Αν έπρεπε να πούμε πότε ξεκίνησαν όλα, θα είχαμε αφετηρία την 3η Νοεμβρίου του 2020. Την ημέρα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, το Fox News έγινε το πρώτο τηλεοπτικό δίκτυο που προέβλεψε ότι ο μετέπειτα πρόεδρος Τζο Μπάιντεν θα κέρδιζε την πολιτεία της Αριζόνας. Η πρόβλεψη αποδείχθηκε σωστή.
Η απόφαση να μεταδοθεί όμως, και μάλιστα πρώτα από το τηλεοπτικό δίκτυο που θεωρείται η φωνή των συντηρητικών στις ΗΠΑ, δημιούργησε μια τεράστια κρίση στο Fox News, τα αποτελέσματα της οποίας φάνηκαν αυτή την εβδομάδα, δυόμισι χρόνια αργότερα, και είχαν συγκεκριμένο κόστος: 787,5 εκατομμύρια δολάρια, το ποσό που η Fox συμφώνησε να πληρώσει ως αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμηση στην Dominion Voting Systems, την εταιρεία καταμέτρησης ψήφων της οποίας συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος είναι ο ελληνικής καταγωγής Τζον Πούλος. Πώς, όμως, φτάσαμε εδώ, στη μεγαλύτερη αποζημίωση που έχει δοθεί σε αντίστοιχη υπόθεση στις ΗΠΑ;
Μετά την πρόβλεψη για την πολιτεία της Αριζόνας, η θεαματικότητα του Fox News άρχισε να πέφτει. Τόσο τα διοικητικά όσο και τα δημοσιογραφικά στελέχη άρχισαν να πανικοβάλλονται. «Μας κάνει σκόνη το CNN!» έγραψε στις 8 Νοεμβρίου ο 92χρονος πρόεδρος της Fox Corporation, Ρούπερτ Μέρντοχ, σε email προς τη Σούζαν Σκοτ, επικεφαλής της Fox News Media. «Υποθέτω ότι οι τηλεθεατές μας δεν θέλουν να το βλέπουν», συνέχισε, μιλώντας για το Fox News. Καθώς περνούσαν οι μέρες, και γινόταν ξεκάθαρο ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε εκλεγεί νόμιμα, τα στελέχη του Fox News έβλεπαν το κοινό τους να προτιμά άλλους συντηρητικούς ανταγωνιστές, όπως το Newsmax, και να ενδιαφέρεται σημαντικά για μια συγκεκριμένη θεωρία συνωμοσίας, που αργότερα ονομάστηκε το «Μεγάλο Ψέμα»: Πως οι εκλογές κλάπηκαν, και η νίκη Μπάιντεν ήταν αποτέλεσμα νοθείας. Ηταν ένα ψέμα με ανυπολόγιστες συνέπειες, που οδήγησε στην εισβολή στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου του 2021.
Προπαγάνδα
Στην καρδιά αυτού του ψεύδους βρέθηκε η Dominion Voting Systems. Για να υποστηριχθεί το «Μεγάλο Ψέμα», χρειάστηκε μέλη του επιτελείου του προέδρου Τραμπ να συκοφαντήσουν την εταιρεία καταμέτρησης ψήφων, υποστηρίζοντας πως ήταν υπεύθυνη για την υποτιθέμενη εκλογική απάτη. Μεταξύ άλλων, τον τηλεοπτικό χώρο και χρόνο για να γίνει αυτό έδωσε το μεγαλύτερο τηλεοπτικό δίκτυο των ΗΠΑ, Fox News. Ξεκινώντας στις 8 Νοεμβρίου του 2020 και μέχρι τις 26 Ιανουαρίου του 2021, υπήρξαν 20 περιπτώσεις κατά τις οποίες παρουσιαστές στο Fox News είτε έκαναν ψευδή σχόλια που προωθούσαν τη δυσφήμηση της εταιρείας στον αέρα ή στο Twitter, ή τηλεοπτικές συνεντεύξεις με τους προβεβλημένους αρνητές των εκλογικών αποτελεσμάτων, Σίντνεϊ Πάουελ, Ρούντι Τζουλιάνι και Μάικ Λίντελ, ενώ ήξεραν πως όσα έλεγαν οι παραπάνω ήταν ανυπόστατα.
