Για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν ο καφές ήταν ριζωμένος στις κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες και τελετουργίες από τις πρώιμες ζυμώσεις της πόλης ή αν ο πιο χαλαρός τρόπος ζωής άφησε χώρο ώστε να εξαπλωθεί μία από τις πιο αγαπημένες συνήθειες κατοίκων και επισκεπτών.
Ο κοσμοπολιτισμός της Θεσσαλονίκης ξεκινάει από την οθωμανική περίοδο, όταν καραβάνια μετέφεραν διαμέσου της πόλης προϊόντα από και προς την Κεντρική Ευρώπη. Υπάρχουν δεκάδες ιστορίες να αφηγηθεί κανείς, από τους πρώτους Αρμένιους καφεκόπτες μέχρι το «εκκωφαντικό» γεγονός της εφεύρεσης του φραπέ στα τέλη της δεκαετίας του 1950, στη ΔΕΘ, από τον υπάλληλο της εισαγωγικής Δρίτσα, Δημήτρη Βακόνδιο. Κι όμως, για πολλά χρόνια η Θεσσαλονίκη είχε τη ρετσινιά της φραπεδούπολης περισσότερο από τη φήμη μιας ευρωπαϊκής πόλης με σημαντική κουλτούρα καφέ.
Θυμάμαι στις αρχές του 2000 την πλατεία Αριστοτέλους, με καλοντυμένα κορίτσια και αγόρια να μας καλωσορίζουν στις καφετέριες με τις βελούδινες καρέκλες και τους άνετους καναπέδες. Ο φραπές δεν έλειπε από κανένα τραπέζι, ενώ τα καπουτσίνο έρχονταν σε κούπες τεράστιες – το ρόφημα μπορεί να ζύγιζε και μισό κιλό. Δίπλα ένα πιάτο με κρουασανάκια, κέικ, βουτήματα ως συνοδευτικά κερασμένα – το κιμπαριλίκι και η απλοχεριά δεν έλειψε ποτέ από αυτή την πόλη.
Στη Ναυαρίνου και στη Σβώλου έπιναν καφέ οι φοιτητές, στην Προξένου Κορομηλά οι πιο αρτιστίκ, διανοούμενοι και καλοβαλμένοι, στα πέριξ του Λευκού Πύργου δημοσιογράφοι, πολιτικοί, δικηγόροι. Κοινός παρονομαστής: η αφιέρωση χρόνου για χαλάρωση και απόλαυση, χωρίς αυτός ο χρόνος να υπολογίζεται. Ο χρόνος για τον καφέ είναι για τους ντόπιους μια ενσυνείδητη, σκόπιμη πράξη.
Μπορεί γι’ αυτό να άργησαν να υιοθετήσουν τη φιλοσοφία του speciality. Η εμπειρία τους ήταν ήδη τρόπον τινά αναβαθμισμένη, τα περιβάλλοντα οικεία, άνετα, οι προσφορές σημαντικές, ο τρόπος ζωής αργός.
Δεν χρειάζονταν πιθανότατα οι Θεσσαλονικείς τους άβολους, ξύλινους πάγκους που έχουν έρθει ως η ενδεδειγμένη επίπλωση σε καφετέριες σκανδιναβικού design και τις χειροποίητες κουπίτσες μόλις που χωράνε δύο γουλιές. Εχουν μάθει αλλιώς.
Σήμερα, σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά το τρίτο κύμα καφέ, που ξεκίνησε από την Αμερική και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, υπάρχουν πολλά café εδώ που σερβίρουν αξιόλογη πρώτη ύλη, κόκκους επιλεγμένους, που καβουρδίζονται εντός των τειχών της ή έρχονται από κοντινές περιοχές. Κάποιοι συνεργάζονται με γνωστές αθηναϊκές εταιρείες και άλλοι κάνουν το καβούρδισμα μόνοι τους. Οι baristas εκπαιδεύονται, κάνουν σεμινάρια, ακολουθούν τις τάσεις.
