση του νόμου ή καλύτερα των παραδοσιακών ηθών, δεδομένου ότι η Ισλαμική Δημοκρατία επιβάλλει στις γυναίκες να φορούν «κατάλληλα» ισλαμικά ενδύματα για ιδεολογικούς λόγους. Ακτιβιστές της Ισλαμικής Επανάστασης, όπως η Ζάρα Ραναβάρντ, μπορεί να πίστευαν ή να μην πίστευαν στην «απελευθερωτική» φύση του χιτζάμπ, όταν βοήθησαν στην ανελέητη επιβολή του. Ομως η μαντίλα από μόνη της μπορεί να μην είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις Ιρανές γυναίκες, πολλές από τις οποίες ακολουθούν οικειοθελώς τους ισλαμικούς ή παραδοσιακούς κανόνες. Η έλλειψη επιλογής είναι αυτό που βαραίνει περισσότερο, και μαζί της, η ιδεολογικοποίηση και ο έλεγχος σε ό,τι οι Ιρανές γυναίκες πιστεύουν ότι θα πρέπει να είναι προσωπική απόφαση.
– Πώς λειτουργεί σε καθημερινό επιχειρησιακό επίπεδο ο έλεγχος των γυναικών στο Ιράν;
– Η υπόθεση αναδεικνύει τον ρόλο των βάναυσων εφαρμοστών των φερομένων ως κανόνων. Γενικώς, η αστυνομία είναι μικρότερο πρόβλημα από ό,τι οι φανατισμένοι εθελοντές που στρατολογούνται συνήθως από τις πολιτοφυλακές μπασίτζ και αυτοαποκαλούνται μέλη της Χεζμπολάχ, του «Κόμματος του Θεού», προάγοντας την ισλαμική αρχή της «προώθησης του καλού και της απαγόρευσης του κακού». Εχουν βαθιές ρίζες στο ισλαμιστικό κίνημα του Ιράν, καθώς οι πολιτικές, τα συνθήματα και οι μέθοδοί τους είναι σχεδόν ένα προς ένα αντίγραφο της Φενταγίν του Ισλάμ, μιας βίαιης τρομοκρατικής οργάνωσης των δεκαετιών του 1940 και του 1950, που άφησε απίστευτα ισχυρό αντίκτυπο στην Ισλαμική Δημοκρατία – ιδίως στα τμήματα των υπηρεσιών ασφαλείας της.