Στις 12 Νοεμβρίου, ο Ρούντι Τζουλιάνι δήλωσε σε άλλη εκπομπή στο Fox ότι η Dominion ανήκει σε άτομα από τη Βενεζουέλα κοντά στον Ούγκο Τσάβες και στον Νικολάς Μαδούρο, και ιδρύθηκε για να «στήνει» εκλογές. Τα ίδια ψέματα –περί εκλογικής απάτης, αλγοριθμικής αλλαγής ψήφων και σχέσεων με τη Βενεζουέλα– επαναλήφθηκαν πολλές φορές στο δίκτυο, με αποτέλεσμα τον Μάρτιο του 2021 η Dominion να κάνει μήνυση σε Fox News και Fox Corp., ζητώντας 1,6 δισ. δολάρια αποζημίωση, λέγοντας πως συκοφάντησαν την εταιρεία όταν έδωσαν χώρο σε συνωμοσιολόγους που προώθησαν ψέματα για την εταιρεία σε εκατομμύρια τηλεθεατές.
Την ύστατη ώρα
Αναμενόταν να είναι η δίκη για συκοφαντική δυσφήμηση της δεκαετίας, ίσως και του αιώνα. Μια δίκη που θα έφερνε όχι μόνο τους τηλεοπτικούς αστέρες του δικτύου στο δικαστικό βήμα, αλλά ακόμα και τον ίδιο τον Ρούπερτ Μέρντοχ. Μέχρι την τελευταία στιγμή, φαινόταν πως θα συνέβαινε και πως η ζυγαριά έγερνε προς την Dominion.
Την Τρίτη όλοι ήταν έτοιμοι για τη δίκη. Ο κ. Μέρντοχ θα ανέβαινε στο βήμα την Τετάρτη. Σε μια τελευταία προσπάθεια για διακανονισμό, σε ένα δωμάτιο στην πολιτεία Ντέλαγουερ όπου η υπόθεση θα δικαζόταν, βρέθηκαν ο επικεφαλής της Dominion, κ. Πούλος και ένας από τους κορυφαίους επενδυτές της εταιρείας, ο συνιδρυτής της Staple Street Capital, Χουτάν Γιαγκχουμπζαντέχ. Ο επικεφαλής νομικός της Fox, Βιετ Ντινχ, ήταν «παρών» τηλεφωνικά από το Λος Αντζελες. Αντιστοίχως «παρών» ήταν και ο Τζέρι Ρόσκοου, διαμεσολαβητής με εμπειρία σε διαπραγματεύσεις πολέμου στα Βαλκάνια τη δεκαετία του ’90, ο οποίος την Τρίτη βρισκόταν σε κρουαζιέρα στον Δούναβη, και τον οποίο και οι δύο πλευρές είχαν εμπλέξει στην υπόθεση μόλις 24 ώρες πριν.
«Η Fox απέφυγε να έχει τον Ρούπερτ Μέρντοχ, τον Σον Χάνιτ, τον Τάκερ Κάρλσον στο εδώλιο. Nα παραδεχτούν τα ψέματά τους», λέει στην «Κ» ο Σάμιουελ Φρίντμαν.
Ο δικαστής Ντέιβις είχε ξεκινήσει να ορκίζει τους ενόρκους όταν οι δύο πλευρές στην υπόθεση Dominion v. Fox άρχισαν να βρίσκουν άκρη. Πριν από τις 4 μ.μ. ανακοίνωσε ότι η δίκη δεν θα γινόταν – επετεύχθη συμφωνία.
Ο δικηγόρος της Dominion, ο οποίος μέχρι την Τρίτη νωρίς το απόγευμα επεξεργαζόταν τις ερωτήσεις που θα έθετε στον κ. Μέρντοχ την επόμενη μέρα, δεν είχε προετοιμαστεί για την περίπτωση διακανονισμού. «Η αλήθεια μετράει», άρχισε να γράφει σε ένα λευκό χαρτί, σύμφωνα με τους New York Times, «τα ψέματα έχουν συνέπειες». Πολλών εκατομμυρίων.
Αποκαλυπτικά emails
Χάρη στις ανακριτικές πράξεις, ήρθαν στο φως ντροπιαστικά μηνύματα και emails υψηλόβαθμων στελεχών της Fox που έδειξαν πόσο οι αποστολείς φοβούνται μη χάσουν το κοινό τους, με το οποίο ξεκάθαρα διαφωνούσαν. Πόσο δεν άντεχαν τον πρόεδρο Τραμπ. Οτι σιχαίνονταν πολλά από όσα προωθούσαν. Ο Ρούπερτ Μέρντοχ αναγκάστηκε να συμφωνήσει ότι κάποιοι παρουσιαστές είχαν «εγκρίνει» ψευδείς ειδήσεις και η Fox προσπαθούσε να ισορροπήσει μεταξύ της μετάδοσης θεωριών συνωμοσίας και της δήλωσης πως είναι στην πραγματικότητα ψευδείς. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι πιστεύουν ότι, εξαιτίας του διακανονισμού, χάθηκε μια σημαντική ευκαιρία για την αμερικανική δημοκρατία.
