Ο Λι Μπόλιντζερ (Lee Carroll Bollinger) είναι ένας πολυσχιδής άνθρωπος. Καθηγητής, ειδικός σε νομικά και συνταγματικά θέματα, υπέρμαχος της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου, μέλος του Συμβουλίου του βραβείου Πούλιτζερ και φυσικά πρόεδρος του περίφημου Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, θέση στην οποία υπηρετεί από το 2002.
Με αυτή την ιδιότητα επισκέφθηκε πριν από λίγες ημέρες την Ελλάδα, στο πλαίσιο της συνεργασίας 30 κορυφαίων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ με ελληνικά ΑΕΙ, και ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων συνεργασιών, την απόφαση του Πανεπιστημίου Κολούμπια να ιδρύσει στην Αθήνα Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης. Το 10ο Κέντρο στον κόσμο θα έχει στόχο την ενίσχυση και τον εμπλουτισμό του επιστημονικού και ερευνητικού έργου που εξελίσσεται στη χώρα μας.
Συναντήσαμε τον Λι Μπόλιντζερ στην Αθήνα και, αν και ξεκινήσαμε τη συζήτηση από το Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης, φθάσαμε μέχρι τον Τραμπ, την πολιτική ορθότητα στον ακαδημαϊκό χώρο και τις σύγχρονες προκλήσεις για τη δημοκρατία.
– Πότε πιστεύετε ότι θα ανοίξει τις πόρτες του το Διεθνές Κέντρο και ποιος είναι ακριβώς ο στόχος του;
– Αναζητούμε τον χώρο όπου θα το στεγάσουμε και είμαι σίγουρος ότι θα τον βρούμε πολύ σύντομα. Επίσης θα χρειαστούμε έναν διευθυντή και προσωπικό, ωστόσο έχουμε ήδη καταστρώσει σχέδια για μεταβατικό διευθυντή ώστε να ξεκινήσουμε. Στη συνέχεια πρέπει να αποφασίσουμε τα προγράμματα που θα αναπτύξουμε. Αυτό είναι το 10ο Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης του Κολούμπια στον κόσμο. Πρόκειται για ένα διεθνές δίκτυο και όχι για παραρτήματα του πανεπιστημίου. Ουσιαστικά προσπαθούμε να διευκολύνουμε το έργο των καθηγητών και των φοιτητών του Κολούμπια στη Νέα Υόρκη, μέσα από συνεργασίες με ανθρώπους και ιδρύματα σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Στο Κολούμπια κάνουμε εξαιρετική δουλειά για το κλίμα. Εχουμε μια νέα Σχολή Κλιματικής Αλλαγής. Διαθέτουμε προγράμματα σε πανεπιστημιακό επίπεδο που αποσκοπούν στο να αξιοποιήσουν αυτό το έργο και να βοηθήσουν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει μια ομάδα εντός του Κολούμπια που είναι σε θέση να δημιουργήσει πολύ αποτελεσματικά μοντέλα των βραχυπρόθεσμων συνεπειών από την κλιματική αλλαγή. Η ομάδα αυτή μπορεί να προβλέψει σε μια κοιλάδα, λ.χ., ποιες είναι οι πιθανότητες ξηρασίας μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ποιες είναι οι πιθανότητες για ακραίες βροχοπτώσεις. Και τότε οι άνθρωποι αυτής της περιοχής έχουν την ευκαιρία να προσαρμοστούν, οι αγρότες να κάνουν αλλαγές στις καλλιέργειές τους, οι κυβερνήσεις να πάρουν κάποιες αποφάσεις.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα μπορούσα να πω. Το Κολούμπια είναι ένα ίδρυμα που προσπαθεί να έχει παρουσία στον κόσμο, να εργάζεται πάνω σε προβλήματα και ανάγκες που προκύπτουν, αλλά και να βοηθάει τους φοιτητές να κατανοήσουν τον κόσμο. Το Διεθνές Κέντρο στην Αθήνα θα συνεχίσει αυτό το έργο και θα το επεκτείνει. Εχουμε ήδη πολλούς καθηγητές και φοιτητές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και στην Αθήνα. Ολα αυτά θα αποτελέσουν μια βάση και πάνω σε αυτή θα χτίσουμε.
