Επί δύο μήνες, από τις 25 Μαρτίου έως τις 25 Μαΐου 2023, είχε δημιουργηθεί μία «πόλη» στις αδριατικές ακτές της Λουστίτσα, μιάμιση ώρα από την Ποντγκόριτσα, την πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου. Αλλοι το ονόμασαν θέρετρο, άλλοι κοινωνικό πείραμα, άλλοι μία συγκέντρωση ταλέντων απ’ όλο τον κόσμο.
Οπως και να το ονομάσει κανείς, η Zuzalu (μία κατασκευασμένη λέξη χωρίς νόημα) προσείλκυσε όλους εκείνους που η λέξη «κρυπτονόμισμα» είναι εκείνη που λένε περισσότερες φορές ημερησίως. Εξάλλου, ένας από τους βασικούς διοργανωτές ήταν ο ιδρυτής του Ethereum, του περίφημου κρυπτονομίσματος, ο οποίος είναι και πολίτης του Μαυροβουνίου. Η παρουσία του Βιτάλικ Μπούτεριν ήταν καταλυτική και για τη διοργάνωση, και για τη διαφήμιση, και για την επιτυχή έκβαση του πρότζεκτ.
Η με ημερομηνία λήξης «πόλη» –η συμμετοχή στην οποία, σύμφωνα με πληροφορίες εξειδικευμένων διεθνών μέσων, ήταν περίπου 1.800 δολάρια μηνιαίως, με πλήρεις παροχές– περιελάμβανε διαδοχικά τριήμερα, κατά κανόνα, συνέδρια, η θεματολογία των οποίων εκτεινόταν από τη μακροζωία –πτυχές της οποίας καταλάμβαναν το μεγαλύτερο μέρος– έως το χτίσιμο ψηφιακών κοινοτήτων και το χακάρισμα· στο επίκεντρο πάντα τα κρυπτονομίσματα.
🚶♂️Casually strollin’ w/ Afropolitans, talking product roadmap, & we run into Vitalik who gives us some awesome advice!
Zuzalu has been 🔥.
Can’t wait to share a 🔥 Twitter thread on the importance of access for our people 🌍✊ #Zuzalu #Montenegro @afropolitan pic.twitter.com/yk5vq6s1q0
— Eche Enziga 🅰️🌶 (@Echecrates) May 3, 2023
Η Zuzalu ήταν, μάλιστα, «αυτάρκης», καθώς στα όριά της –στα οποία εισέρχεσαι με ψηφιακό, ανώνυμο «διαβατήριο»– μπορούσε κανείς να βρει οτιδήποτε θα χρειαζόταν, εκτός κι αν υποχρεωνόταν να μεταβεί στην πόλη, οπότε και του παρείχαν αμαξίδιο του γκολφ για τη μετακίνηση. Διοργανώθηκαν βουτιές στην Αδριατική, μαθήματα γιόγκα, εναλλακτικοί τρόποι διατροφής – η κοινότητα, άλλωστε, την οποία τελικά απόλαυσαν περί τους 700 επισκέπτες, προωθούσε τη μακροζωία.
Ανάμεσα σε αυτούς τους επισκέπτες ήταν ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός Μιλόικο Σπάτζιτς και ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ντρίταν Αμπάζοβιτς, του φιλορωσικού συνασπισμού υπό το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Μίλο Τζουκάνοβιτς.
Διεφθαρμένος… παράδεισος κρυπτονομισμάτων
Για το Μαυροβούνιο δεν αποτελεί έκπληξη ο κρυπτονομισματικός συνωστισμός. Η χώρα τα τελευταία χρόνια έχει διαφημίσει εαυτήν με κάθε μέσο ως τον παράδεισο των κρυπτονομισμάτων, παλεύοντας να προσελκύσει επενδυτές. «Θεωρήθηκε εύκολη διέξοδος – μια νέα μυστική συνταγή που θα αντικαθιστούσε το λαθρεμπόριο που ήταν η συνταγή του Τζουκάνοβιτς για δεκαετίες», έχει δηλώσει στους New York Times ο Ζέλικο Ιβάνοβιτς, επικεφαλής του μαυροβούνιου ανεξάρτητου δημοσιογραφικού οργανισμού Vijesti. «Η θαυματουργή θεραπεία, όμως, αποδείχθηκε καταστροφή».
Πράγματι, το Μαυροβούνιο, τουλάχιστον από την ανεξαρτητοποίησή του από τη Σερβία το 2006 κι εντεύθεν, μαστίζεται από τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. Ο ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Ενωση (στην οποία η χώρα παλεύει να εισέλθει) και η Transparency International έχουν επιβεβαιώσει ανησυχητικά στοιχεία για τη διαφθορά στη χώρα. Αρκεί να αναφέρει κανείς ότι το 10% του πληθυσμού έχει δωροδοκήσει άμεσα ή έμμεσα, μέσα σε έναν χρόνο, κάποιον υπάλληλο του Δημοσίου για να διευθετηθεί η δουλειά του, σύμφωνα με τα στοιχεία της Transparency International, που κατατάσσει τη χώρα στη θέση 65 στις 180 πιο διεφθαρμένες χώρες, για το 2022.
Κατ’ ιδίαν, Ευρωπαίοι διπλωμάτες διαμαρτύρονταν εδώ και καιρό για τη σήψη στο Μαυροβούνιο, αλλά λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν πολλά.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, τον περασμένο Οκτώβριο, εξέδωσε αναφορά της ομάδας κρατών κατά της διαφθοράς (GRECO), ζητώντας από το Μαυροβούνιο «ισχυρά πολιτικά μέτρα για την ενίσχυση της συνοχής του συστήματος καταπολέμησης της διαφθοράς. Συνιστά τη θέσπιση εθνικής στρατηγικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς και τονίζει ότι όλες οι δημόσιες αρχές, και όχι μόνο ο Οργανισμός για την Πρόληψη της Διαφθοράς, θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη της αποτελεσματικής εφαρμογής της. Η GRECO παρέχει 22 συστάσεις στις αρχές και θα αξιολογήσει τη συμμόρφωση του Μαυροβουνίου μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2023, έως την ημερομηνία κατά την οποία οι αρχές θα πρέπει να υποβάλουν έκθεση για τα μέτρα που ελήφθησαν».
Μάλιστα, η Κομισιόν, αξιολογώντας τα στοιχεία της αναφοράς της GRECO, ανέφερε διστακτικά ότι έχουν γίνει κάποια βήματα στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, ενώ φάνηκε πιο… γενναιόδωρη για τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και τις αλλαγές στη Δικαιοσύνη, λέγοντας ότι είναι «μετρίως» προετοιμασμένη για να γυρίσει σελίδα, μιλώντας για «περιορισμένη» πρόοδο.
Παράλληλα, όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ του ο Αντριου Χίγκινς στους ΝΥΤ, «κατ’ ιδίαν, Ευρωπαίοι διπλωμάτες διαμαρτύρονταν εδώ και καιρό για τη σήψη στο Μαυροβούνιο, αλλά λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν πολλά. Αυτό συνέβη εν μέρει επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επικεντρωθεί στο να καταφέρουν η χώρα να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ παρά στην αντίθεση των φιλορώσων αντιπάλων, του κ. Τζουκάνοβιτς».
Η σύνδεση εγκλήματος – Τζουκάνοβιτς
Πολλοί έχουν συνδέσει το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά με την ηγεσία του Μίλο Τζουκάνοβιτς, που κυβερνά το Μαυροβούνιο, εναλλάξ ως πρόεδρος και ως πρωθυπουργός, από το 1991.
Για τη χώρα, όταν γίνεται λόγος για οργανωμένο έγκλημα, όλοι εστιάζουν στη διακίνηση ναρκωτικών και στο λαθρεμπόριο τσιγάρων. Ρεπορτάζ του Balkan Insight αναφέρει ότι τουλάχιστον 50 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στην παραθαλάσσια πόλη Κόροτ, 13 χιλιόμετρα από το σημείο όπου είχε στηθεί η Zuzalu, από το 2015 έως το 2022, ως θύματα μεταξύ ομάδων οργανωμένου εγκλήματος. Το Κόροτ υπήρξε πόλη όπου… άνθησε το ναρκεμπόριο, καθώς επιστρατεύονταν ψαράδες και ιδιοκτήτες καϊκιών, αλλά και ιδιοκτήτες μεγάλων πλοίων, καθώς το Κόροτ αποτελεί λιμενικό κόμβο του Μαυροβουνίου.
Η αποκάλυψη, δε, ότι αστυνομικοί, εισαγγελέας, ο γιος του επικεφαλής της υπηρεσίας καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος αλλά και ο γιος της προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας φέρονται να είχαν επαφές με «βαρώνους» του ναρκεμπορίου και ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος επέσπευσαν την πτώση του Μίλο Τζουκάνοβιτς, όπως γράφει ο Αντριου Χίγκινς στους ΝΥΤ, και την επακόλουθη ήττα στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Απριλίου.
Οταν γίνεται λόγος για οργανωμένο έγκλημα, όλοι εστιάζουν στη διακίνηση ναρκωτικών και στο λαθρεμπόριο τσιγάρων, στο οποίο φέρονται μπλεγμένοι πολλοί κρατικοί αξιωματούχοι ή συγγενείς τους.
«Ηταν προφανές ότι οι θεσμοί κατελήφθησαν από τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα», είπε στη νεοϋορκέζικη εφημερίδα ο διάδοχος του Μίλο Τζουκάνοβιτς, Τζάκοβ Μιλάτοβιτς, ο 36χρονος υποψήφιος του κόμματος Ευρώπη Τώρα, του Μιλόικο Σπάτζιτς. Και εδώ έρχονται όλα να συνδεθούν με τον παράδεισο κρυπτονομισμάτων, στον οποίο έχει μετατραπεί το Μαυροβούνιο, όπου ήδη μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες δέχονται πληρωμές σε κρυπτονομίσματα και συλλαμβάνονται καταζητούμενοι για απάτες.
Ο πρόεδρος του κόμματος Ευρώπη Τώρα, στις προεδρικές εκλογές, έχασε το δικαίωμα να είναι υποψήφιος εναντίον του Τζουκάνοβιτς, διότι είχαν υπάρξει επιπλοκές με τη διπλή του υπηκοότητα – πλην του Μαυροβουνίου, ήταν πολίτης της Σερβίας. Εως τις κοινοβουλευτικές εκλογές το είχε διευθετήσει το ζήτημα και θα μπορούσε να είναι υποψήφιος. Οπερ και εγένετο – εξελέγη πρωθυπουργός της χώρας, γυρίζοντας, όπως λέγεται, νέα σελίδα στο Μαυροβούνιο, έπειτα από τα 32 χρόνια παντοδυναμίας του Μίλο Τζουκάνοβιτς.
Κι ενώ τα ποσοστά του κόμματος και του συνασπισμού του στις προεδρικές εκλογές του Απριλίου άγγιξαν το 60%, στις κοινοβουλευτικές του Ιουνίου, παρότι τερμάτισε πρώτο, το κόμμα Ευρώπη Τώρα υποχώρησε. Είχαν παρεμβληθεί ορισμένες αποκαλύψεις…
Ο φυγάς που «έκαψε» τον πρωθυπουργό
Οπως γράφαμε προ εβδομάδων, τον περασμένο Φεβρουάριο η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς μήνυσε την Terraform Labs, την εταιρεία που ανέπτυξε τα ψηφιακά νομίσματα Luna και TerraUSD, τα οποία κατέρρευσαν την περασμένη άνοιξη και προκάλεσαν ευρύτερη κατάρρευση των τιμών των κρυπτονομισμάτων, όπως έχουν γράψει οι ΝΥΤ.
Μάλιστα, όσον αφορά τα ψηφιακά νομίσματα Luna και TerraUSD, που συνέβαλαν στην κατάρρευση της αγοράς κρυπτονομισμάτων το 2022, ο σχεδιαστής τους, Ντο Κουόν, συνελήφθη στο Μαυροβούνιο τον περασμένο Μάρτιο, την ώρα που επιβιβαζόταν σε αεροπλάνο για το Ντουμπάι με πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα της Κόστα Ρίκα, καθώς θεωρείτο φυγάς. Αν εκδοθεί στις ΗΠΑ, θα του απαγγελθούν οκτώ κατηγορίες: για τη διαχείριση της Terraform Labs, της εταιρείας πίσω από τα ψηφιακά νομίσματα Luna και TerraUSD, για απάτες και συνωμοσία για χειραγώγηση της αγοράς.
Ο Ντο Κουόν, όμως, δεν εκδόθηκε, αλλά δικαστήριο του Μαυροβουνίου, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Αντριου Χίγκινς στους ΝΥΤ, τον καταδίκασε, μαζί με έναν συνεργάτη του, σε τέσσερις μήνες φυλάκιση για προσκόμιση πλαστών ταξιδιωτικών εγγράφων.
Στο μεταξύ, πρόλαβε, απ’ ό,τι φαίνεται, να κάνει άνω-κάτω το Μαυροβούνιο και τον νέο του πρωθυπουργό, Μιλόικο Σπάτζιτς, με την αποκάλυψη επικοινωνίας μεταξύ των δύο ανδρών.