«Είμαι διχασμένος», λέει στην «Κ» ο Σάμιουελ Φρίντμαν, καθηγητής δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Για την Dominion, τονίζει, είναι ξεκάθαρη νίκη. «Πήρε μεγάλη αποζημίωση, δεν χρειάστηκε να υποστεί περισσότερα νομικά κόστη ή να ρισκάρει ένα “άτιμο” σώμα ενόρκων που μπορεί να έκρινε την υπόθεση εναντίον της», εξηγεί. Αλλά, τονίζει, για την αμερικανική δημοκρατία, είναι ήττα.
«Η Fox απέφυγε να έχει τον Ρούπερτ Μέρντοχ, τον Σον Χάνιτ, τον Τάκερ Κάρλσον και άλλους στο εδώλιο, να πρέπει, με ένορκη δήλωση, να παραδεχτούν τα σκόπιμα ψέματά τους και την καμπάνια παραπληροφόρησης – η αμερικανική δημοκρατία χρειαζόταν αυτό το θέαμα», λέει. Τα αποδεικτικά στοιχεία που προέκυψαν –τα μηνύματα και τα emails– δεν αγγίζουν τόσο κόσμο όσο θα έφτανε το υλικό των καταθέσεων, σημειώνει. «Και παρότι τα 787,5 εκατ. δολάρια είναι ένα μεγάλο ποσό διακανονισμού μιας υπόθεσης δυσφήμησης, για τη Fox είναι ψίχουλα – η αμερικανική δημοκρατία χρειαζόταν τον συμβολισμό μιας ποινής δισεκατομμυρίων», τονίζει. Παρ’ όλα αυτά, λέει ότι μπορεί να είναι προσωρινή ήττα, ελπίζοντας σε μία δίκη στην υπόθεση Smartmatic vs Fox.
Για τον φημισμένο δικηγόρο Τζέιμς Γκούντεϊλ, ο οποίος υπερασπίστηκε τους New York Times σε υποθέσεις Ανωτάτου Δικαστηρίου, συμπεριλαμβανομένης της New York Times Co. v. Sullivan, που έθεσε τους όρους για τις υποθέσεις δυσφήμησης που αφορούν την ελευθερία του Τύπου, η Dominion έπραξε ορθά.
«Ο ιδανικός χρόνος για διακανονισμό είναι ακριβώς πριν από την έναρξη, γιατί όλες οι προκαταρκτικές καταθέσεις και αποφάσεις έχουν ληφθεί, και δεν περιμένεις εκπλήξεις από μάρτυρες ή τον δικαστή», λέει στην «Κ» ο κ. Γκούντεϊλ. Το αποτέλεσμα της απόφασης είναι πως η Fox θα χάσει χρήματα, αναφέρει – «αλλά έτσι κι αλλιώς έχουν πολλά».
Παρ’ όλα αυτά, είναι αισιόδοξος για τον αντίκτυπο. «Πιστεύω», αναφέρει ο κ. Γκούντεϊλ, ο οποίος ήταν αντιπρόεδρος των New York Times και τώρα είναι καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Φόρνταμ, «πως το αποτέλεσμα είναι πολύ θετικό για την ελευθερία του Τύπου».
Τζον Πούλος στην «Κ»
Συνεχίζουμε απτόητοι
«Αισθάνομαι ανακούφιση που καταφέραμε να φέρουμε στο φως τα γεγονότα, να καταδείξουμε ότι η συκοφαντία έχει δαπανηρές συνέπειες και να επιβεβαιώσουμε την τεράστια βλάβη που υπέστη η εταιρεία μας και το προσωπικό μας», δηλώνει αποκλειστικά στην «Κ» ο πρωταγωνιστής της υπόθεσης, Τζον Πούλος. Ο συμβιβασμός ερμηνεύεται από τα αμερικανικά media και ως προσωπική του δικαίωση, καθώς δεν προσπέρασε τα σχόλια που έγιναν εις βάρος της εταιρείας του, αλλά έφτασε την υπόθεση μέχρι τέλους.
