«Τικ τακ, τικ τακ» αναφωνούσε στις ομιλίες του πριν από μερικά χρόνια ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, τότε ηγέτης του Podemos, υπονοώντας ότι ο χρόνος μετράει αντίστροφα για το «παλιό πολιτικό κατεστημένο» της Ισπανίας. Σήμερα, σχεδόν μια δεκαετία μετά το κίνημα των «Αγανακτισμένων» από το οποίο «αναδύθηκε» το Podemos και έπειτα από μια ταραχώδη πορεία με εκλογικές νίκες και ήττες, αναδιπλώσεις, διασπάσεις, ιδεολογικές και πολιτικές «στροφές» και αλλαγή ηγεσίας, ο χρόνος φαίνεται πως μετράει αντίστροφα για το ίδιο το Podemos. Για ένα κόμμα που αποπειράθηκε μια «έφοδο στον ουρανό» – όπως ανέφεραν παλαιότερα συνθήματα του – η οποία έμεινε ημιτελής, και το οποίο σήμερα, με αφορμή τις κρίσιμες αυτοδιοικητικές εκλογές της 28ης Μαΐου στην Ισπανία, έρχεται αντιμέτωπο με μια – πιθανώς υπαρξιακή – κρίση.
Η «μάχη» των αυτοδιοικητικών εκλογών
Οι κάλπες που στήνονται στους δήμους και σε 12 από τις 17 περιφέρειες της χώρας αποτελούν έτσι κι αλλιώς μια κομβική εκλογική αναμέτρηση για την κυβερνητική συμμαχία των Σοσιαλιστών με το Podemos. Κι αυτό διότι μέχρι το τέλος του έτους, οι Ισπανοί θα προσέλθουν εκ νέου στις κάλπες, αυτή τη φορά, όμως, για τις βουλευτικές εκλογές. Ο Σοσιαλιστής πρωθυπουργός Σάντσεθ, μαζί με τους προοδευτικούς και αριστερούς συμμάχους του, θέτει ως στόχο να διατηρήσει τα «κεκτημένα» στην αυτοδιοίκηση, την ώρα που το κεντροδεξιό «Λαϊκό Κόμμα» και ο αρχηγός του Αλμπέρτο Νιούνεθ Φεϊχόο, αποδίδουν στις εκλογές «δημοψηφισματικό» χαρακτήρα κατά της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, το ακροδεξιό Vox προσπαθεί να εμπεδώσει τον πολιτικό του χώρο και στην τοπική αυτοδιοίκηση κατεβάζοντας σχεδόν τριπλάσιο αριθμό ψηφοδελτίων σε δήμους της χώρας, συγκριτικά με τις εκλογές του 2019.
Podemos σε κρίση;
Ποια είναι, όμως, τα δεδομένα για το Podemos; Οι εποχές της ραγδαίας ανόδου – στις οποίες δημοσκοπικά έδειχνε να προσεγγίζει και την πρωτιά – έχουν παρέλθει για το κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς. Οπως αναφέρει το Politico, η κάθοδος σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση πραγματοποιείται την ώρα που στο κόμμα υπάρχει «έλλειμμα ισχυρής ηγεσίας» και «πίεση από όμορους χώρους».
«Πρόκειται για εκλογές που θα κρίνουν εάν το Podemos θα συνεχίσει να εκπροσωπεί ή όχι έναν σημαντικό πολιτικό χώρο», δηλώνει ο Oriol Bartomeus, ερευνητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών (ICPS-UAB) στη Βαρκελώνη.
Πράγματι, την τελευταία τριετία τα «χτυπήματα» ήταν πολλά και σημαντικά για το Podemos. Το πρώτο «καμπανάκι» ήχησε στις περιφερειακές εκλογές του 2020, όταν το κόμμα αποδυναμώθηκε, ιδιαιτέρως στη Γαλικία, τη Χώρα των Βάσκων και την Ανδαλουσία. Τον Μάιο του 2021 καταγράφεται, επίσης, ένα γεγονός-τομή. Ο πρωτεργάτης και ηγέτης του κόμματος, Πάμπλο Ιγκλέσιας, έπειτα από ένα συντριπτικό αποτέλεσμα στις περιφερειακές εκλογές της Μαδρίτης, ανακοινώνει ότι αποχωρεί από την πολιτική. Η διάδοχος του Ιόν Μπελάρα, ήταν εκ των πραγμάτων δύσκολο να φιλοτεχνήσει ένα προφίλ τόσο έντονο και ηγετικό όσο αυτό του Ιγκλέσιας. Οπως, μάλιστα, σχολιάζει το Politico, ακόμα και σήμερα ο Ιγκλέσιας λειτουργεί επί της ουσίας σαν «σκιώδης» αρχηγός του κόμματος.
