Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου ο Ταγίπ Ερντογάν θα επανεκλεγεί στον προεδρικό θώκο της Τουρκίας και πιθανόν με ικανοποιητική διαφορά. Επομένως, οι ψίθυροι για παρατυπίες και νοθεία, που θα είχαν μεγαλύτερο νόημα σε ένα οριακό αποτέλεσμα και διακινούνται για τον πρώτο γύρο από την αντιπολίτευση, θα μετριαστούν και το μεγαλύτερο πρόβλημα της τελευταίας θα είναι η διατήρηση ενός αρραγούς μετώπου μέχρι τις αυτοδιοικητικές εκλογές, κάτι που μοιάζει αμφίβολο. Ετσι, ο Ερντογάν θα παραμείνει κυρίαρχος, έχοντας ξεπεράσει ήδη τον Μουσταφά Κεμάλ σε διάρκεια παραμονής στην εξουσία και έχοντας συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες γύρω από αυτόν. Το σενάριο αναζήτησης συναινέσεων συγκεντρώνει μόνο στατιστικές πιθανότητες, ενώ το ενδεχόμενο φυγής/μετανάστευσης αντιφρονούντων είναι εξαιρετικά πιθανό. Και αυτό μπορεί να μην ενοχλεί τον Ερντογάν, γιατί έτσι δεν θα υπάρχει το περιθώριο δημιουργίας μιας κρίσιμης μάζας αμφισβήτησής του.
Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι να μείνουν στην Τουρκία τα πιο οπισθοδρομικά και λιγότερο ικανά στοιχεία, με κριτήριο την προσήλωσή τους στο καθεστώς, με μια γενιά πάσης φύσεως γραφειοκρατών που θα ορκίζεται στο όνομα του Ερντογάν. Η Τουρκία χρειάζεται τα καλύτερα μυαλά που διαθέτει, και όχι μόνο τους βαθιά θρησκευόμενους συντηρητικούς ψηφοφόρους που εμπνέονται από τον Ερντογάν, για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις ενός μεταβαλλόμενου και ρευστού παγκόσμιου περιβάλλοντος, αλλά βέβαια και τη μεγαλύτερη εσωτερική πρόκληση, που δεν είναι άλλη από την οικονομία. Εξάλλου, η διόρθωση των φάλτσων της περασμένης περιόδου είναι πλέον επιτακτική ανάγκη για μια οικονομία που ναι μεν δεν αντιμετωπίζει (ακόμη) το φάσμα της χρεοκοπίας, αλλά έχει εμφανίσει σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες οι οποίες υποχρεώνουν την ηγεσία να αναζητήσει τις λύσεις στο εξωτερικό, ακόμη και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η προσπάθεια αυτή θα γίνει σε συνθήκες εγχώριας πόλωσης αλλά και δυσπιστίας των διεθνών αγορών, όχι τόσο για την αποφασιστικότητα της τουρκικής κυβέρνησης όσο για την ευελιξία του ίδιου του Τούρκου προέδρου σε σχέση με την απαραίτητη συνειδητοποίηση πως τα Erdoganomics υπονομεύουν τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας. Αυτό αποτυπώνεται στην απόσυρση κεφαλαίων που έλαβε χώρα μετά τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, στην εκτόξευση συμβολαίων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου (CDS) και ασφαλίστρων κινδύνου (spreads), ενώ είχε προηγηθεί η δραστική μείωση των πρώτων στην προοπτική επικράτησης Κιλιτσντάρογλου, στην αποεπένδυση των τελευταίων ετών από μια χώρα με παραγωγική βάση και αγορά με σημαντικές δυνατότητες (και λόγω δημογραφικών), στους περιορισμούς στις αναλήψεις από πιστωτικές κάρτες εν αναμονή των δυσάρεστων επικείμενων μέτρων (θα περιλαμβάνουν και capital controls;) και βέβαια στις παρεμβάσεις του Τούρκου προέδρου στη νομισματική πολιτική καθώς και σε αυτήν των επιτοκίων.
