Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας ανακηρύχθηκε το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Ενας σύγχρονος, οργανωμένος, πολυσχιδής, ζωντανός οργανισμός, με ένα τεράστιο, συνεχώς εξελισσόμενο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο και μια αχανή συναρπαστική κιβωτό της ελληνικής φύσης γίνεται μέρος της εθνικής προσπάθειας για τη σωτηρία της ελληνικής βιοποικιλότητας και την ανάπτυξη ασπίδων κατά της κλιματικής αλλαγής. Δηλαδή, γίνονται κτήμα όλων και τα υλικά και τα άυλα του μουσείου, και τα όπλα προστασίας των ελληνικών φυσικών θησαυρών και το πάθος, το όραμα για αειφορία· όσα μπορούμε να πετύχουμε όλοι μαζί ενάντια στους περιβαλλοντικούς κινδύνους με τη δύναμη της κοινής προσπάθειας.
Η αρχή έγινε το 2021, όταν επί υπουργίας Κωστή Χατζηδάκη εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας η δημιουργία Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο πλαίσιο του έργου, με κωδικό 16851. Η απόφαση, σύμφωνα με την οποία ως φορέας υλοποίησης της δημιουργίας Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας ορίστηκε το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (ΜΓΦΙ), υπογράφηκε πριν από τις εκλογές της 21ης Μαΐου από τον τότε αρμόδιο υπουργό Κώστα Σκρέκα (ΦΕΚ 3197). «Η Ελλάδα, χώρα με πολύ πλούσια βιοποικιλότητα και μεγάλο ενδημισμό λόγω γεωγραφικής θέσης, ήταν από τις λίγες χώρες που δεν είχαν Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας», σημειώνει η πρόεδρος του ΜΓΦΙ Φαλή Βογιατζάκη, που μιλάει στην «Κ» για τον νέο ρόλο του μουσείου.
– Γιατί πιστεύετε ότι επιλέχθηκε το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας;
– Για το όνομα, την παράδοση, τη διεθνή του καταξίωση. Για τη μοναδικότητα των συλλογών, τις υποδομές και την περιουσία που διαθέτει για τον σκοπό αυτό. Την τεχνογνωσία σε θέματα ενημέρωσης και εκπαίδευσης. Τους πολλούς και υψηλού επιπέδου επιστήμονες, όχι μόνο στο γραφείο και στα εργαστήρια, αλλά και διαρκώς έξω, στην ελληνική φύση, εκτελώντας εργασίες πεδίου. Νομίζω ότι αποτελεί προφανή επιλογή οικονομίας κλίμακας καθώς οι καταστατικοί σκοποί του ΜΓΦΙ συμπίπτουν με την προσπάθεια της χώρας μας για τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και των αξιών μας, για μια οικονομική ανάπτυξη με σεβασμό στις φυσικές διαδικασίες. Αυτή ήταν άλλωστε και η επιθυμία των ιδρυτών του, Aγγελου και Νίκης Γουλανδρή.
– Τι προηγήθηκε της απόφασης; Υπήρξαν κάποιες διεργασίες;
– Υπό την προεδρία και καθοδήγηση του Παναγιώτη Πικραμμένου, τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης, έγιναν συσκέψεις με υπουργούς σχετικούς με το θέμα, νομικούς και στελέχη υπουργείων, καθώς και με τα μέλη του Δ.Σ. του ΜΓΦΙ. Πρέπει να πω ότι ο τέως πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση του έργου. Ενημερωνόταν συνεχώς από τον κ. Πικραμμένο για τις εξελίξεις μέχρι τέλους.
