ΒΕΡΟΛΙΝΟ – ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Στην πρόσκληση προς τους ψηφοφόρους της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) γράφει πως όποιος εμφανιστεί Σάββατο βράδυ στην εκδήλωση στο Ράινικεντορφ του Βερολίνου με παραδοσιακή φορεσιά για την έναρξη του Οκτόμπερφεστ, κερδίζει μία μπίρα δωρεάν. Οταν μπαίνω μέσα στην ταβέρνα, το Ρατσκέλερ, οι περισσότεροι από τους σαράντα παρισταμένους φορούν όντως δερμάτινα παντελόνια και πίνουν μπίρα. Εχω πει από μέσα μου πως δεν θα πω ότι είμαι δημοσιογράφος, αλλά με υποδέχονται ευγενέστατα, με καθίζουν στην πρώτη σειρά και μου λένε αμέσως: «Είστε δημοσιογράφος;». Λέω ότι είμαι από την Ελλάδα, αλλά ουδείς ασχολείται, η Ελλάδα δεν αναφέρεται ούτε μία φορά στη διάρκεια της βραδιάς. Μας έχουν πλέον ξεπεράσει. (Υπενθυμίζεται ότι το κόμμα δημιουργήθηκε το 2013 ως αντίδραση στα πακέτα βοήθειας προς τη χώρα μας.)
Τα ποσοστά και η αποχή
Πιάνω κουβέντα με τη διπλανή μου, η οποία μου εξηγεί ότι όλα αυτά που λένε οι δημοσκοπήσεις, ότι δηλαδή το ξενοφοβικό κόμμα θα πάρει έως και 13% είναι ψέματα, φουσκώνουν επίτηδες τα νούμερα, για να βλάψουν την AfD. Δεν καταλαβαίνω ακριβώς τη λογική, αλλά μάλλον εννοεί ότι έτσι καθησυχάζουν τους ψηφοφόρους και θα καθίσουν σπίτι τους. (Στην πραγματικότητα ισχύει ακριβώς το αντίθετο, η αποχή ευνοεί το κόμμα.) Τη ρωτάω για τις ακραίες φωνές στο κόμμα, φαίνεται να διαφωνεί, λέει π.χ. ότι ο ηγέτης Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ο οποίος αισθάνεται περήφανος για τις πράξεις της Βέρμαχτ στους δύο παγκόσμιους πολέμους, είναι συνηθισμένος στην τέχνη της πρόκλησης. Μου δείχνει με ένα νεύμα την αφίσα του κόμματος με την πρώην επικεφαλής, Φράουκε Πέτρι, το νεογέννητο μωρό της στην αγκαλιά της και το σύνθημα: «Και ποιος είναι ο δικός σας λόγος να αγωνίζεστε για τη Γερμανία;». «Τον λένε Φέρντιναντ. Είδατε ότι δεν την έχουμε διώξει από το κόμμα; Την εκτιμούμε πολύ», μου λέει. Η Πέτρι είναι πλέον η φωνή της μετριοπάθειας στο κόμμα. Από τη στιγμή που περιθωριοποιήθηκε όμως και πήραν τη σκυτάλη οι ακραίοι, τα ποσοστά του εκτοξεύτηκαν. «Δεν είμαστε ναζί», διαμαρτύρεται ο πρώτος ομιλητής και λίγα λεπτά αργότερα ανεβαίνει στο βήμα ένας τύπος με μισοξυρισμένο μουστάκι σαν του Χίτλερ και παρανοϊκό βλέμμα. (Σύμφωνα με υπολογισμούς Γερμανών αναλυτών, περίπου 30 βουλευτές του κόμματος θα είναι από ακροδεξιοί μέχρι νεοναζί.)
