ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ: Απομένουν σχεδόν 48 ώρες για την τελευταία ομιλία της προέδρου της Κομισιόν σχετικά με την «Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Eνωσης», πριν από τις ευρωεκλογές του 2024 και οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν στις Βρυξέλλες για το εάν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα διεκδικήσει να παραμείνει στη θέση της «στρατηγού» της Επιτροπής. Γιατί, αν κάτι πέτυχε σίγουρα ως πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Κομισιόν, είναι να την αποκαλούν ηγέτες εντός και εκτός της Ε.Ε. «τη φωνή» της Ευρώπης.
Γερμανός πολιτικός, πρώην αξιωματούχος της Ε.Ε., μας αποκαλύπτει ότι όταν στο παροιμιώδες πλέον ερώτημά του «ποιον να καλέσω, εάν θέλω να μιλήσω με κάποιον στις Βρυξέλλες;» εκείνος απαντά χωρίς δεύτερες σκέψεις «την Ούρσουλα!».
Yστερα από σχεδόν 1.300 ημέρες στην ηγεσία της Κομισιόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διανύει πλέον τα τελευταία χιλιόμετρα μιας πραγματικά «επεισοδιακής» προεδρίας, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 με πολύ διαφορετικές προτεραιότητες και μια εξαιρετικά φιλόδοξη ατζέντα –κυρίως γύρω από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της Ε.Ε.– για να βρεθεί αντιμέτωπη με μια άνευ προηγουμένου υγειονομική κρίση, αλλά και τον μεγαλύτερο πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος από το 1945. Η έως τότε άγνωστη πρόεδρος της Κομισιόν, που σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής καριέρας της κατηγορήθηκε ότι βρέθηκε σε θέσεις «αλεξιπτωτικά», ανέλαβε αμέσως δράση και έχοντας διατελέσει προηγουμένως υπουργός Aμυνας της Γερμανίας εξελίχθηκε γρήγορα σε «στρατηγό», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά Ευρωπαίος διπλωμάτης, που εξηγεί παράλληλα ότι «το Κολέγιο των Επιτρόπων έχασε τον “κολεγιακό” του χαρακτήρα και εξελίχθηκε σε αμιγώς προεδρικό σύστημα. Με πολιτικό κόστος».
Πράγματι, το συγκεντρωτικό στυλ εξουσίας της δεν την καθιστά δημοφιλή ανάμεσα στους συναδέλφους της. «Στο Κολέγιο, πάντως, θα ήθελαν μια πρόεδρο primus inter pares (πρώτη μεταξύ ίσων) και εκείνη δεν είναι», τονίζει Ευρωπαίος αξιωματούχος. Παροιμιώδεις ήταν εξάλλου –αναφέρει ο ίδιος– οι συγκρούσεις της με τον πρώην πλέον αντιπρόεδρό της, Σοσιαλδημοκράτη Φρανς Τίμερμανς –ο οποίος ίσως δεν της συγχώρεσε ποτέ ότι δεν έγινε εκείνος πρόεδρος– ενώ δεν συμβουλευόταν ποτέ κανέναν, ούτε καν εκείνους με προϋπηρεσία στην Κομισιόν, όπως η Μαργκρέτε Βεστάγκερ. Ετερος αξιωματούχος εξηγεί ότι ίσως σε αυτό να οφείλεται και η πρόσφατη αποχώρηση των δύο αυτών αντιπροέδρων της.
Δεν είναι Γιούνκερ
Συνάδελφοί της άλλωστε τη χαρακτηρίζουν «άφιλη», ενώ σε αντίθεση με τον προκάτοχό της Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ τής λείπει –ισχυρίζονται– «κοινωνική ενσυναίσθηση». Σε αντίθεση με τον Γιούνκερ, εξάλλου, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σπάνια δίνει συνεντεύξεις, εμφανίζεται πάντα ατσαλάκωτη, σχολαστική στο πρόγραμμά της και είναι εργασιομανής. Διάγει ασκητικό βίο, αφού έχει επιλέξει να διαμένει στον 13ο όροφο του Μπερλεμόντ, σε δωμάτιο μόλις 20 τ.μ. Η συνεργασία της με έναν «κλειστό κύκλο ανθρώπων» και κυρίως με τον 42χρονο επικεφαλής του γραφείου της, Μπγιορν Ζάιμπερτ, δίνει την εντύπωση μιας μάλλον απόμακρης προέδρου.
Την ίδια εικόνα είχαν αρχικά για εκείνη και οι 27 ηγέτες της Ε.Ε., ενώ συνάδελφός της στην Επιτροπή μάς περιγράφει πόσο ενοχλημένοι εμφανίζονταν, ανάμεσά τους και η πολιτική της μέντορας, Αγκελα Μέρκελ, όταν πρωτοπαρουσίασε, χωρίς να εξηγεί επαρκώς, τις προτάσεις της για τις παραδόσεις των εμβολίων στις αρχές του 2021, ενώ επικριτικός ήταν στο σύνολό του τότε και ο ευρωπαϊκός Τύπος.
Αντί όμως να πτοηθεί, «η κρίση αυτή τελικά την ανέδειξε ως πολιτικό από μέταλλο» ισχυρίζεται Ευρωπαίος αξιωματούχος, υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα ότι από την άνοιξη του 2021 ξεκίνησε το γιγαντιαίο πρόγραμμα των εμβολίων ενισχύοντας την εικόνα της ίδιας και της Κομισιόν.