«Το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας ιδρύθηκε το 1964 από τον Αγγελο και τη Νίκη Γουλανδρή και διαθέτει μεγάλη ακίνητη περιουσία στην Κηφισιά, την Παιανία και την Κεφαλονιά, έχει δικά του έσοδα, ενώ η έρευνά του χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από προγράμματα. Με καλή διαχείριση όχι μόνο δεν θα επιφέρει οικονομική επιβάρυνση αλλά και θα προσφέρει», λέει η κ. Βογιατζάκη. Το ΜΓΦΙ είναι καρπός σχεδόν έξι δεκαετιών μόχθου, εμμονής στην ιδέα και την ουσία της διαφύλαξης του ελληνικού φυσικού πλούτου, της καταγραφής των πληγών και των δυναμικών του ελληνικού περιβάλλοντος, της παραγωγής καινοτόμων λύσεων. Εξακολουθεί να συμβάλλει –με εντυπωσιακά τεχνολογικά μέσα– στην οικοδόμηση οικολογικών συνειδήσεων. Περιλαμβάνει, πέρα από τις συλλογές του, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Eρευνας και Εκπαίδευσης ΓΑΙΑ, στην Κηφισιά, με τη Σφαίρα, τον Θόλο για την προβολή περιβαλλοντικών ταινιών, το βιωματικό υπερθέαμα 360° «Η αλήθεια κατάματα». Το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων και Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), παράρτημα του ΜΓΦΙ στη Θεσσαλονίκη, το οποίο, μεταξύ άλλων, παρακολουθεί για λογαριασμό του ΥΠΕΝ την κατάσταση 61 λιμνών στην Ελλάδα. Το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου. Ακόμη, το εργαστήριο εδάφους και βιοτεχνολογίας που αναπτύσσει καινοτόμες μεθόδους για τη χρήση λιπασμάτων και νερού στις γεωργικές καλλιέργειες, όπως και το βιοαναλυτικό εργαστήριο που διερευνά τη χρήση μορίων φυσικής προέλευσης στη διαχείριση ασθενειών, όπως της νόσου Αλτσχάιμερ. Αποτελεί ένα αδιάκοπο ταξίδι επανενσωμάτωσης στις φυσικές καταγωγικές πηγές, ίασης πληγών, αξιοσημείωτων ανακαλύψεων.
– Τι θα αλλάξει; Τι περιμένουμε από το Εθνικό Μουσείο;
– Με την αναβάθμιση της υλικοτεχνικής υποδομής και του τεχνολογικού εξοπλισμού των εργαστηρίων θα παραχθούν τεχνολογίες και εργαλεία αιχμής για την ακόμη καλύτερη παρακολούθηση της βιοποικιλότητας, της ποιότητας του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Παράλληλα, μπορεί να παραχθεί και ένα σπουδαίο φάρμακο για τον άνθρωπο. Ακόμη, Εθνικό Μουσείο σημαίνει καλύτερη διαχείριση της γνώσης για τις οικολογικές διεργασίες. Συνολικότερες δράσεις για την προστασία της ελληνικής φύσης. Εξοικονόμηση πόρων από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Ακόμη ευκολότερη πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα της βιοποικιλότητας και τις συλλογές. Περαιτέρω ενίσχυση των υποδομών για την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Και κάτι πολύ σπουδαίο: το Εθνικό Μουσείο θα έχει τη θεσμική δυνατότητα και υποχρέωση να αξιοποιήσει καλύτερα τη γνώση που υπάρχει διάσπαρτα σε διάφορους φορείς και πρόσωπα. Θα παρέχει εμπειρογνωμοσύνη σε σύνθετα ζητήματα, ρίχνοντας φως σε σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις. Επίσης, θα έχει ενισχυμένη δυνατότητα να λειτουργεί συντονιστικά και υποστηρικτικά σε υπάρχοντες φορείς και προσπάθειες, ώστε να διαδοθεί ένα ισχυρό επιστημονικό μήνυμα για τη σωτηρία του πλανήτη. Και βέβαια θα προωθήσει τη σύνδεση με αντίστοιχα εθνικά μουσεία του εξωτερικού και θα εντάξει τις ελληνικές μουσειακές πρακτικές σε διεθνή δίκτυα.
«Hρθε η ώρα του», καταλήγει η κ. Βογιατζάκη, που από το 1971 συμμετέχει στη διαρκή μετεξέλιξη του ΜΓΦΙ, δίπλα στον Aγγελο και στη Νίκη Γουλανδρή, αρχικά ως γενική γραμματέας, στη συνέχεια ως αντιπρόεδρος και μετά τον θάνατο της Νίκης ως πρόεδρος. «Πρόκειται για μια μεγάλη δωρεά στη χώρα. Η επένδυση του Aγγελου και της Νίκης Γουλανδρή έχει ανυπολόγιστη αξία. Oχι μόνο γιατί εισέφεραν όλη τους την περιουσία, αλλά και αφιέρωσαν τη ζωή τους, δουλεύοντας για να πραγματοποιήσουν το όραμά τους. Είναι η καλύτερη επένδυση που θα μπορούσαν να έχουν κάνει. Προσωπικά νιώθω μεγάλη χαρά και ικανοποίηση, έχοντας την αίσθηση του σκοπού που επετεύχθη», λέει και τα μάτια της λάμπουν. «Γνωρίζω ότι ο δρόμος προς την ολοκλήρωση είναι μακρύς και δύσκολος. Αισθάνομαι ότι το κομμάτι αυτό ήταν η δική μου αποστολή, που μου εμπιστεύθηκαν ο Aγγελος και η Νίκη, για να ολοκληρωθεί το έργο τους».