«Πρέπει να είσαι πολύ συγκεκριμένος. Είναι σαν να μιλάς σε ένα παιδί». «Ενα παιδί με όλη τη γνώση του κόσμου», απαντάω. «Ναι!», αναφωνεί χαμογελαστός ο συνομιλητής μου. «Δεν είναι τρομακτικό;». Συνομιλούμε –μέσω Zoom– με τον Ανάντ Αγκαργουάλ, καθηγητή στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του MIT, πρωτοπόρο της διαδικτυακής εκπαίδευσης, ιδρυτή εταιρείας σχεδιασμού μικροτσίπ και πρωταγωνιστή στο ιλιγγιώδες πεδίο των υπερυπολογιστών. Μου εξηγεί «την τέχνη και την επιστήμη» του prompt engineering – του τρόπου διάδρασης με εργαλεία «παραγωγικής» τεχνητής νοημοσύνης (generative AI) ώστε να μεγιστοποιηθεί η χρησιμότητά τους.
Ο κ. Αγκαργουάλ θα βρεθεί στην Αθήνα τον Ιανουάριο για το συνέδριο του EmTech Europe, που συνδιοργανώνουν η «Καθημερινή» και το ΜΙΤ. Με αυτή την αφορμή μιλήσαμε για κάποια από τα ζωτικά θέματα τεχνολογίας με τα οποία έχει καταπιαστεί στη λαμπρή σταδιοδρομία του – τις νέες προοπτικές αλλά και τους φόβους που γεννούν.
«Δεν το περιμέναμε»
Τον ρώτησα –μεταξύ άλλων ως πρώην διευθυντή του Εργαστηρίου Επιστήμης των Υπολογιστών και Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT– πόσο εξεπλάγη όταν είδε τι μπορεί να κάνει το ChatGPT. «Ξέραμε ήδη ότι η Τ.Ν. έχει τεράστια δύναμη», λέει ο κ. Αγκαργουάλ. «Αλλά κανείς μας δεν περίμενε ένα εργαλείο που θα γίνει τόσο μαζικά διαθέσιμο και που έχει τέτοιες δυνατότητες ώστε να μη γνωρίζεις, τελικά, αν συνομιλείς με έναν άνθρωπο ή με μια μηχανή. Η “παραγωγική” Τ.Ν. αλλάζει τα δεδομένα, θα μετασχηματίσει κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν εξίσου ενθουσιασμός και τρόμος».
Ο 64χρονος καθηγητής του MIT είναι καθησυχαστικός. Απαντώντας σε όσους έχουν μιλήσει για επιστράτευση δυνάμεων που δεν κατανοούμε, σημειώνει: «Αυτή η φράση προϋποθέτει ότι αυτή η δύναμη υπάρχει εκεί έξω και εμείς απλώς αντλούμε από αυτή, χωρίς να την ελέγχουμε. Αλλά σήμερα έχουμε τον απόλυτο έλεγχο. Εμείς αποφασίζουμε πώς και πού χρησιμοποιούμε την Τ.Ν. Θα χρειαστεί πραγματική ανθρώπινη ευφυΐα για να εκμεταλλευτούμε πλήρως την Τ.Ν. Αλλά εξαρτάται από εμάς να θέσουμε τους προστατευτικούς φραγμούς, το ηθικό πλαίσιο, ώστε να μην ξεφύγει από τον έλεγχο».
Ιδιαίτερη σημασία, όπως αναφέρει, έχει οι εφαρμογές να είναι ανοιχτού κώδικα, «ώστε να μπορεί να επωφεληθεί όλη η ανθρωπότητα». Επιπλέον, αυτή η διαφάνεια και η πρόσβαση «σημαίνουν ότι πολλοί άνθρωποι θα ελέγξουν τον κώδικα και θα εντοπίσουν σφάλματα και πιθανούς κινδύνους».
Η εκπαίδευση
Ο κ. Αγκαργουάλ ήταν από τους συνιδρυτές, το 2012, της EdX, μιας κοινής πλατφόρμας του MIT και του Χάρβαρντ για διαδικτυακή εκπαίδευση. Η εταιρεία ήταν μη κερδοσκοπική έως το 2021, όταν εξαγοράστηκε για 800 εκατ. δολάρια από την εισηγμένη 2U (ο καθηγητής παραμένει κορυφαίο στέλεχος έως σήμερα και το μη κερδοσκοπικό κομμάτι εξακολουθεί να λειτουργεί). Τον ρώτησα πώς θα επηρεάσει η νέα μορφή Τ.Ν. τον χώρο της εκπαίδευσης.