Αυθαίρετα νούμερα
Επεται το βαρύ πυροβολικό. Είναι απεσταλμένος του κόμματος από το Μόναχο και το κοινό τον υποδέχεται με ρυθμικά παλαμάκια και εμβατήρια. Μιλάει βαυαρέζικα με βαριά προφορά και λέει όλους τους πρόσφυγες «μαύρους». «Θα τους έλεγα νέγρους, αλλά δεν είναι πολιτικά ορθό», συμπληρώνει. «Ισως όλοι αυτοί οι σκουρόχρωμοι Σύροι που ήρθαν κατάγονται από τα νότια της χώρας», λέει και το κοινό γελάει. Αραδιάζει αυθαίρετα νούμερα, για παράδειγμα ότι στη Γερμανία ήρθαν τρία εκατομμύρια πρόσφυγες και πως το 2020 θα ζουν στη χώρα πάνω από είκοσι εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Αφήνει αντισημιτικά υπονοούμενα για μια αποστολή Γερμανών επισκόπων, που μόλις πάτησε το πόδι της στην Ιερουσαλήμ, «υπέκυψε» και έβγαλε τον σταυρό. Ισχυρίζεται ότι το κόστος για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, «τα οποία συνήθως δεν είναι ανήλικα», όπως διευκρινίζει, είναι 10 δισ. ευρώ. Το ίνδαλμά του είναι ο Βίκτορ Ορμπαν, ο Ούγγρος πρωθυπουργός, τον θεωρεί αληθινό πατριώτη. Καταφέρεται κατά του Τύπου που λέει διαρκώς ψέματα και δεν προβάλλει το κόμμα. Μιλάει για τη Μέρκελ και το πρόσωπό του συσπάται από το μίσος. Περιγράφει τον υπερσυντηρητικό Χριστιανοκοινωνιστή πρωθυπουργό του κρατιδίου του, Χορστ Ζεεχόφερ, περίπου σαν αναρχοκομμουνιστή. Μνημονεύει χιλιάδες βιασμούς γυναικών από μετανάστες. Βδελύσσεται τους αντιφασίστες ακτιβιστές που διαλύουν όλες τις εκδηλώσεις της Εναλλακτικής. «Φορούν κουκούλες γιατί είναι ασχημομούρηδες», λέει επευφημούμενος. Δηλώνει περήφανος για τους ποιητές και τους φιλοσόφους της πατρίδας του, αναφέρει όμως μόνο τον Ερνστ Νόλντε, τον αναθεωρητή της σύγκρουσης των ιστορικών και πρωτεργάτη της «εξημέρωσης» του ναζισμού. Ενας ενθουσιασμένος ακροατής σηκώνεται όρθιος και διακηρύσσει ότι όπως η γερμανική αντίσταση αντιτάχθηκε στον Χίτλερ, έτσι πρέπει η Εναλλακτική να πολεμήσει τον φασισμό του σημερινού καθεστώτος. Πέφτει για λίγα δευτερόλεπτα σιωπή, κάποια στελέχη με κοιτούν τρομοκρατημένα, κρίνεται αναγκαίο να υπάρξει κάποια διόρθωση: «Συμφωνώ, αλλά επειδή υπάρχουν απόψε ανάμεσά μας άνθρωποι που δεν μας ξέρουν καλά, να διευκρινίσουμε ότι είμαστε κατά της βίας και πως ο αγώνας αυτός θα δοθεί ειρηνικά».
Η Μέρκελ, τα παιδιά και το Μπλάκμπερι
Στo προεκλογικό κέντρο των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) στην Μπρούνενστρασε, σε μία από τις πλέον αναβαθμισμένες περιοχές του πρώην ανατολικού Βερολίνου, το Πρεντσλάουερ Μπεργκ, δίπλα σε μοδάτα καφέ που σερβίρουν μόνο βιολογικά προϊόντα και αποφεύγουν τις χαρτοπετσέτες, επικρατεί αναβρασμός. Εν αναμονή της Αγκελα Μέρκελ διανέμονται στους εγγεγραμμένους βραχιολάκια με τα χρώματα του CDU και το σύνθημα «Ι love (δύο χέρια ενωμένα που σχηματίζουν ένα διαμάντι)». Είναι η συνηθισμένη κίνηση αμηχανίας της καγκελαρίου, το σήμα κατατεθέν της κι ένα επιτυχημένο επικοινωνιακό τέχνασμα, που μετατρέπει την αδυναμία σε σύμβολο. Πράγματι, η Μέρκελ είναι εξαιρετικά κακή στις προεκλογικές εκστρατείες. Δεν μπορεί να παίξει θέατρο, δεν μπορεί να υποδυθεί τη λαοπρόβλητη, οι φανφάρες και οι ψεύτικες αγκαλιές σε παιδάκια απάδουν του χαρακτήρα της. Και όμως την περασμένη Κυριακή εκλήθη να απαντήσει σε παιδικές απορίες και συχνά, μέσα στην αδεξιότητά της, ήταν πιο χαριτωμένη, ανεπιτήδευτη και ειλικρινής από τους πιτσιρικάδες συνομιλητές της. Το βέβαιο είναι ότι δεν ήθελε να είναι εκεί. Το πρώτο παιδάκι τη ρώτησε τι κινητό έχει, εκείνη είπε: «Μπλάκμπερι, ένα παλιό μοντέλο». Ενα άλλο, αν συμβαίνει ποτέ να ξυπνάει και να μην ξέρει πού βρίσκεται, επειδή κάνει μακρινά ταξίδια. Είπε «όχι, γιατί κοιμάται στο αεροδρόμιο». Ενα άλλο τη ρώτησε αν είχε ποτέ κατοικίδιο, απάντησε ότι «είχε η αδελφή της, καναρίνι και κουνελάκι, αλλά στενοχωριόταν γιατί πάντα στο τέλος πέθαιναν επειδή τα τάισαν λάθος μαρούλι». Ενας λίγο μεγαλύτερος μαθητής τη ρώτησε ποιες είναι οι διαφορές της από τον Χορστ Ζεεχόφερ, τον Βαυαρό εσωκομματικό της αντίπαλο. Εκείνη είπε ότι «είναι τριάντα πόντους ψηλότερος και πως συχνά δεν έχουν ακριβώς την ίδια γνώμη, αλλά οι ομοιότητες υπερτερούν των διαφορών».