Το αφήγημα του Podemos στις κάλπες της Κυριακής, μοιάζει με αφήγημα «επιβίωσης». Η ίδια η Μπελάρα δηλώνει στο Politico: «Πρέπει να δείξουμε σε αυτούς που θέλουν να μας “τελειώσουν” ότι αυτό το σενάριο δεν αποτελεί παρά έναν ευσεβή πόθο». Θα μπορέσει, όμως, αυτή η προσέγγιση να υπερβεί τις κρίσεις που αναδύθηκαν για το κόμμα το προηγούμενο διάστημα;
Δεν έχουν περάσει παρά λίγοι μήνες από όταν η ισπανική κοινή γνώμη συζητούσε πυρετωδώς τον νόμο με την κωδική ονομασία «Μόνο ναι, σημαίνει ναι», ο οποίος αφορούσε την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Μπορεί η πρόθεση και τα βασικά χαρακτηριστικά του νόμου – τον οποίο εισηγήθηκε το φεμινιστικό Podemos – να αποσκοπούσαν στην νομική εμπέδωση της έννοιας της συναίνεσης, όμως ένα «παράθυρο» της νομοθεσίας άνοιξε τον δρόμο στη μείωση των ποινών για εκατοντάδες βαρυποινίτες που είχαν καταδικαστεί για σεξουαλικά εγκλήματα. Κάπως έτσι, το Λαϊκό Κόμμα βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί στην κυβέρνηση, με αποτέλεσμα ο Πέδρο Σάντσεθ και οι Σοσιαλιστές να ψηφίσουν μια βελτιωτική τροπολογία και το Podemos – το οποίο απέδωσε τις συνέπειες του νόμου στους συντηρητικούς δικαστές – να μείνει απομονωμένο. Η υπόθεση αυτή, όμως, δεν ήταν παρά το κερασάκι στην τούρτα της ιστορικής πορείας του κόμματος από το 2014 έως σήμερα.
Eνα χρονικό: Από το «ΣΥΡΙΖΑ, Podemos, Venceremos», στην εκλογική αποδυνάμωση
«Podemos: αυτό το όπλο μαζικής αυτοκαταστροφής», σχολίαζε πριν από μερικά χρόνια το Publico σε δημοσίευμά του. Ενδεχομένως, αυτός ο σκληρός χαρακτηρισμός να μην απέχει πολύ από την αλήθεια. Το σίγουρο είναι πάντως ότι όταν το 2014 μια ομάδα ελπιδοφόρων ακτιβιστών και αριστερών διανοούμενων προχωρούσε στη συγκρότηση του Podemos, με την ελπίδα να «ταράξει» τα νερά του πολιτικού συστήματος, κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει αυτή την τόσο πυκνή, τόσο αμφιλεγόμενη και τόσο απρόβλεπτη πορεία του κόμματος.
Εκείνη την περίοδο, τόσο η Ισπανία, όσο και η Ελλάδα αλλά και άλλες χώρες της Ευρώπης, έβλεπαν τους δρόμους των μεγάλων πόλεων να γεμίζουν από τους «Αγανακτισμένους» που διαδήλωναν κατά των πολιτικών λιτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Podemos αποτελεί «καρπό» εκείνης της συγκυρίας. Η δυναμική του δε, υπήρξε άμεση και τεράστια. Στις Ευρωεκλογές του 2014 – έχοντας συμπληρώσει μόλις ελάχιστους μήνες ζωής – το Podemos καταγράφει ποσοστό 8% και εκλέγει 5 ευρωβουλευτές. Εκείνη την περίοδο ακούγεται για πρώτη φορά το περίφημο σύνθημα «ΣΥΡΙΖΑ-Podemos-Venceremos», με τον ηγέτη του κόμματος Πάμπλο Ιγκλέσιας σχεδόν να «ταυτίζεται» με τον ανερχόμενο τότε στην πρωθυπουργία, Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος το 2014 υπήρξε και υποψήφιος της αριστεράς για την Κομισιόν.