«Tο Κολέγιο των Επιτρόπων έχασε τον “κολεγιακό”» του χαρακτήρα και εξελίχθηκε σε αμιγώς προεδρικό σύστημα. Με πολιτικό κόστος», λέει στην «Κ» Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Το «μελανό σημείο» της προεδρίας της, πάντως, αφορά ακριβώς την υπόθεση των εμβολίων. Ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο College d’ Europe, τονίζει ότι η εικόνα της Φον ντερ Λάιεν αμαυρώθηκε από τη «διαπραγμάτευση για τα εμβόλια Pfizer και τα μηνύματα που αντάλλαξε με τον πρόεδρο της εταιρείας στο κινητό της, την ύπαρξη των οποίων αρνήθηκε». Ο ίδιος θεωρεί, εξάλλου, ότι «η προεδρία της ήταν ουσιαστικά μια «επιτροπή διαχείρισης κρίσεων», που καθοδηγούνταν όχι μόνον από τα γεγονότα, αλλά και από τις τελικές αποφάσεις των 27 Ευρωπαίων».
Συνάδελφός της στο Κολέγιο διαφωνεί με αυτή την εκτίμηση, καθώς πιστεύει ότι η ίδια «επιβλήθηκε» τελικά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενεργώντας επί της ουσίας «ως μια CEO με εκείνους ως το διοικητικό της συμβούλιο». Την ίδια εκτίμηση έχει Ευρωπαίος διπλωμάτης, που υπογραμμίζει ότι «η πρόεδρος της Κομισιόν δίνει συχνά την εντύπωση ότι τα κράτη-μέλη είναι απλώς «σφραγίδες», δηλαδή εγώ αποφασίζω, εσείς επικυρώνετε».
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Αδιαμφισβήτητα, το εγχείρημα του Ταμείου Ανάκαμψης –όταν τα κράτη-μέλη συμφώνησαν το καλοκαίρι του 2020 για πρώτη φορά κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό– «πιστώνεται» στην ίδια, ενώ με την άμεση και άτεγκτη στάση της έναντι της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία κέρδισε τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όχι μόνο των Ευρωπαίων ηγετών, αλλά και των Αμερικανών. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο κάποιοι θεωρούν ότι ενδεχομένως να της ασκηθούν «πιέσεις» από την Ουάσιγκτον να γίνει εκείνη η «διάδοχος» του Γενς Στόλτενμπεργκ στο ΝΑΤΟ.
Θα μπορούσε αυτή η θέση να αποτελέσει «εναλλακτική» για εκείνη, όπως ακούγεται; «Η αλήθεια είναι ότι σήμερα η Φον ντερ Λάιεν βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος: από τη μία πλευρά χρειάζεται τη στήριξη του κόμματός της ΕΛΚ, προκειμένου να διασφαλίσει την υποψηφιότητά της, αυτή τη φορά ως Spitzenkandidat (η περίφημη διαδικασία του κορυφαίου υποψηφίου των ευρωπαϊκών κομμάτων για το αξίωμα της Κομισιόν), αλλά από την άλλη, το ίδιο το ΕΛΚ αντιτίθεται στην πλήρη υιοθέτηση της δικής της «πράσινης ατζέντας», τονίζει ο Αλμπέρτο Αλεμάνο.
Πολιτικό στέλεχος του ΕΛΚ, βέβαια, επιβεβαιώνει ότι «οι σχέσεις της προέδρου με την ευρωομάδα είναι τραγικές», προσθέτοντας ότι «ακόμη και σήμερα πληρώνουμε την πολιτική επιλογή του 2019 με την απευθείας ανάθεση της προεδρίας σε εκείνη, που δεν είχε καμία πολιτική νομιμοποίηση» περιγράφοντας επί της ουσίας την προβληματική σχέση της από τότε με τον πρόεδρο του κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, που ήταν ο Spitzenkandidat του κόμματος.
Το ΕΛΚ ίσως να ενόχλησε επίσης το «πιο προοδευτικό πρόγραμμα που υιοθέτησε ποτέ η Κομισιόν», θεωρεί στέλεχος της ευρωομάδας των Σοσιαλιστών, που υπενθυμίζει όμως ότι αρκετές κοινωνικές πολιτικές που υιοθέτησε η ίδια ήταν ύστερα από υποδείξεις τους. «Δεν είναι τυχαίο, πάντως, ότι στην περυσινή ομιλία της στο Στρασβούργο περισσότερα χειροκροτήματα έλαβε από την αριστερή και κεντροαριστερή πτέρυγα του Κοινοβουλίου», εκμυστηρεύεται Ευρωπαίος αξιωματούχος.
«Κλειδί», ωστόσο, για μια ενδεχόμενη δεύτερη θητεία, κατά τον Ρικάρντο Μπόργκες ντε Κάστρο, αναπληρωτή διευθυντή του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC), είναι το εάν θα δεχθεί η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να γίνει Spitzenkandidat του ΕΛΚ το 2024 ή αν θα επαναληφθεί η διαδικασία του 2019, που ενόχλησε πολλούς και όχι μόνο στο κόμμα της. Για τον Πορτογάλο αναλυτή και παρά το γεγονός ότι «ο κόσμος πια την αναγνωρίζει, η ίδια μάλλον δεν θα κατέβει ποτέ στον δρόμο, όπως συνηθίζουν οι πολιτικοί εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας». Ο ίδιος –με θητεία στην Κομισιόν επί Ζοζέ Μπαρόζο– εκτιμά το πόστο του επικεφαλής της Επιτροπής ως «το πιο δύσκολο στις Βρυξέλλες, αφού θα πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στις επιταγές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και στη “μαχητικότητα” του αναβαθμισμένου πια ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ωστόσο, γνωρίζει πλέον καλά να παίζει αυτό το παιχνίδι.
