Δύο αντίρροπες τάσεις καταγράφονται στα δύο πάλαι ποτέ μεγάλα στρατόπεδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: Γερμανία και Ιαπωνία εγκαταλείπουν σταδιακά τον μεταπολεμικό πασιφισμό τους, σε αναζήτηση ενός νέου πατριωτισμού (εθνικισμού στην περίπτωση της δεύτερης), ενώ οι ΗΠΑ περιορίζουν τον στρατό τους στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1940. Οι δύο αυτές εξελίξεις δεν είναι ωστόσο άσχετες μεταξύ τους. Πολλοί στην Ουάσιγκτον προσβλέπουν στο δικαιότερο καταμερισμό βαρών για διεθνείς αποστολές με την Ε.Ε. και κατ’ επέκταση το Βερολίνο, αφού η Γερμανία καλείται πλέον να ισοφαρίσει την οικονομική της ισχύ με μία σθεναρή στρατιωτική παρουσία σε πολυεθνικές επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ βλέπουν και συχνά ανέχονται τις άγριες, ενίοτε προκλητικές, διαθέσεις του πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε ως αντίβαρο στην περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων με την Κίνα.
O Γερμανός ομοσπονδιακός πρόεδρος, Γιόακιμ Γκάουκ, ο οποίος επισκέπτεται αυτή την εβδομάδα τη χώρα μας, οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας της χώρας, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχουν ήδη αναφερθεί στην ανάγκη πιο δραστήριας εμπλοκής της Μπούντεσβερ στα εύφλεκτα σημεία του πλανήτη. «Αυτό θα ήταν ένα βήμα στην πορεία μιας νέας κοινωνικής αυτογνωσίας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Γκάουκ ανοίγοντας τις εργασίες της συνόδου του Μονάχου στα τέλη Ιανουαρίου.
Ιαπωνικός εθνικισμός
Αν όμως η Γερμανία δικαιούται κατά κάποιο βαθμό να επιδιώκει έναν ενεργότερο στρατιωτικό ρόλο ύστερα από μακρά περίοδο συμφιλίωσης με το παρελθόν της (Vergangenheitsbewaeltigung), δεν ισχύει το ίδιο για την Ιαπωνία που έχει αποφύγει μία διαδικασία αντίστοιχης κάθαρσης. Οι προσπάθειες αναθεώρησης των ιαπωνικών βιβλίων ιστορίας σε εθνικιστική κατεύθυνση, η αμφιλεγόμενη επίσκεψη του Αμπε στο Ναό Γιασουκούνι, αφιερωμένο στους νεκρούς Ιάπωνες στρατιώτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και αξιωματούχους που μεταπολεμικά καταδικάστηκαν για εγκλήματα πολέμου, κυρίως όμως η σοβαρή αύξηση των αμυντικών δαπανών τα τελευταία δύο χρόνια αποδεικνύουν τη δραματική στροφή στο αμυντικό δόγμα της χώρας και την επίκληση του δικαιώματος στην αυτοάμυνα από τον Αμπε. Η πολιτική αυτή αποδεικνύεται άλλωστε ιδιαίτερα δημοφιλής και εκτινάσσει τα ποσοστά αποδοχής του Ιάπωνα πρωθυπουργού, που παίζει το εθνικιστικό χαρτί για ψηφοθηρικούς λόγους.
Η εγκατάλειψη του φιλειρηνισμού από Γερμανία και Ιαπωνία συμπίπτει με την ανακοίνωση για συρρίκνωση του αμερικανικού στρατού στα χαμηλότερα επίπεδα μεταπολεμικά. Αυτό πρότεινε αυτήν την εβδομάδα ο υπουργός Αμυνας, Τσακ Χέιγκελ, τονίζοντας ότι οι περιορισμοί αυτοί θα επιτευχθούν από το κλείσιμο στρατιωτικών βάσεων και τη μείωση των αμυντικών δαπανών στο πλαίσιο της επαναδιατύπωσης των προτεραιοτήτων του Πενταγώνου ύστερα από μία δεκαετία πολέμων.
Σε ομιλία του στο Πεντάγωνο το βράδυ της Δευτέρας, ο Χέιγκελ σκιαγράφησε το όραμά του, αναφέροντας ότι ο στρατός πρέπει να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα των μικρότερων προϋπολογισμών, καθώς οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν βιαιότερους και πιο απρόβλεπτους εχθρούς. Υπό το σχέδιό του, το οποίο το Κογκρέσο θα μπορούσε να αλλάξει, ο αμερικανικός στρατός θα περιοριστεί από τους 522.000 στρατιώτες σήμερα σε 440.000-450.000, τον μικρότερο στη μεταπολεμική ιστορία των ΗΠΑ. Σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ των New York Times, το σχέδιο λαμβάνει υπόψη του τη δημοσιονομική πραγματικότητα, τη στιγμή που η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με τη λιτότητα, αλλά και την πολιτική πραγματικότητα του προέδρου, ο οποίος υποσχέθηκε να τερματίσει δύο δαπανηρούς και εξοντωτικούς χερσαίους πολέμους.
Και η Μόσχα
Η προαναφερθείσα εξέλιξη δεν προοιωνίζεται ωστόσο τον οριστικό τερματισμό του παραδοσιακού ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού με τη Μόσχα. Το είδαμε ανάγλυφα στην περίπτωση της Ουκρανίας και τις ρωσικές κινήσεις στην Κριμαία.
Εκτός αυτού εξάλλου, η Ρωσία σχεδιάζει να επεκτείνει τη μόνιμη στρατιωτική της παρουσία εκτός των συνόρων της εγκαθιστώντας στρατιωτικές βάσεις σε μία σειρά χωρών, όπως το Βιετνάμ, η Κούβα, η Βενεζουέλα, η Νικαράγουα, οι Σεϊχέλες, η Σιγκαπούρη και άλλες. Αυτό αποκάλυψε την περασμένη Πέμπτη ο υπουργός Αμυνας της χώρας, Σεργκέι Σοϊγκού, μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Μόσχα. «Οι συζητήσεις είναι σε εξέλιξη και βρισκόμαστε πολύ κοντά στην υπογραφή των απαραίτητων εγγράφων», τόνισε.