Μια μπίρα ή ένα ποτήρι κρασί μπορούν να συμπληρώσουν ένα γεύμα και να προσφέρουν μια αίσθηση χαλάρωσης. Τι κάνει όμως το αλκοόλ στα τρισεκατομμύρια μικρόβια που ζουν στο έντερό μας;
Στην επιστήμη του μικροβιώματος «υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουμε ακόμα», λέει ο δρ Λορέντζο Λέτζιο, ιατρός-ερευνητής που μελετά την κατανάλωση και τον εθισμό στο αλκοόλ στα εθνικά ινστιτούτα υγείας (National Institutes of Health).
Ωστόσο είναι σαφές ότι τα καλά μικρόβια είναι απαραίτητα για τη σωστή πέψη, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και την υγεία του εντέρου. Και καθώς οι επιστήμονες αρχίζουν να διερευνούν πώς η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει το έντερό μας, διαπιστώνουν ότι η υπερβολή μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες.
Πώς επηρεάζει η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ το μικροβίωμα του εντέρου;
Οι περισσότερες από τις διαθέσιμες έρευνες σχετικά με το αλκοόλ και το μικροβίωμα εστιάζουν σε άτομα που πίνουν τακτικά και πολύ, λέει η δρ Σίνθια Χσου, γαστρεντερολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Ορισμένες μελέτες, για παράδειγμα, έδειξαν ότι τα άτομα με διαταραχή χρήσης αλκοόλ (αδυναμία ελέγχου ή διακοπής της προβληματικής κατανάλωσης αλκοόλ) έχουν συχνά ανισορροπία «καλών» και «κακών» βακτηρίων στο έντερό τους. Αυτό ονομάζεται δυσβίωση και συνδέεται συνήθως με την εμφάνιση περισσότερων φλεγμονών και ασθενειών, σε σύγκριση με ένα πιο υγιές μικροβίωμα, λέει η Χσου. Οσοι καταναλώνουν πολύ αλκοόλ και έχουν δυσβίωση, μπορεί επίσης να έχουν πιο βλεννώδες ή διαπερατό εσωτερικό τοίχωμα του εντερικού σωλήνα, λέει ο Λέτζιο. Ενα υγιές εντερικό τοίχωμα λειτουργεί ως φράγμα μεταξύ του εσωτερικού του εντέρου –που είναι γεμάτο μικρόβια, τρόφιμα και δυνητικά επιβλαβείς τοξίνες– και του υπόλοιπου σώματος, εξηγεί. Οταν το εντερικό τοίχωμα καταρρέει, τα βακτήρια και οι τοξίνες μπορούν να διαφύγουν στο αίμα και να περάσουν στο ήπαρ, προσθέτει η Χσου, όπου μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή και βλάβη.
Προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν ότι ένα μη υγιές έντερο μπορεί να συμβάλει ακόμη και στην επιθυμία για αλκοόλ, λέει ο δρ Τζασμοχάν Μπατζάζ, ηπατολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια και στο Ιατρικό Κέντρο του Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια. Σε μια μελέτη του 2023, για παράδειγμα, οι ερευνητές εξέτασαν το μικροβίωμα 71 ατόμων ηλικίας 18 έως 25 ετών, που δεν είχαν διαταραχή χρήσης αλκοόλ. Οσοι ανέφεραν συχνότερη κατάχρηση αλκοόλ (δηλαδή κατανάλωση τεσσάρων ή περισσότερων ποτών μέσα σε περίπου δύο ώρες για τις γυναίκες ή πέντε ή περισσότερων ποτών για τους άνδρες) είχαν αλλαγές στο μικροβίωμα οι οποίες συσχετίζονταν με μεγαλύτερη επιθυμία για αλκοόλ. Η μελέτη αυτή προστέθηκε σε προηγούμενες έρευνες που έδειξαν ότι η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με υψηλότερους δείκτες φλεγμονής στο αίμα. Ωστόσο, καμία από αυτές τις μελέτες δεν απέδειξε ότι το αλκοόλ προκαλεί δυσβίωση στον άνθρωπο.
