Φωτίζεις μια ολόκληρη πόλη με ΑΠΕ, μετράς την ενέργεια και το νερό που καταναλώνεις στο σπίτι, με ένα μικροσκόπιο εντοπίζεις τα μικροπλαστικά στην άμμο, υπολογίζεις πόσο διοξείδιο του άνθρακα αποδεσμεύτηκε κατά την παραγωγή ενός προϊόντος, βιώνεις τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ανακαλύπτεις τη δική σου επίπτωση στα οικοσυστήματα της Γης και δεσμεύεσαι να τη μειώσεις. Oλα τα παραπάνω συμβαίνουν στη νέα έκθεση για την κλιματική αλλαγή του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στο Κέντρο ΓΑΙΑ, η οποία βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης.
Είναι μια έκθεση που ξεδιπλώνει ό,τι δεν μπορεί πια να παραβλέψει ο άνθρωπος, τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της αναπτυξιακής πορείας μας, και θέτει πιεστικά ερωτήματα για τις συλλογικές αξίες και τα ήθη μας. Οχι μόνο προσφέρει γνώση, αισθητηριακές εμπειρίες, νέες ιδέες, αλλά και αφυπνίζει, κινητοποιεί. Καταγράφει, ερμηνεύει και διορθώνει την πραγματικότητα που οικοδομούμε. Επεξεργάζεται και χτίζει τη νέα μας ταυτότητα.
Το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που έκανε πράξη την περιβαλλοντική εκπαίδευση. «Λόγω της επιταχυνόμενης υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος, το μουσείο παράπλευρα δημιούργησε το 2000 το Κέντρο ΓΑΙΑ, ως Κέντρο Περιβαλλοντικής Ερευνας και Εκπαίδευσης», περιγράφει στην «Κ» η πρόεδρος του μουσείου, Φαλή Βογιατζάκη. «Μετά 20 χρόνια λειτουργίας του, ήρθε η ώρα να αντικατασταθούν και να εκσυγχρονισθούν τα εκπαιδευτικά εργαλεία του, με βάση τις νέες τεχνολογίες. Οι προετοιμασίες ξεκίνησαν ήδη προ κορωνοϊού. Αλλάζουμε τη μόνιμη έκθεση του ΓΑΙΑ και ανανεώνουμε τεχνολογικά τη Σφαίρα στο Αίθριο. Επίσης, δημιουργούμε έναν μικρό θόλο για προβολή περιβαλλοντικών ταινιών και εργαστήρια για παιδιά. Η νέα μόνιμη έκθεση εστιάζει σε επείγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα, με πρώτο την κλιματική αλλαγή. Ολοι, οικογένειες, σχολεία, ατομικοί επισκέπτες, μέσω των πολυεπίπεδων διαδραστικών εκθεμάτων θα αυξήσουν τη γνώση τους για τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, τις επιπτώσεις της στη ζωή μας και τον τρόπο που μπορεί ο καθένας μας να συμβάλει για ένα καλύτερο μέλλον». Διότι κύριος στόχος της έκθεσης, όπως τονίζει η κ. Βογιατζάκη, είναι «η δική μας συμβολή στη σωτηρία της ζωής στον πλανήτη μας».
Σε ένα άλλο έκθεμα, με μια οθόνη που κινείται επάνω σε ένα τρισδιάστατο μοντέλο σύγχρονου σπιτιού θα ανακαλύπτει την ποσότητα της ενέργειας που καταναλώνουμε στο σπίτι για θέρμανση, ζεστό νερό, φωτισμό, πλύσιμο, μαγείρεμα κ.λπ. Με τη βοήθεια μιας δεύτερης οθόνης θα λαμβάνει δεδομένα για την κατανάλωση του νερού.
Σε μια μεγάλη κατασκευή από πλαστικά απορρίμματα, που θυμίζει την ανεξέλεγκτη χρήση πλαστικών –μεγάλης αντοχής και διάρκειας ζωής– στην καθημερινή μας ζωή, ο επισκέπτης με ένα μικροσκόπιο μπορεί να εντοπίσει ο ίδιος τα μικροπλαστικά στη θαλάσσια άμμο. Στη συνέχεια, σε ένα άλλο έκθεμα, με ένα barcode scanner μπορεί να μετρήσει πόσο CO2 αποδεσμεύτηκε κατά την παραγωγή ενός συγκεκριμένου προϊόντος και το νερό που απαιτήθηκε.
Ακόμη, μετακινώντας μια οθόνη κατά μήκος και πλάτος του παγκόσμιου χάρτη μπορεί κάποιος να περιεργαστεί τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υδρόγειο. Να μετρήσει σε διάφορες περιοχές πόσο αυξήθηκε η στάθμη της θάλασσας, πόσο ανέβηκε η θερμοκρασία, πόσο επλήγη από την ερημοποίηση, να δει τον ρόλο που διαδραματίζουν τα οικοσυστήματα, οι ωκεανοί, τα δάση, οι υγρότοποι στη ρύθμιση του κλίματος, καθώς απορροφούν περίπου τις μισές ανθρωπογενείς εκπομπές CO2. Να συνειδητοποιήσει τη μεγάλη ανάγκη να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση. Να ανακαλύψει τι θα συμβεί αν συνεχιστούν οι εκπομπές ρύπων από τη χρήση ορυκτών καυσίμων που επηρεάζουν δραματικά το παγκόσμιο κλίμα.
Τρεις σταθμοί προκαλούν τον επισκέπτη να δεσμευθεί ότι θα συμβάλλει στη μείωση εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. «Ακόμα και μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά του, μπορούν αθροιζόμενες να οδηγήσουν σε μεγάλο καλό αποτέλεσμα. Eνας μετρητής προσθέτει τις απαντήσεις των επισκεπτών και το καλό αποτέλεσμα γίνεται όλο και μεγαλύτερο», επισημαίνει η κ. Βογιατζάκη.
Ταινίες και βίντεο
Η γεωλόγος – μουσειολόγος Ναυσικά Παπαβλασοπούλου, υπεύθυνη του Εκπαιδευτικού Τμήματος Κέντρου ΓΑΙΑ και της νέας μόνιμης έκθεσης, περιγράφει: «Στον ημισφαιρικό θόλο-οθόνη με τη μορφή του περιστρεφόμενου πλανήτη, διαμέτρου 5 μ. και εμβαδού περίπου 40 τ.μ., προβάλλονται βίντεο από το “Science on a Sphere”, ενώ ταινίες θόλου σχετικά με τον πλανήτη μας, τη φύση, τον άνθρωπο και την κλιματική αλλαγή προβάλλονται στο Dome, στον θόλο».
Σε ειδικό χώρο οι επισκέπτες ενημερώνονται για τους 17 στόχους του ΟΗΕ προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και για τα αποτελέσματα της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα της Τράπεζας της Ελλάδος. Του όλου έργου επιστημονική σύμβουλος είναι η καθηγήτρια Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φοίβη Κουντούρη και χορηγοί η ΑΧΑ Ασφαλιστική, το Iδρυμα Λάτση, τα ΕΛΠΕ, η οικογένεια Πάρι και Καίτης Κυριακοπούλου, η ΔΕΗ, η Βιοχάλκο κ.ά.