– Κάτι που διάβασα πρόσφατα και με προβλημάτισε είναι ότι οι εγγραφές στα κολέγια των ΗΠΑ έχουν μειωθεί. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό; Φταίει η ποιότητα ή το ότι οι άνθρωποι δεν θεωρούν χρήσιμο να πηγαίνουν στο κολέγιο;
– Αυτό δεν ισχύει για το Κολούμπια. Οι αιτήσεις μας αυξήθηκαν κατά 25% φέτος. Αλλά νομίζω ότι υπάρχει ένα θέμα γενικότερα στην Αμερική σχετικά με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, από οικονομικής άποψης. Σε ένα πανεπιστήμιο όπως το Κολούμπια αν κάνεις αίτηση για τα προπτυχιακά προγράμματα στο κολέγιο ή στη σχολή μηχανικών, υπάρχει η λεγόμενη need-blind (ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση του φοιτητή) πολιτική. Η οικονομική σου κατάσταση δεν είναι εκείνη που καθορίζει αν θα μπεις, και αν μπεις και χρειάζεσαι οικονομική βοήθεια και η οικογένειά σου βγάζει 60.000 δολάρια ή λιγότερα, το Κολούμπια πληρώνει τα πάντα. Εμείς και μερικά άλλα επίλεκτα ιδρύματα προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι θα είμαστε προσιτά για τους φοιτητές. Αλλά γνωρίζω τα δημόσια πανεπιστήμια, καθώς ήμουν μέλος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν για 25 χρόνια, και κατά τη διάρκεια της θητείας μου η κρατική στήριξη μειωνόταν κάθε χρόνο. Αυτό σήμαινε αύξηση των διδάκτρων προκειμένου τα πανεπιστήμια να κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν: έρευνα και διδασκαλία. Το ίδιο ισχύει σε κάθε κρατικό σχολείο σε όλη τη χώρα. Θεωρώ την πτώση συνυφασμένη με το κόστος της εκπαίδευσης.
– Δεδομένου ότι είστε ειδικός στην ελευθερία του λόγου, αναρωτιέμαι αν κάποιες φορές αισθάνεστε ότι αυτή η τάση της πολιτικής ορθότητας αποτελεί απειλή για την ελευθερία του λόγου στον αμερικανικό ακαδημαϊκό χώρο.
– Δεν νομίζω ότι η πολιτική ορθότητα, η οποία σίγουρα υπάρχει, απειλεί τα αμερικανικά πανεπιστήμια. Νομίζω ότι πρόκειται για μια κριτική αναντίστοιχη με την αντίληψη της πραγματικότητας που έχω. Τα πανεπιστήμια έχουν μισαλλοδοξία στους κόλπους τους, αλλά το ίδιο ισχύει και για κάθε κομμάτι της κοινωνίας. Στα πανεπιστημιακά ιδρύματα ίσως αυτό να μοιάζει πιο προβληματικό, επειδή το όλο νόημα είναι να είμαστε ανοιχτόμυαλοι και άκρως αντικειμενικοί. Δεν με σοκάρει όμως κάτι τέτοιο γιατί η μισαλλοδοξία και η λογοκρισία είναι πεδία που μελετώ χρόνια, είναι υπαρκτά και πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε. Είναι δύσκολο, αλλά χρειάζεται να προσπαθούμε διαρκώς. Κάθε φοιτητής που μπαίνει στο Κολούμπια με ακούει να μιλάω για τη σημασία του ανοιχτού πνεύματος, της ελευθερίας του λόγου και της ανεκτικότητας, και κάθε φοιτητής που αποφοιτά με ακούει πάλι να λέω τα ίδια. Εχουμε πολλούς τρόπους να διασφαλίσουμε ότι οι ομιλητές όλων των απόψεων είναι προστατευμένοι, καθώς και οι καθηγητές είναι προστατευμένοι για το έργο τους. Εργαζόμαστε διαρκώς πάνω σε αυτό. Κάθε πανεπιστήμιο κάνει το ίδιο. Νομίζω πάντως πως είναι υπερβολική η κριτική ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια βρίσκονται στα πρόθυρα κατάρρευσης εξαιτίας της πολιτικής ορθότητας. Είναι μια κριτική της Δεξιάς που στην πραγματικότητα γίνεται για να δυσφημισθούν τα πανεπιστήμια και δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά γεγονότα.
Ο τρόπος που πολιτεύεται ο Τραμπ συνιστά απειλή για τη δημοκρατία
– Με έκπληξη άκουσα να λέτε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στα πρόθυρα να μετατραπούν σε αυταρχικό κράτος. Το πιστεύετε πραγματικά; Και τι εννοείτε με τον όρο αυταρχικό;
– Eίναι ένα πολύ σύνθετο θέμα, αλλά αν μελετήσουμε την κουλτούρα της αμερικανικής πολιτικής τα τελευταία έξι χρόνια και την ευκολία σημαντικών προσώπων, με επικεφαλής τον Ντόναλντ Τραμπ, να προβαίνουν σε εσκεμμένα και προφανή ψεύδη ως πάγια τακτική πολιτικής εκστρατείας και διακυβέρνησης, τότε βλέπουμε μια καθαρή παραβίαση των βασικών κανόνων του πολιτικού λόγου. Σκέφτομαι τα σοκαριστικά γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου, που εκτός από πραγματική απειλή, αντιπροσώπευαν και το γεγονός ότι δεν ζούμε σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας, παρόλο που όλοι αναφέρονται πάντα στην ειρηνική μεταβίβαση εξουσίας. Αυτά τα γεγονότα σηματοδοτούν τον κίνδυνο μετάβασης προς ένα πιο αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης.
