Η καταστροφή ερχόταν από μέρα σε μέρα

28.01.2020 • 13:28

Ας το πούμε ευθέως και όσο πιο κοινότοπα γίνεται: ο Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ (1902-1991) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του περασμένου αιώνα. Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Πολωνία, εγκατέλειψε τη χώρα προτού την καταλάβουν οι ναζί. Εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, πολιτογραφήθηκε Αμερικανός, όμως συνέχισε να γράφει στη μητρική του γλώσσα, τα γίντις, και να επιμελείται ο ίδιος τις μεταφράσεις των έργων του στα αγγλικά. Βιοπορίστηκε ως δημοσιογράφος, συνεργαζόμενος με εβραϊκά έντυπα της Νέας Υόρκης, κυρίως όμως επιδόθηκε σε μια συστηματική παραγωγή μυθιστορημάτων και διηγημάτων, που του απέφεραν το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1978.

Ο Σίνγκερ άντλησε την έμπνευσή του από την ατελείωτη δεξαμενή της εβραϊκής παράδοσης, χωρίζοντας τις ιστορίες του σε δύο, χοντρικά, κατηγορίες: σε αυτές που διαδραματίζονται στην εβραϊκή κοινότητα της Πολωνίας και σε αυτές που εκτυλίσσονται στη μεταπολεμική Νέα Υόρκη, και πάλι στις κοινότητες των Εβραίων εμιγκρέδων.

Επιπροσθέτως, κινήθηκε κάπου ανάμεσα σε έναν ανάγλυφο ρεαλισμό και σε μια εβραϊκή μελαγχολική φαντασία που εδράζεται στον εβραϊκό μυστικισμό. Η παράδοση και η Ιστορία, η ανθρώπινη τραγωδία, η πραγματικότητα με τις μυστικές διακλαδώσεις της, η ερωτική επιθυμία και τα ερωτικά πάθη, κυριαρχούν στο έργο αυτού του μάστορα της μεγάλης και της μικρής φόρμας.

Αύριο, 27 Ιανουαρίου, ανήμερα της επετείου της απελευθέρωσης του Αουσβιτς το 1945, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη το μυθιστόρημα «Σώσα».

Αύριο, 27 Ιανουαρίου, ανήμερα την επέτειο της απελευθέρωσης του Αουσβιτς το 1945, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη το μυθιστόρημα «Σώσα» σε μετάφραση του Μιχάλη Πάγκαλου, ο οποίος υπογράφει το ένα από τα δύο επίμετρα· το άλλο φέρει την υπογραφή του Σταύρου Ζουμπουλάκη.

Η «Σώσα» διαδραματίζεται στην Πολωνία λίγο πριν από τη γερμανική εισβολή. Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το μυθιστόρημα: τις σκέψεις του κεντρικού ήρωα μπροστά στην επικείμενη βαρβαρότητα.

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

«Ἔφυγα ἀπὸ τὸ ξενοδοχεῖο χωρὶς νὰ πάρω πρωινό – δὲν μποροῦσα νὰ μείνω, ἐπειδὴ δὲν ἔπρεπε νὰ μὲ δεῖ ἡ ὑπηρεσία δωματίου. Γιὰ δεύτερη φορὰ εἶχα κλοτσήσει τὴν εὐκαιρία νὰ σωθῶ. Περπατοῦσα χωρὶς νὰ ξέρω ποῦ πηγαίνω. Τὰ πόδια μου μὲ ὁδήγησαν μόνα τους ἀπὸ τὴν ὁδὸ Τρεμπάτσκα στὴν Πλατεία Θεάτρου. Δὲν εἶχα τὴν παραμικρὴ ἀμφιβολία ὅτι τὸ νὰ παραμένεις στὴ Βαρσοβία αὐτὸν τὸν καιρὸ σήμαινε ὅτι κινδύνευες νὰ πέσεις ἀργὰ ἢ γρήγορα στὰ χέρια τῶν ναζί, ἀλλὰ δὲν ξέρω γιατί δὲν φοβόμουν. Ἤμουν κουρασμένος ἀπὸ τὴν ἔλλειψη ὕπνου, τὴν ἀνάγνωση τοῦ ἔργου τῆς Μπέττυς καὶ τὴ συζήτησή μας. Τῆς εἶχα δώσει τὴν εὐκαιρία νὰ μὲ ψέξει, κάνοντας ἔτσι τὸν ἀποχαιρετισμό μας λιγότερο δραματικό. Μονάχα τώρα μοῦ πέρασε ἀπὸ τὸ μυαλὸ ἡ σκέψη ὅτι ποτὲ πρὶν δὲν εἶχε ἀναφέρει τὴ θεία της, οὔτε εἶχε πάει ποτὲ νὰ τὴν ἐπισκεφτεῖ. Δὲν ὑπῆρχε περίπτωση νὰ εἶχε ἔρθει στὴν Πολωνία μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ τὴ δεῖ τώρα. Ὅπως κι ἐγώ, ἡ Μπέττυ ἦταν ἑτοιμη νὰ ἀφανιστεῖ. Ἕνα ἐδάφιο τῆς Πεντατεύχου μοῦ ἦρθε στὸ μυαλό: «Ἰδοὺ ἐγὼ πορεύομαι τελευτᾶν, καὶ ἵνα τί μοι ταῦτα τὰ πρωτοτόκια;».