Μάλλον το πρώτο speciality της πόλης ήταν το Blue Cup στα Λαδάδικα (Σαλαμίνος 8, τηλ.: 2310-900.666). Συνεργάζονται με την αθηναϊκή εταιρεία Mokka και τιμούν την πρώτη ύλη τους με χαρμάνια ισορροπημένα, σοκολατένια, με έντονη γεύση ξηρών καρπών.
Στη νέα πιάτσα της Αχειροποιήτου το Shed (Πατριάρχου Διονυσίου Ε’ 11, τηλ.: 2310-234.121) είναι ένα μαγαζί-γωνία, πολύ όμορφο αισθητικά, με σχεδιασμό Japandi, δηλαδή τη μείξη μινιμαλιστικών στοιχείων από την αισθητική της Ιαπωνίας και της Σκανδιναβίας. Είναι μόλις 9 τ.μ., υπάρχει μόνο εξωτερικός χώρος με καρέκλες και η καλύτερη ώρα για να πάτε είναι νωρίς το πρωί – μετά τις 11.30 δύσκολα θα βρείτε να καθίσετε. Σερβίρουν πολύ ωραίο καφέ από διάφορα roastery και νόστιμα latte με ποικιλία από φυτικά γάλατα.
Για ωραίο design θα πάτε και στο Βeetroot καφέ (Συγγρού 8, τηλ.: 2310-801.409) στον Φραγκομαχαλά. Ο πολυχώρος -ή αλλιώς το δημιουργικό σύμπαν- που έχει στήσει η ομάδα Beetroot Studio προσφέρεται για υπέροχη «περιπολία» σε μία από τις τώρα πιο ενδιαφέρουσες γειτονιές της πόλης. Χρησιμοποιούν κόκκους μοναδικής προέλευσης από την Ινδία ή και αλλού.
Ωραία αισθητική, άνετες καρέκλες, γευστικά σνακ και πλούσιο πρωινό μαζί με καλό καφέ βρίσκουμε και στο Naked (Φιλίππου 62, τηλ.: 2310-260.487), που έχει κάνει τη γειτονιά να θυμίζει Βερολίνο ή Κοπεγχάγη. Είναι ένα από τα hot places της πόλης και τα Σαββατοκύριακα γίνεται το αδιαχώρητο.
Για χάζι και άραγμα στον ήλιο πιάστε τραπεζάκι σε κάποιο από τα Peach Boy (Ερμού 44, και Ιωάννου Δελλίου 5). Συνεργάζονται με την τοπική εταιρεία Valenio και διαθέτουν κόκκους διαφορετικών χωρών – Αιθιοπία, Κένυα, Βραζιλία. Το Valenio είναι ένα ποιοτικό roastery, από όπου μπορούμε να πάρουμε καφέ στο χέρι (Λυκούργου 2, τηλ.: 2310-532.071) και κόκκους για το σπίτι.
Photo: Athanasios Gioumpasis
Το μικρό δεκα.epta (Αλεξάνδρου Σβώλου 24, τηλ.: 2310-270.063) προμηθεύεται καφέ από τη Samba και είναι γνωστό για τη συνέπεια στο καλό φλιτζάνι. Είναι pit stop για ποδηλάτες και άλλους αθλητικούς τύπους – φιλικό και χαμογελαστό το προσωπικό εντός.
Από τις τελευταίες speciality αφίξεις που έχουν κάνει αίσθηση, σημειώστε το Coffee Rawsters, (Δελφών 117, τηλ.: 2316-019.868) που προσφέρει πολύ υψηλής ποιότητας κόκκους. Είναι αυστηροί με την προέλευση και φροντίζουν να παίρνουν κόκκους τελευταίας εσοδείας, όσο πιο κοντά γίνεται στην ημέρα της συγκομιδής. Εδώ οι καφέδες παρασκευάζονται με τεχνολογία αιχμής. Διαθέτουν μηχανή κορυφαίας αισθητικής και τεχνολογίας, της εταιρείας La Marzocco, που μοιάζει με… βρύση (ModBar), από την οποία ρέει ένας πολύ σωστά φτιαγμένος καφές, με πλούσια, ελαστική κρέμα. Λειτουργεί και ως καφεκοπτείο.