Κανείς μας δεν περίμενε ένα εργαλείο που έχει τέτοιες δυνατότητες ώστε να μη γνωρίζεις, τελικά, αν συνομιλείς με έναν άνθρωπο ή με μια μηχανή. Η «παραγωγική» Τ.Ν. αλλάζει τα δεδομένα, θα μετασχηματίσει κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν εξίσου ενθουσιασμός και τρόμος.
«Μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές. Τους πρώτους ως ένας απίστευτα ευφυής ψηφιακός βοηθός, που θα τους βοηθήσει να οργανώσουν το μάθημα με τρόπο που θα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον για τους μαθητές. Για τους μαθητές μπορεί να γίνει ένας εξατομικευμένος βοηθός καθηγητή, τον οποίο θα μπορούν να ρωτήσουν οτιδήποτε, χωρίς το άγχος της δημόσιας έκθεσης στη σχολική αίθουσα. Στην EdX χρησιμοποιούμε επίσης Τ.Ν. για την αυτόματη μετάφραση της ύλης διδασκαλίας και για την παροχή συνοπτικών περιλήψεων».
Πώς θα διατηρηθεί το κίνητρο των μαθητών για μελέτη; «Η κατάχρηση όντως είναι πολύ εύκολη. Εμείς το αντιμετωπίζουμε αυτό εκπαιδεύοντας τον ψηφιακό βοηθό καθηγητή της EdX να μην παρέχει απευθείας τις απαντήσεις, αλλά να απαντάει με ερωτήσεις – σαν τη σωκρατική μέθοδο».
Το πρόβλημα, λέει, είναι αντίστοιχο με αυτό που αντιμετώπισε μια παλαιότερη γενιά εκπαιδευτικών με τις αριθμομηχανές. «Φοβόμασταν ότι η χρήση τους θα έκανε τους μαθητές να ξεχάσουν τις βασικές γνώσεις των μαθηματικών. Η λύση ήταν να απαγορευθεί η χρήση κατά την εκμάθηση των βασικών μαθηματικών δεξιοτήτων. Ετσι και με την Τ.Ν.· δεν μπορεί να χρησιμοποιείται από μαθητές που μαθαίνουν βασικές δεξιότητες γραφής για παράδειγμα. Αλλά αφού τις αποκτήσουν, μπορεί να συμβάλει ώστε να γράφουν με μεγαλύτερη ταχύτητα, να βελτιώνουν την ποιότητα του κειμένου κ.ο.κ.».
Υπερυπολογιστές
Ο κ. Αγκαργουάλ, όμως, ασχολείται ενεργά με την τεχνολογία στην οποία βασίζεται η επόμενη γενιά των υπερυπολογιστών, που σπάνε το φράγμα του Exascale (1.000.000.000.000.000.000 υπολογιστικές λειτουργίες το δευτερόλεπτο· οι προσωπικοί υπολογιστές σήμερα μπορούν να επιτελέσουν περίπου 1-10 δισ. λειτουργίες το δευτερόλεπτο). «Πρόκειται για υπολογιστές που μπορούν να χειριστούν τρομερά περίπλοκα, τεράστια προβλήματα, να φτιάξουν μοντέλα της αλληλεπίδρασης όλων των ανθρώπων στον πλανήτη ή να δείξουν προς τα πού κατευθύνεται το σύμπαν…».
Η εξοικείωσή του με την προηγμένη τεχνητή νοημοσύνη, μάλιστα, όπως αφηγείται, ήταν προϊόν της συμβολής του στην ανάπτυξη των υπερυπολογιστών. «Θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε τη νοημοσύνη στην ανάπτυξη των υπολογιστών, εν μέρει για την πιο αποτελεσματική διαχείριση των τεράστιων ποσοτήτων ηλεκτρικής ισχύος που χρειαζόταν το σύστημα. Ετσι αναπτύξαμε τη μηχανική μάθηση, τα νευρωνικά δίκτυα, τα οποία ήταν το θεμέλιο της βαθιάς μάθησης, που ήταν το θεμέλιο της “παραγωγικής” Τ.Ν.».