Ο Μιλόικο Σπάτζιτς, όπως αναφέρεται στις αποκαλύψεις των εγγράφων που, όπως όλα δείχνουν, έχει υποβάλει ο Ντο Κουόν στις Αρχές του Μαυροβουνίου, φέρεται να έχει ζητήσει χρηματοδότηση από την εταιρεία του Ντο Κουόν, την οποία ο φυλακισμένος πλέον επικεφαλής της Terraform Labs αρνήθηκε.
Ο Κουόν ισχυρίστηκε ότι είχε «μια πολύ επιτυχημένη επενδυτική σχέση» με τον Σπάτζιτς και ότι «φίλοι στη βιομηχανία κρυπτονομισμάτων» είχαν παράσχει χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας με αντάλλαγμα υποσχέσεις για «πολιτικές φιλικές προς τα κρυπτονομίσματα».
Σύμφωνα με τους ΝΥΤ, «σε μια χειρόγραφη επιστολή που απέστειλε στις Αρχές από τις φυλακές του Μαυροβουνίου όπου κρατείται από τον Μάρτιο, ο κ. Κουόν ισχυρίστηκε ότι είχε “μια πολύ επιτυχημένη επενδυτική σχέση” με τον ηγέτη του Κινήματος Ευρώπη Τώρα, τον προπορευόμενο στις εκλογές, και ότι “φίλοι στη βιομηχανία κρυπτονομισμάτων” είχαν παράσχει χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας με αντάλλαγμα υποσχέσεις για “πολιτικές φιλικές προς τα κρυπτονομίσματα”».
Ο Μιλόικο Σπάτζιτς, από πλευράς του, αρχικά αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη με όσα αποκαλύπτονται, τα οποία θεωρεί «σούπερ ψευδείς ειδήσεις» με σκοπό την πολιτική του εξόντωση, από το φιλορωσικό μπλοκ των αντιπάλων του. Εξάλλου, βασική του αρχή κατά τον προεκλογικό του αγώνα ήταν το «βλέμμα» προς την Ευρώπη με την ταυτόχρονη πάταξη της διαφθοράς στο Μαυροβούνιο.
Πριν αλέκτωρ φωνήσαι, όμως, ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός φέρεται, σύμφωνα με τους ΝΥΤ, να παραδέχθηκε ότι έχει συναντήσει τον Ντο Κουόν δύο φορές: μία στη Σιγκαπούρη, ως εκπρόσωπος επενδυτικού fund, και μία στο Βελιγράδι. Σε αυτές τις συναντήσεις, ο Ντο Κουόν ισχυρίζεται ότι ο Μιλόικο Σπάτζιτς τού ζήτησε χρήματα, κάτι που ο τελευταίος αρνείται, λέγοντας ότι το ζήτημα ήταν οι επενδύσεις στα κρυπτονομίσματά του και η επιστροφή των χρημάτων του έπειτα από την κατάρρευση των Luna και TerraUSD της Terraform Labs του Ντο Κουόν.
Μάλιστα, σύμφωνα με άλλα δημοσιεύματα, ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός είχε δηλώσει ότι σχεδίαζε την προώθηση νόμου για να απαλλαγούν μια και καλή οι πολίτες από απατεώνες, συμπεριλαμβάνοντας το νόμισμα TerraUSD του Ντο Κουόν. Αυτό που είχε κατά νου ήταν να θεσπίσει αυστηρότερους ελέγχους για την είσοδο στον… παράδεισο των κρυπτονομισμάτων.
Και μπορεί ο Ντο Κουόν να αρνήθηκε να χρηματοδοτήσει, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, την καμπάνια του Μιλόικο Σπάτζιτς, ο επικεφαλής της Terraform Labs δήλωσε, όπως λένε οι ΝΥΤ, ότι συνέβαλαν «φίλοι από τη βιομηχανία κρυπτονομισμάτων».
Ο Μιλόικο Σπάτζιτς και τα κρυπτονομίσματα
«Το Μαυροβούνιο είναι ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά της Ευρώπης. Αυτό το μικροσκοπικό βαλκανικό έθνος έβαλε πλώρη να καθιερωθεί ως οικονομία ελεύθερης αγοράς. Διαθέτει ένα από τα καλύτερα φορολογικά καθεστώτα στην Ευρώπη, ένα εξαιρετικό τραπεζικό σύστημα και ένα νέο επενδυτικό πρόγραμμα απόδοσης ιθαγένειας που έχει πολλές δυνατότητες. Επιπλέον, η χώρα έχει μια καλά ανεπτυγμένη χρηματοπιστωτική βιομηχανία. Το Μαυροβούνιο πρόκειται να ενταχθεί στην Ε.Ε. έως το 2025. Αυτά είναι καταπληκτικά νέα για όσους ενδιαφέρονται για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, διότι θα σήμαινε ότι τα έγγραφα του Μαυροβουνίου θα αποτελούν διαβατήριο για την Ε.Ε.».
