Το σύγχρονο ελληνικό κράτος γεννήθηκε μέσα στη θάλασσα, με τελευταία και πιο δραματική σκηνή τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Πριν όμως γραφτεί ο επίλογος με τον τριεθνή στόλο να κατατροπώνει τις τουρκοαιγυπτιακές ναυτικές δυνάμεις, είχε προηγηθεί το υδάτινο έπος των ίδιων των Ελλήνων που έβαλαν τα εμπορικά τους καράβια στις φλόγες του Αγώνα. Μπουρλοτιέρηδες, καπετάνισσες σαν την Μπουμπουλίνα, επεισόδια ανδρείας από τα πλοία των τριών νήσων –και όχι μόνον– έδωσαν στους εξεγερμένους την ώθηση που χρειάστηκε για να μπορέσουν να μάχονται και στη στεριά. Το λεύκωμα «Ο ναυτικός αγώνας του 1821», συνέκδοση της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου και του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» – Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Eρευνας και Παράδοσης, έρχεται να φωτίσει όλες αυτές τις ιστορίες που γράφτηκαν στα κύματα.
Η ενεργητική συμμετοχή του ιδρύματος δεν είναι διόλου τυχαία. Ο Παναγιώτης Τσάκος –καπετάνιος του εμπορικού ναυτικού όπως συστήνεται πάντα– γνωρίζει από πρώτο χέρι πως μόνο δυο πράγματα μπορούν να διατηρήσουν τη ναυτική ισχύ της Ελλάδας τον 21ο αιώνα: η καταγραφή της παράδοσης και η συνέχιση της δυναμικής παρουσίας των συμπατριωτών μας στα ναυτικά επαγγέλματα. Αυτά, άλλωστε, είχε πει και με τον αείμνηστο Ιωάννη Μαζαράκη-Αινιάν, «ψυχή» της Εταιρείας, όταν το 2016 είχαν συζητήσει πώς να ενώσουν τις δυνάμεις τους για τον εορτασμό των 200 ετών. Τότε είχαν αποφασίσει αφενός να γίνει μια πλωτή έκθεση, με το ιστιοφόρο του Καπετάνιου να μεταφέρει ναυτικά κειμήλια του Αγώνα από το μουσείο σε μια σειρά από εμβληματικά νησιά και λιμάνια της Ελλάδος, αφετέρου μια διαφωτιστική έκδοση για τα σκαριά και τους ανθρώπους του Αγώνα στη θάλασσα. Η πανδημία, δυστυχώς, οδήγησε στη μετάθεση του πλου της έκθεσης για το 2022.
Η παρουσίαση του λευκώματος έγινε την περασμένη Δευτέρα στην Παλαιά Βουλή, την οποία τίμησε και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου αλλά και όλη η ναυτιλιακή «οικογένεια». Χαιρετισμό απηύθυναν ο Θεμιστοκλής Κοντογούρης, γενικός γραμματέας της Εταιρείας και άξιος συνεχιστής του έργου του Μαζαράκη-Αινιάν, αλλά και ο Ευθύμιος Μητρόπουλος επικεφαλής του Ιδρύματος Τσάκος. Ο ιστορικός Θάνος Βερέμης που πήρε πρώτος τον λόγο από το πάνελ των ομιλητών, αναφέρθηκε στον ρόλο της Χίου και της Σάμου με ηγέτη τον Λυκούργο Λογοθέτη, δυο νησιά που ορισμένες φορές υποφωτίζονται μπροστά στην Υδρα, στις Σπέτσες και στα Ψαρά. Ο Μιχάλης Μόσχος, φιλόλογος και μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Τσάκος, έκανε μια πλούσια αναδρομή στην ιστορία αλλά και στους λόγους για τους οποίους η προσωπικότητα του Κανάρη ήταν πράγματι σπουδαία.
Η ιστορικός των Θεσμών δρ Χαρίκλεια Δημακοπούλου αναφέρθηκε στη δομή και στους συγγραφείς του βιβλίου, ενώ η Δήμητρα Κουκίου, επιμελήτρια της έκδοσης και αναπληρώτρια διευθύντρια του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, στη σημασία της συνεργασίας των δύο φορέων. Συγκινημένος ανέβηκε στο βήμα ο Καπτα-Παναγιώτης συνοδευόμενος από τον συνονόματο εγγονό του. Αναφέρθηκε στην ένδοξη ιστορία του εμπορικού και του πολεμικού ναυτικού, επισημαίνοντας ότι στις ημέρες μας παρατηρείται το φαινόμενο να μεγαλώνει ο ελληνόκτητος στόλος και να μικραίνει ο αριθμός των Ελλήνων που ασχολούνται με τη θάλασσα: «Απαιτείται μία εθνική, συλλογική εκστρατεία ομόψυχα και με όλες μας τις δυνάμεις. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει ν’ αποδοθεί στην παιδεία, δημόσια και ιδιωτική, και στην εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων ώστε, γαλουχημένα με αγάπη προς τη θάλασσα, πηγή ισχύος και πλούτου της ναυσίβιας φυλής μας, να στραφούν στο περήφανο ναυτικό επάγγελμα στελεχώνοντας πλοία και γραφεία», υπογράμμισε ο σοφός Καπτα-Παναγιώτης που πάντα λέει πως είχε δυο δασκάλους στη ζωή, «τη φτώχεια και τη θάλασσα».
