Ο Βόσπορος είχε βαφτεί σεντεφένιος από μια μαλακή απογευματινή βροχή. Σκεφτόμουν πως η εκπληκτική θέα του Μουσείου Σαμπαντζί στην Πόλη, είναι τόσο μεγαλοπρεπής που συχνά λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τα εκθέματά του. Προχθές το απόγευμα όμως, στα εγκαίνια της έκθεσης «Ρωσική Πρωτοπορία. Το Οραμα του Μέλλοντος μέσα από την τέχνη και το ντιζάιν» όλοι αδημονούσαν να δουν από κοντά 400 έργα της Συλλογής Κωστάκη, που κατέφτασαν από τη Θεσσαλονίκη. Είχαν στηθεί αριστοτεχνικά από τη διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Μαρία Τσαντσάνογλου και τη διευθύντρια του Σαμπαντζί, Ναζάν Ολτσέρ, στις ευρύχωρες αίθουσες μαζί με άλλα 150 αντικείμενα που ήρθαν από το Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών της Μόσχας. Είναι το πρώτο αφιέρωμα που παρουσιάζει στη γειτονική χώρα τη ρωσική avant-garde, το τεράστιο αυτό κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης του 20ού αιώνα, που διεσώθη από τη λήθη χάρις σε έναν συμπατριώτη μας.
«Στους κύκλους των συλλεκτών της Μόσχας είχα ένα παρατσούκλι που δεν ήταν και πολύ κολακευτικό. Με φώναζαν “ο τρελοέλληνας που μαζεύει άχρηστα σκουπίδια!”» είχε πει ο Γιώργος Κωστάκης (1913 – 1990) για την περίφημη συλλογή που συγκέντρωσε υπομονετικά στην ΕΣΣΔ. Αν και οι δημιουργοί των έργων αυτών είχαν πέσει σε δυσμένεια του κομμουνιστικού καθεστώτος, είχαν εκτοπιστεί και ταπεινωθεί, εκείνος τα ξετρύπωνε παραπεταμένα στα πιο απίθανα μέρη. Τα αγόραζε χρησιμοποιώντας πολύτιμο συνάλλαγμα, από τη δουλειά του ως σοφέρ στην ελληνική πρεσβεία και αργότερα στην καναδική. Κάπως έτσι, το μοσχοβίτικο διαμέρισμά του έγινε ένα μικρό «μουσείο», από το οποίο πέρναγαν όλοι οι διάσημοι ξένοι επισκέπτες της πόλης. Το 1977, ύστερα από διαπραγματεύσεις με το καθεστώς για να κερδίσει την ασφαλή αποχώρηση της οικογένειάς του από την ΕΣΣΔ, άφησε ένα μέρος της συλλογής στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ.
Τα υπόλοιπα έργα αγοράστηκαν από την Ελλάδα το 1998 για να προικίσουν το νεοσύστατο ΚΜΣΤ. Και ταξίδεψαν έκτοτε σε διεθνείς εκθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Πόλη πήγαν χάρις στην επιμονή της Ναζάν Ολτσέρ. Τουρκοκρητικιά, εξαιρετικά μορφωμένη και ευγενής, είναι γνώστρια της ελληνικής ιστορίας και των μουσείων μας.
Μαζί με την Μπεράλ Μαντρά, την ιδρύτρια της Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης στα μέσα του ’80, είναι οι δύο μεγάλες πρέσβειρες της τουρκικής τέχνης. Εχοντας δει τα έργα της συλλογής σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού, τολμώ να πω ότι το αφιέρωμα του Σαμπαντζί είναι εξαιρετικά άρτιο και καλαίσθητο. Περιλαμβάνει δέκα ενότητες για τα διάφορα κινήματα που εντάχθηκαν στην πρωτοπορία, καθώς και μια αφιερωμένη στη ζωή του Κωστάκη. Μεγαλύτερη εντύπωση κάνουν ορισμένες μεγάλες ανακατασκευές, όπως η «ιπτάμενη μηχανή» του αρχιτέκτονα Χένρι Μίλνερ. Τα εγκαίνια εξελίχθηκαν σε μια ελληνοτουρκική γιορτή με τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, επίσημο προσκεκλημένο του μουσείου, να γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό. Παρόντες, ο Σερ Νόρμαν Ρόζενταλ, μέλη της ελληνικής ομογένειας και Τούρκοι συλλέκτες και φιλότεχνοι, σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη εγκαρδιότητα και φιλοξενία.