Συχνά ξεχνιόταν ότι μιλάει σε παιδιά και αγόρευε για την κλιματική αλλαγή με τεχνικούς όρους και δυσνόητα ρήματα. Τα παιδιά άρχισαν να βαριούνται και έκαναν φασαρία. Δύο φορές, τουλάχιστον, έβαλε το χέρι στο στόμα και φώναξε «σουτ», πολύ δυνατά, όχι παιχνιδιάρικα, αλλά αυστηρά. Ηταν λίγο κάπως κακό PR όλο αυτό· θα ήθελα διακριτικά κάποιος να της πει στο αυτί ότι δεν κερδίζονται έτσι οι ψήφοι των γονιών, όταν κατσαδιάζει τα παιδιά τους. Αλλά μετά πάλι το διόρθωνε και όταν κάποια στιγμή ένα παιδάκι τη ρώτησε γιατί έγινε καγκελάριος, το πρόσωπό της γλύκανε, χαλάρωσε και διηγήθηκε περίπου αυτό: «Εγώ ζούσα στην ανατολική Γερμανία. Ξέρετε ότι παλιά η χώρα ήταν χωρισμένη σε δύο κομμάτια; Ημουν επιστήμονας τότε. Αλλά έγινε μια επανάσταση, μια αλλαγή και η χώρα ενώθηκε και αποφάσισα να ασχοληθώ με την πολιτική για να μπορέσω να κάνω καλύτερη τη Γερμανία. Επέλεξα τους Χριστιανοδημοκράτες και με εξέλεξαν ηγέτιδά τους. Συνήθως όμως ο ηγέτης γίνεται και υποψήφιος καγκελάριος. Ετσι έγινε κι έγινα καγκελάριος. Και έχω ιδέες και προτάσεις και κάποιες από αυτές μπορώ και να τις εφαρμόσω. Μ’ άρεσε πολύ αυτή η δουλειά. Και ακόμη μου κάνει πολύ κέφι». Ετσι απλά.
Μαρξ και Coldplay στην προεκλογική εκδήλωση του Μάρτιν Σουλτς
Αν η Μέρκελ έφτασε στην προγραμματισμένη ώρα της στο ραντεβού με τα παιδιά στο Βερολίνο, ο Σοσιαλδημοκράτης αντίπαλός της, Μάρτιν Σουλτς, μας υποχρέωσε να τον περιμένουμε περίπου μιάμιση ώρα στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Πότσνταμ. Είχαμε όμως καλή παρέα, ένα εξαιρετικό γκρουπάκι που τραγουδούσε ρυθμ εν μπλουζ, αλλά και διάφορα στελέχη του κόμματος που τσίταραν Μαρξ και εξηγούσαν γιατί ήρθε η ώρα του Σουλτς να γίνει ο επόμενος καγκελάριος. Ο ουρανός ήταν ηλιόλουστος, παλαίμαχοι Σοσιαλδημοκράτες με μπέρτα SPD και ευρωπαϊκές σημαίες στα χέρια περίμεναν υπομονετικά τον υποψήφιο, μια συμπαθητική παρουσιάστρια προανήγγειλε γύρω στις δέκα φορές την άφιξή του. Ηταν η μέρα που είχε δημοσιοποιηθεί η τελευταία δημοσκόπηση και εμφάνιζε το SPD στο είκοσι τοις εκατό.
Οι διοργανωτές προσπαθούσαν να εμψυχώσουν το πλήθος, «οι εκλογές κερδίζονται στις κάλπες και όχι στις δημοσκοπήσεις», ο Σουλτς, υπό τους ήχους των Coldplay, εμφανίστηκε εκνευρισμένος, έβγαλε μερικές σέλφι και μετά άρχισε να διαμαρτύρεται για τα μικρόφωνα. Είναι ικανός ρήτορας, ζεστάθηκε σταδιακά και το κεντρικό σύνθημά του για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα ευκαιριών βρήκε απήχηση στο κόκκινο κρατίδιο του Βραδεμβούργου, όπου Σοσιαλδημοκράτες και Αριστερά συγκεντρώνουν πάνω από 50%. Ενα από τα βασικότερα προβλήματα, άλλωστε, στη Γερμανία είναι τα υψηλά ενοίκια και το Πότσνταμ πρωταγωνιστεί στην ακρίβεια. «Δεν επιτρέπεται ένας φοιτητής να ψάχνει σπίτι για περισσότερο χρόνο από ό,τι διαρκούν οι σπουδές του», ανέφερε ο Σουλτς και οι νεότεροι συγκεντρωμένοι κουνούσαν επιδοκιμαστικά το κεφάλι. Και σχολιάζοντας μια παρομοίωση εκ μέρους των δημοσιογράφων ότι «είναι σαν εισπράκτορας σε τρένο», αναρωτήθηκε: «Τι κακό έχει δηλαδή ακριβώς αυτό το επάγγελμα;».