Ετσι διαφημίζει εξειδικευμένη ιστοσελίδα κρυπτονομισματικών και άλλων επενδύσεων το Μαυροβούνιο. Και σε αυτό, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει βάλει το δικό του λιθαράκι ο νέος πρωθυπουργός της χώρας. Ο Μιλόικο Σπάτζιτς, που διατελούσε υπουργός Οικονομικών την άνοιξη του 2022, είχε διαβλέψει το λαμπερό μέλλον που θα μπορούσαν οι επενδύσεις της βιομηχανίας κρυπτονομισμάτων να προσδώσουν στο Μαυροβούνιο. Οπως λένε οι ΝΥΤ, ο τότε υπουργός Οικονομικών «προέβλεψε ότι ο κλάδος θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τρίτο της οικονομικής παραγωγής του Μαυροβουνίου εντός τριών ετών».
Ο Μιλόικο Σπάτζιτς, που διατελούσε υπουργός Οικονομικών την άνοιξη του 2022, είχε διαβλέψει το λαμπερό μέλλον που θα μπορούσαν οι επενδύσεις της βιομηχανίας κρυπτονομισμάτων να προσδώσουν στο Μαυροβούνιο.
Παράλληλα, επίσης το 2022, το Μαυροβούνιο χορήγησε υπηκοότητα στον Βιτάλικ Μπούτεριν, τον Ρωσο-καναδό ιδρυτή του κρυπτονομίσματος Ethereum, ο οποίος δήλωσε στους ΝΥΤ ότι ποτέ δεν είχε επαφή με τον φυλακισμένο Ντο Κουόν και ποτέ δεν χρηματοδότησε κανένα κόμμα ή υποψήφιο. Ηταν, όμως, ένας πυλώνας της δίμηνης «πόλης» Zuzalu, στην οποία είχε παρευρεθεί ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου. Ο Μιλόικο Σπάτζιτς, εξάλλου, είχε ανεβάσει στο Twitter φωτογραφία με τον Βιτάλικ Μπούτεριν και το μαυροβούνιο διαβατήριό του, αναφέροντας: «Θα φέρουμε στη χώρα τους καλύτερους στον κόσμο».
Dovešćemo najbolje ljude svijeta u Crnu Goru 😄 @VitalikButerin pic.twitter.com/Sc790Inhc0
— Milojko Spajić (@MickeySpajic) May 20, 2023
Ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, όμως, όπως προαναφέρθηκε, θεώρησαν ότι ήταν μία… επικαιροποιημένη εκδοχή της παλαιάς συνταγής διαφθοράς τού επί 30 έτη προέδρου της χώρας, Μίλο Τζουκάνοβιτς.
«Καλύτερα να είχαμε το ISIS»
Αποκαλυπτικό, πάντως, όχι μόνο του μεγέθους της παρουσίας της βιομηχανίας των κρυπτονομισμάτων και της πιθανολογούμενης σύνδεσής του με εγκληματικές πράξεις, όπως πολλάκις έχει συμβεί στον συγκεκριμένο τομέα και που έχουμε ήδη αναδείξει, αλλά και του πώς αντιμετωπίζεται από τους «αντιπάλους» της –ενώ ταυτόχρονα καταμαρτυρά, θα έλεγε κανείς, και την πολιτική κατάσταση στο Μαυροβούνιο– είναι όσα είπε στους ΝΥΤ ο ηττημένος, φιλορώσος υποψήφιος για την πρωθυπουργία, Μίλαν Κνέζεβιτς.
«Θα ήταν καλύτερα, είπε ο κ. Κνέζεβιτς, καθισμένος σε ένα γραφείο διακοσμημένο με φωτογραφίες του προέδρου Βλαντιμίρ Β. Πούτιν της Ρωσίας, να είχαν υποδεχτεί μαχητές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος. “Τουλάχιστον με το ISIS ξέρουμε τι αντιμετωπίζουμε”, είπε. “Από την άλλη, δεν έχουμε ιδέα τι κάνουν πραγματικά αυτοί οι άνθρωποι των κρυπτονομισμάτων”»…