Ο πλανήτης Σολάρις καλύπτεται από έναν μυστηριώδη ωκεανό, ο οποίος, καθώς προχωράει το κλασικό σήμερα μυθιστόρημα του Στάνισλαβ Λεμ (αλλά και οι δύο ομότιτλες ταινίες των Αντρέι Ταρκόφσκι και Στίβεν Σόντερμπεργκ), αποδεικνύεται ότι έχει συνείδηση.
Εκπληκτικό το εύρημα του Λεμ, κυρίως ως προς το πώς ο παχύρρευστος αυτός ωκεανός (κάτι σαν λιωμένη εγκεφαλική ουσία…) αλληλεπιδρά με το ασυνείδητο των γήινων πάνω στον διαστημικό σταθμό του Σολάρις.
Η όλη ιδέα παραπέμπει στον περίφημο παμψυχισμό: τα πάντα, όχι μόνον οι άνθρωποι και τα ζώα, έχουν ψυχή. Οι αρχαίοι Ελληνες πίστευαν σε αυτό, μολονότι ως όρος ο παμψυχισμός επινοήθηκε τον 16ο αιώνα από τον Ιταλό φιλόσοφο Φραντσέσκο Πατρίτζι. Ωστόσο, τη δεκαετία του 1920, η Σχολή της Βιέννης, με τον «λογικό θετικισμό» της, τον αποτελείωσε.
Τα τελευταία περίπου είκοσι χρόνια, όμως, η ιδέα έχει επανέλθει διά της οδού των νευροεπιστημών. Ο κύριος Γκρι μού υποδεικνύει μια εργασία 25 σελίδων που κατατέθηκε το 2021 στο Journal of Consciousness Studies, από τον βιολόγο Ρούπερτ Σέλντρεϊκ με τον τίτλο «Εχει ο Ηλιος συνείδηση;». Η ιδέα επανήλθε στο προσκήνιο μέσα από συνέντευξη που έδωσε ο Σέλντρεϊκ στο περιοδικό Popular Mechanics. «Η σύνδεση μεταξύ εγκεφάλων και φυσικών συστημάτων φαίνεται να βασίζεται πάνω σε ρυθμικά ηλεκτρομαγνητικά πεδία, τα οποία, φυσικά, είναι παρόντα στους δικούς μας εγκεφάλους. Είναι επίσης παρόντα μέσα και γύρω από τον Ηλιο και αυτά μπορεί να είναι ένα είδος διεπαφής ανάμεσα στον ηλιακό νου και στο σώμα του Ηλιου».
Ο Σέλντρεϊκ κατέχει διδακτορικό στη βιοχημεία, πέρασε ως ερευνητής από το Κέμπριτζ, αλλά η μανία του με τους κρυστάλλους και την τηλεπάθεια τον έχουν περιθωριοποιήσει στην επιστημονική κοινότητα.
«Η θεωρία του δεν τεκμηριώνεται από πουθενά», λέει όχι χωρίς κάποια λύπη ο κύριος Γκρι. Η θεωρία του επιτίθεται στην έννοια του σύμπαντος ως ενός απέραντου μηχανισμού, ιδέα που επικράτησε τον 17ο αιώνα και παραμένει ανοιχτή στη θεώρηση ότι κάθε είδος ύλης κατέχει κάποια μορφή συνείδησης.
Ο Σέλντρεϊκ υποθέτει στην αρχική εργασία του ότι ο Ηλιος ενδεχομένως να κατευθύνει συνειδητά τις ενέργειές του στο ηλιακό μας σύστημα, μέσα από την ηλεκτρομαγνητική του δραστηριότητα, ίσως ακόμη να επικοινωνεί με άλλα αστρικά συστήματα στον γαλαξία.
Ο κύριος Γκρι θυμάται τον εαυτό του το 2003, στην αίθουσα Τέρμπαϊν της Τέιτ Μόντερν, να χάνεται κάτω από τον ασύλληπτο τεχνητό ήλιο του Ολαφουρ Ελίασον. Εκείνος ο «ήλιος» σίγουρα είχε συνείδηση: το πορτοκαλοκίτρινο φως του διαχεόταν στην αίθουσα σαν να ήταν πλάσμα κομματιασμένο σε μυριάδες θραύσματα, ενώ διείσδυε στο μυαλό του επισκέπτη σαν αόρατη οντότητα. Η απίστευτη εκείνη εγκατάσταση, με τον τίτλο «The Weather Project», προκαλούσε το παράλογο ερώτημα: τι να σκέφτεται άραγε ο Ηλιος;