Μπορεί οι εξελίξεις στην Ελλάδα το 2015 να επηρεάσαν και το «συγγενικό» στον ΣΥΡΙΖΑ, Podemos, όμως στις ισπανικές εκλογές της ίδιας χρονιάς το ισπανικό κόμμα της αριστεράς ξεπερνάει το 20%, συγκεντρώνει 69 έδρες και γίνεται ο τρίτος πόλος στην Ισπανία. Ποτέ, όμως, δεν κατάφερε να υποσκελίσει τους Σοσιαλιστές. Αντίθετα, έκτοτε ξεκίνησε μια πορεία σταδιακής εκλογικής συρρίκνωσης. Μια πορεία, όμως, στην οποία καταγράφηκαν και σημαντικές επιτυχίες, όπως η πτώση της κυβέρνησης Ραχόι το 2018 και η συγκυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές, η οποία έδωσε τη δυνατότητα εφαρμογής μέρους των θέσεων του Podemos. Σημειώνεται ότι όσο συνέβαιναν όλα αυτά, το Podemos εμφανιζόταν εκλογικά καταπονημένο και στην τέταρτη θέση, πίσω από το ακροδεξιό Vox.
Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για τη μετεξέλιξη και τους εσωτερικούς μετασχηματισμούς του κόμματος. Αναλυτές έχουν εντάξει το Podemos στο φάσμα των «λαϊκιστικών κομμάτων», άλλοι στάθηκαν στη «μεταμόρφωση» του σε «κόμμα συγκεντρωτικό», μερικοί εκτίμησαν ότι «οι προσωπικές φιλοδοξίες υποσκέλισαν το πολιτικό σχέδιο». «Μερικές φορές, το σωστό και το βολικό δεν συμπίπτουν», ανέφερε στη δήλωση αποχώρησης από το Podemos το 2019, ο συνιδρυτής του κόμματος Ινίγο Ερεχόν υπονοώντας ακριβώς αυτό, σε μια από τις πιο βαριές κρίσεις που πέρασε το κόμμα. Λίγους μήνες νωρίτερα, η αγορά από το «ηγετικό ζεύγος» του κόμματος (Ιγκλέσιας-Μοντέρο) βίλας αξίας 600.000 ευρώ και χωρητικότητας 270 τ.μ. με κήπο και πισίνα έξω από την Μαδρίτη, είχε επίσης «ταρακουνήσει» τη βάση και τα στελέχη του Podemos.
Η επόμενη μέρα
Και σήμερα; Το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών θα αποτελέσει ένα σημαντικό δείγμα των πολιτικών συσχετισμών στην Ισπανία. Το Podemos, άλλωστε, εξακολουθεί να αποτελεί σήμερα κυβερνητικό εταίρο. Ταυτόχρονα, όμως, βρίσκεται στις συμπληγάδες της υψηλή εκλογικής επιρροής των Σοσιαλιστών, αλλά και του ανερχόμενου αριστερού Sumar της -προερχόμενης από την αριστερά και άκρως δημοφιλούς στην κοινή γνώμη – υπουργού Εργασίας, Γιολάντα Ντίαθ. Με το βλέμμα στραμμένο στις βουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν μέσα στο 2023, το ερώτημα, σύμφωνα με το Politico, είναι εάν τελικά Sumar και Podemos μπορούν να βρουν μια κοινή γραμμή πλεύσης και ενότητας.
Για την ώρα, πάντως, οι Ισπανοί επικεντρώνονται στην αυριανή εκλογική αναμέτρηση, η οποία θα δώσει και το πρώτο σημαντικό «σημάδι» για τις πιθανές συμμαχίες που διαμορφώνονται στη χώρα σε εθνικό επίπεδο και θα κρίνουν την ταυτότητα της επόμενης κυβέρνησης.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr