«Κάποτε ήμουν και εγώ ένα παιδί σαν εσάς». Με αυτά τα λόγια ξεκινούσε σχεδόν πάντα την αφήγησή του ο Ισαάκ Μιζάν προς τους μαθητές των ελληνικών σχολείων όπου πήγαινε να μιλήσει για το Ολοκαύτωμα. Το θεωρούσε πρώτιστο χρέος του: τελευταίος επιζήσας των στρατοπέδων από την κοινότητα της Αρτας, από τους ελάχιστους Ελληνες Εβραίους που είχαν μείνει πια για να διηγηθούν την ιστορία των κολαστηρίων από πρώτο χέρι, είχε την αγωνία να παραμείνει ακέραια η μνήμη για τα εκατομμύρια των ψυχών που χάθηκαν εκεί. Εχω έντονη στα μάτια μου την εικόνα του, στις 27 Ιανουαρίου κάθε έτους, ημέρα θεσπισμένη διεθνώς εις μνήμην των επιζησάντων και των ομήρων, να δίνει το «παρών». Εξέπεμπε ηρεμία, πραότητα και πρωτίστως βαθύτατη, συγκινητική αξιοπρέπεια και ανθρωπιά.
Με αριθμό βραχίονα 182641 –αυτός είναι και ο τίτλος του βιβλίου που υπογράφει για τον Μιζάν ο Δημήτρης Βλαχοπάνος–, συνελήφθη το 1944 μαζί με 351 συντοπίτες του και μεταφέρθηκε στο Αουσβιτς και στη συνέχεια στο Μπέργκεν Μπέλσεν. Από τα 12 μέλη της οικογένειάς του επέστρεψαν σώα μόνο τρία. Στην επάνοδο, ο Ισαάκ βρήκε και έναν από τους αδελφούς του, ο οποίος είχε γλιτώσει φεύγοντας από την Αρτα για την Αθήνα, με σκοπό να προμηθεύσει με εμπόρευμα το κατάστημα υφασμάτων της οικογένειας. «Σε εμάς τα παιδιά του δεν μιλούσε για όσα έζησε. Τα ακούγαμε όταν καμιά φορά τα διηγείτο σε τρίτους. Και αισθανόμασταν μεγάλη υπερηφάνεια για τον πατέρα μας. Πολύ αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1980, παρακινημένος από τη φίλη του και όμηρο Μπέρυ Ναχμία, έβγαλε από μέσα του αυτά που είχε περάσει», λέει η θυγατέρα του, Αννα, στη στήλη.
«Πολύ συχνά δεχόταν τρομερές ερωτήσεις από τους μαθητές: “Πώς τα καταφέρατε;’’ τον ρωτούσαν. Και εκείνος απαντούσε “Ο Θεός’’, όμως εγώ νομίζω ότι ήταν και ο χαρακτήρας του. Ακόμα και πρόσφατα, στα 93 σχεδόν, έβρισκε αδιανόητο το ενδεχόμενο να πεθάνει. Ηθελε να χαρεί περισσότερο εμάς τα παιδιά του, αλλά και τα εγγόνια του, τον Ισαάκ και τον Μορίς, ετών 15 σήμερα. Μετά τον θάνατο του παππού τους, μου είπαν ότι θέλουν να συνεχίσουν το έργο του, να μιλήσουν σε συνομηλίκους τους για το Ολοκαύτωμα», συμπληρώνει.
Ο Μιζάν διέθετε χάρισμα. Οταν βρισκόταν απέναντι στα παιδιά δεν είχε διδακτισμό, δεν το έπαιζε ήρωας, έλεγε την αλήθεια όπως ήταν χωρίς να θέλει να εντυπωσιάσει ή να τρομάξει. Τώρα έφυγε από κοντά μας και πρέπει όλοι εμείς να σηκώσουμε το βάρος της αφήγησής του, να μείνει η φλόγα αναμμένη για να φωτίζει αυτή τη βαθιά πληγή, ώστε να μην ξεχαστεί ποτέ από την ανθρωπότητα.
[email protected]