Τον Νοέμβριο του 2020, μερικούς μήνες πριν από τη μήνυση σε Fox News και Fox Corp., ο κ. Πούλος είχε μιλήσει αποκλειστικά στην «Κ» για το τι περνούσε μετά τις εκλογές ο ίδιος και η εταιρεία του, ενώ αρνούνταν τους «τρελούς και αλλόκοτους ισχυρισμούς», όπως έλεγε, που είχαν οδηγήσει μέχρι και σε απειλές της ζωής των εργαζομένων της εταιρείας, αρκετοί εκ των οποίων είχαν ζητήσει αστυνομική προστασία. «Εχει γίνει τρομερά δύσκολο», έλεγε στην «Κ» ο κ. Πούλος, ο οποίος συνίδρυσε την Dominion το 2003 για να διευκολύνει όλους τους ψηφοφόρους να ψηφίζουν ανεξάρτητα. Η συνέντευξη τότε είχε επικεντρωθεί στη Σίντνεϊ Πάουελ, την τέως δικηγόρο της καμπάνιας του Τραμπ και υποστηρίκτρια της θεωρίας συνωμοσίας ότι η Dominion «έκλεψε» τις εκλογές για τον Μπάιντεν. «Αν δεν ανακαλέσει», είχε δηλώσει στην «Κ» ο κ. Πούλος, «θα τη δούμε στο δικαστήριο».
Κράτησε τον λόγο του. Μπορεί η μάχη της Dominion με τη Fox να ολοκληρώθηκε αυτή την εβδομάδα, αλλά ακόμη εκκρεμούν οι μηνύσεις της εταιρείας κατά των τηλεοπτικών δικτύων Newsmax και OAN, και κατά των κ. Πάουελ, Ρούντι Τζουλιάνι και Μάικ Λίντελ.
«Θα συνεχίσουμε απτόητοι», λέει τώρα στην «Κ» ο κ. Πούλος, «να επιδιώκουμε λογοδοσία και για τις υπόλοιπες έξι υποθέσεις συκοφαντικής δυσφήμησης που μας απομένουν, εναντίον αυτών που μετέδιδαν και προωθούσαν ψέματα για την εταιρεία μας».
Ούτε όμως για τη Fox έχουν τελειώσει οι νομικές διαδικασίες. Η Smartmatic, μια άλλη εταιρεία τεχνολογίας καταμέτρησης ψήφων, έχει επίσης μηνύσει τη Fox για συκοφαντική δυσφήμηση, ζητώντας 2,7 δισ. δολάρια αποζημίωση.
«Οξύμωρο να ονομάζουμε τις απόψεις “ειδήσεις”»
«Τα αποδεικτικά στοιχεία που έχουν αναπτυχθεί σε αυτή την αστική διαδικασία δείχνουν ότι είναι ΑΠΟΛΥΤΩΣ ξεκάθαρο ότι καμία από τις διατυπώσεις που σχετίζονται με την Dominion για τις εκλογές του 2020 δεν είναι αλήθεια», έγραψε σε απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου και με κεφαλαία γράμματα ο δικαστής Ερικ Μ. Ντέιβις στις 31 Μαρτίου. Καθώς το επιχείρημα του Fox ήταν πως το δημοσιογραφικό επιτελείο του έκανε απλώς κάλυψη απόψεων, ο δικαστής έγραψε ότι «μοιάζει οξύμωρο να αποκαλούμε τις δηλώσεις “απόψεις”, ισχυριζόμενοι ταυτοχρόνως πως οι δηλώσεις είναι ειδήσεις άξιες δημοσίευσης».
Από το ψέμα για τη νοθεία στον συμβιβασμό
3 Νοεμ. 2020. Το Fox News γίνεται το πρώτο τηλεοπτικό δίκτυο που λέει ότι η πολιτεία της Αριζόνας θα πάει στον Τζο Μπάιντεν.
8 Νοεμ. 2020. Για πρώτη φορά μετά τις εκλογές, η Σίντνεϊ Πάουελ βγαίνει στον αέρα του Fox News κατηγορώντας την Dominion για εκλογική απάτη.
13 Νοεμ. 2020. Η ερευνητική ομάδα του Fox διαπιστώνει εσωτερικά πως δεν υπάρχουν αποδείξεις για απάτη στις εκλογές ή για σοβαρά προβλήματα με τα συστήματα της Dominion.
Δεκ.-Ιαν. 2020. Η κ. Πάουελ και ο Ρούντι Τζουλιάνι, μεταξύ άλλων, εμφανίζονται πολλάκις στο Fox News, επαναλαμβάνοντας τις ίδιες ψευδείς κατηγορίες.
26 Μαρτ. 2021. Η Dominion κάνει μήνυση στο Fox News. Οκτώ μήνες αργότερα, μηνύει και τη Fox Corp., με τις υποθέσεις στη συνέχεια να ενώνονται.
16 Δεκ. 2021. Ο δικαστής Ερικ Μ. Ντέιβις αρνείται την αίτηση της Fox να απορριφθεί η μήνυση.
31 Μαρτ. 2023. Ο δικαστής αποφασίζει πως οι δηλώσεις που βγήκαν στον αέρα του Fox ήταν ψευδείς και συκοφαντικές.
18 Απρ. 2023. Επειτα από καθυστέρηση της δίκης για μία μέρα, αποφασίζεται ο διακανονισμός.