– Νομίζω ότι οι ΗΠΑ πέρασαν τη δεκαετία του ’60 μια ταραγμένη περίοδο, με συγκρούσεις, εξτρεμιστικά φαινόμενα, δολοφονίες. Εχετε χάσει την πίστη σας στην αντοχή των θεσμών στην Αμερική;
– Δεν έχω χάσει καθόλου την πίστη μου. Θεωρώ ότι η αισιόδοξη προσέγγιση είναι η σωστή. Οπως έχω ξαναπεί, αν είναι κανείς ειδικός της Πρώτης Τροποποίησης του Συντάγματος (αφορά την ελευθερία έκφρασης), έχει βιώσει πολλές περιόδους κατά τις οποίες υπήρξε άνοδος της αυταρχικής συμπεριφοράς. Και παρόλο που βρισκόμαστε πάλι σε μια τέτοια περίοδο, συνεχίζω να πιστεύω ότι το σύστημα διαθέτει θεσμούς και βασικές αξίες που επιτρέπουν στην κοινωνία να επεξεργάζεται αυτά τα πράγματα.
Πάρτε για παράδειγμα τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες θεωρώ ότι είναι σπουδαίες υπό την έννοια της διεύρυνσης των ευκαιριών έκφρασης και εξαιρετικά επικίνδυνες υπό την έννοια της διεύρυνσης των ευκαιριών για αντιδημοκρατική έκφραση. Υπάρχουν τρόποι, αν είμαστε αρκετά έξυπνοι, να έχουμε το πρώτο χωρίς πολύ από το δεύτερο. Η αίσθησή μου είναι ότι η Αμερική μοιάζει να αντιμετωπίζει πάντα προβλήματα. Φτάνουν στα πρόθυρα να γίνουν εξαιρετικά σοβαρά, αλλά μετά με κάποιον τρόπο λύνονται. Περιμένω αυτό να συμβεί εδώ, συμπεριλαμβανομένων των σόσιαλ μίντια.
– Ενα από τα εντυπωσιακά πράγματα που είπατε είναι ότι ο στρατός έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην προστασία της δημοκρατίας κατά την έφοδο στο Καπιτώλιο. Τι εννοείτε με αυτό;
– Δεν έχω καμία εσωτερική πληροφόρηση, αλλά καθώς παρακολουθούσα τι εκτυλισσόταν τα τελευταία σχεδόν δύο χρόνια της προεδρίας Τραμπ, ήξερα, όπως κάθε μελετητής του Συντάγματος ή της δημοκρατίας, ότι ο θεσμός που είναι ίσως ο πιο επικίνδυνος είναι ο στρατός. Αν ο στρατός γίνει πολιτικό «όπλο», τότε σου παρέχει την απόλυτη εξουσία. Οσα γνωρίζω για τη στρατιωτική ηγεσία είναι πολύ θετικά όσον αφορά το πόσο αποφασισμένοι ήταν να ακολουθήσουν την αρχή της μη μετατροπής τους σε πολιτικό «όπλο». Δεν έχω καμία σχέση με τον στρατό –συναναστρέφομαι με κάποιους στρατιωτικούς– αλλά αυτή την παρατήρηση έχω να καταθέσω.
Οι άλλοι θεσμοί που είναι πραγματικά εξαιρετικά σημαντικοί και έκαναν τη δουλειά τους ήταν το κράτος δικαίου και τα δικαστήρια. Σχεδόν όλα τα δικαστήρια ανταποκρίθηκαν ταχύτατα και καθ’ όλη τη διάρκεια των αμφισβητήσεων των εκλογών. Για μένα αυτό είναι ένα πολύ υγιές σημάδι και το ίδιο θα έλεγα και για τη δημοσιογραφία. Νομίζω ότι έχουμε εξαιρετική δημοσιογραφική παράδοση και οι δημοσιογράφοι επιτέλεσαν το καθήκον τους. Εχουμε πολλούς θεσμούς που αποδίδουν εξαιρετικά.