Συνεπώς, το μεγάλο στοίχημα για τον Ερντογάν θα είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην τουρκική οικονομία ώστε να επανέλθουν οι επενδύσεις, η σταθεροποίηση της ισοτιμίας της λίρας, η μείωση του κόστους δανεισμού και ζωής, και η τιθάσευση του πληθωρισμού. Αν, παρ’ όλα αυτά, συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο, θα ριψοκινδυνεύσει αυτή τη φορά στα σοβαρά να του σκάσει στα χέρια η βόμβα της οικονομίας.
Πώς θα επηρεάσουν όλα αυτά την εξωτερική πολιτική και τις σχέσεις με την Ελλάδα; Η Τουρκία στο προβλεπτό μέλλον θα βυθιστεί στην εσωστρέφεια, πλην, όμως, η εξωτερική πολιτική θεωρείται για τον πρόεδρό της προνομιακό πεδίο, μεταξύ άλλων, και για τη διέγερση των εθνικιστικών αντανακλαστικών μέσω της συστηματικής εμπέδωσης ενός αισθήματος εθνικής υπερηφάνειας με δηλώσεις και κινήσεις που υποδηλώνουν την ανεξαρτησία της χώρας.
Το στοίχημα για τον πρόεδρο της Τουρκίας είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην τουρκική οικονομία, η σταθεροποίηση της λίρας, η μείωση του κόστους ζωής και η τιθάσευση του πληθωρισμού.
Η ερντογανική Τουρκία έχει βλέψεις για περιφερειακή ηγεμονία και παγκόσμια εμβέλεια ενός (σχεδόν) ισότιμου συνομιλητή των μεγάλων δυνάμεων. Αυτή η άποψη και η εικόνα της απελευθερωμένης δύναμης που δεν έχει κανέναν ανάγκη, αλλά την έχουν οι υπόλοιποι, και η οποία κλίνει προς τις ρίζες της στην Ανατολή, αντιλαμβανόμενη τις διεθνείς τάσεις και την πτώση της Δύσης, τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τους ακραίους εθνικιστικούς και ισλαμιστικούς κύκλους, στους οποίους έχει καταφύγει πολιτικά ο Ερντογάν και εξαρτάται πλέον κοινοβουλευτικά από αυτούς, καθότι ενισχύθηκαν σημαντικά στις τελευταίες εκλογές.
Η οικοδόμηση του αιώνα της Τουρκίας με σφραγίδα Ερντογάν είναι το αφήγημα που ικανοποιεί όσους στοιχίζονται πίσω από αυτόν και προς τούτο δύο ημερομηνίες είναι κρίσιμες και ενδεχομένως αποκαλυπτικές του πώς θα κινηθεί στην εξωτερική πολιτική την επόμενη πενταετία ο Τούρκος ηγέτης. Στις 24 Ιουλίου συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Θα την αμφισβητήσει και θα θέσει ως άμεσο στόχο την αναίρεση/αναθεώρησή της; Και αργότερα στις 29 Οκτωβρίου, στα 100 χρόνια από την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας, τι θα συμπεριλάβει στις ανακοινώσεις του σχεδιασμού του για τον επόμενο αιώνα της Τουρκίας;
Δεδομένα υπάρχει κλονισμός της εμπιστοσύνης των Δυτικών στο πρόσωπο του Ερντογάν και αντίστοιχα μεγάλη καχυποψία από μεριάς του για τις προθέσεις αυτών. Από την άλλη, είναι ένας πολιτικός που διατείνεται ότι δουλειά του είναι να βρίσκει λύσεις.
Αλλωστε, πολλές φορές στο παρελθόν έχει υπάρξει προσαρμοστικός και ευέλικτος, περισσότερο απ’ ό,τι θέλει να δείχνει. Επομένως, στο ερώτημα ποιο πρόσωπό του θα δούμε την επόμενη πενταετία (εφόσον τελικά επικρατήσει), από τη μία ο εγωισμός του δεν του αφήνει μεγάλα περιθώρια για θεαματικές ανατροπές, από την άλλη ο πραγματισμός του πιθανόν να τον ωθήσει σε προσεγγίσεις που αυτοβούλως δεν θα υιοθετούσε.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1.