Τι γίνεται με όσους πίνουν λιγότερο;
Ως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ορίζονται το πολύ δύο ποτά την ημέρα για τους άνδρες ή ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες. Υπάρχουν πολύ λίγες έρευνες σχετικά με το πώς αυτή η ποσότητα επηρεάζει το μικροβίωμα του εντέρου, λέει η Τζένιφερ Μπαρμπ, κλινική ερευνητής βιοπληροφορικής. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι σε σύγκριση με όσους δεν πίνουν καθόλου, εκείνοι που πίνουν σε χαμηλά έως μέτρια επίπεδα έχουν πιο ποικιλόμορφο εντερικό μικροβίωμα – στοιχείο που συνδέεται γενικά με ένα υγιές έντερο. Αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί σε διαφορετικές συνήθειες διατροφής ή τρόπου ζωής, ή θα μπορούσε να σημαίνει ότι κάτι στα αλκοολούχα ποτά μπορεί να ωφελεί το μικροβίωμα – αν και πιθανότατα δεν είναι η αιθανόλη, λέει η Μπαρμπ.
Σε μια μελέτη του 2020 σε 916 γυναίκες στη Βρετανία που κατανάλωναν δύο ή λιγότερα ποτά την ημέρα, για παράδειγμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσες έπιναν κόκκινο κρασί –ή σε μικρότερη κλίμακα, λευκό κρασί– είχαν πιο ποικιλόμορφο εντερικό μικροβίωμα από όσες δεν έπιναν. Δεν βρέθηκε αντίστοιχη σχέση με την μπίρα ή το λικέρ. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι οι πολυφαινόλες –ενώσεις που περιέχονται στη φλούδα του σταφυλιού και βρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στα κόκκινα κρασιά– μπορεί να εξηγούν τα αποτελέσματα αυτά.
Ομως οι πολυφαινόλες δεν βρίσκονται απαραίτητα στο αλκοόλ, λέει ο Τζον Κράιαν, νευροεπιστήμονας που μελετά το μικροβίωμα στο Πανεπιστήμιο του Κορκ στην Ιρλανδία – υπάρχουν στα σταφύλια και στα περισσότερα φρούτα και λαχανικά, καθώς και σε πολλά βότανα, στον καφέ και στο τσάι.
Μπορεί η μείωση του αλκοόλ να βελτιώσει την υγεία του εντέρου;
Ερευνητές εξέτασαν το μικροβίωμα ανθρώπων που έλαβαν θεραπεία για διαταραχή χρήσης αλκοόλ και διαπίστωσαν ότι μέσα σε δύο έως τρεις εβδομάδες αφότου σταμάτησαν να πίνουν, τα μικρόβια του εντέρου τους άρχισαν να δείχνουν σημάδια βελτίωσης, λέει η Μπαρμπ, και τα εντερικά τους τοιχώματα έγιναν λιγότερο βλεννώδη. Ωστόσο, πρόσθεσε, όσοι υποβάλλονται σε θεραπεία για τη διαταραχή χρήσης αλκοόλ, συνήθως αρχίζουν ταυτόχρονα να τρώνε πιο υγιεινά και να κοιμούνται καλύτερα, γεγονός που μπορεί επίσης να συμβάλλει στη βελτίωση της υγείας του εντέρου. Δεν είναι σαφές πώς –ή αν– η διακοπή ή η μείωση του αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει το μικροβίωμα όσων καταναλώνουν μέτρια ποσότητα αλκοόλ, λέει ο Λέτζιο. Γνωρίζουμε όμως ότι το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, φλεγμονή του εσωτερικού τοιχώματος του στομάχου και γαστρεντερική αιμορραγία, προσθέτει, και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου. Επομένως, «δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία», τονίζει ο Λέτζιο, ότι το να πίνετε λιγότερο είναι μια προσπάθεια που αξίζει τον κόπο να κάνετε για την υγεία σας.