Εἶχα πετάξει τέσσερις χιλιάδες χρόνια ἑβραϊκότητας, γιὰ νὰ τὰ ἀντικαταστήσω μὲ ἀνούσια λογοτεχνία, γιντισμὸ καὶ φαϊτελτσονισμό. Ἔτσι, ἔμενα μόνο μὲ τὴν κάρτα μέλους τῆς λέσχης τῶν Συγγραφέων καὶ μερικὰ χειρόγραφα ἄνευ ἀξίας. Κάθε τόσο κοντοστεκόμουν καὶ χάζευα τὶς βιτρίνες. Ἡ καταστροφὴ θὰ ἐρχόταν ἀπὸ μέρα σὲ μέρα, ἀλλὰ στὸ μεταξὺ ἐδῶ προβάλλονταν πιάνα, αὐτοκίνητα, χρυσαφικά, πολυτελῆ βραδινὰ φορέματα, νέες ἐκδόσεις στὰ πολωνικά, καθὼς καὶ μεταφράσεις ἀπὸ τὰ γερμανικά, τὰ ἀγγλικά, τὰ ρωσικὰ καὶ τὰ γαλλικά. Ἕνα βιβλίο ἔφερε τὸν τίτλο «Τὸ λυκόφως τοῦ Ἰσραήλ». Ἐντάξει, ὅμως ὁ οὐρανὸς εἶχε τὸ γαλάζιο τοῦ καλοκαιριοῦ, τὰ δέντρα ὀρθώνονταν ἑκατέρωθεν τοῦ δρόμου πράσινα καὶ θαλερά, τὰ φορέματα, τὰ καπέλα καὶ τὰ παπούτσια ποὺ φοροῦσαν οἱ κυρίες καὶ οἱ τσάντες ποὺ κρατοῦσαν ἀκολουθοῦσαν τὶς ἐπιταγὲς τῆς μόδας. Οἱ ἄντρες τὶς ἔκοβαν ἀπὸ πάνω μέχρι κάτω μὲ μάτι εἰδικοῦ. Τὰ γυναικεῖα πόδια μέσα στὶς νάιλον κάλτσες ὑπόσχονταν ἡδονὲς ποὺ ποτὲ δὲν ἐκπληρώνονταν. ῍Αν καὶ καταδικασμένος, δὲν μποροῦσα νὰ μὴ ρίχνω ματιὲς σὲ γλουτούς, γάμπες, στήθη καὶ λαιμούς. «Οἱ μελλοντικὲς γενιές», σκέφτηκα, «θὰ νομίζουν ὅτι ὅλοι μας πήγαμε νὰ συναντήσουμε τὸν θάνατο ὡς μιὰ πράξη ἐξιλέωσης. Θὰ μᾶς θεωρήσουν ὁσιομάρτυρες. Θὰ ἀπαγγέλλουν καντὶς πάνω ἀπὸ τὸν τάφο μας καὶ τὴν προσευχὴ “θεὸς τοῦ ἐλέους”. Ἐνῶ στὴν πραγματικότητα ὁ καθένας μας θὰ πεθάνει μὲ τὰ ἴδια πάθη μὲ τὰ ὁποῖα ἔζησε».

Στὴν ὄπερα ἐξακολουθοῦσαν νὰ παίζονται τὰ γνωστὰ ἔργα: «Κάρμεν», ̓«Αίντα», «Φάουστ», ̔«Ο κουρέας τῆς Σεβίλλης». Μόλις ἐκείνη τὴ στιγμὴ ξεφόρτωναν ἀπὸ ἕνα φορτηγὸ τὰ πολυκαιρισμένα σκηνικὰ ποὺ τὸ βράδυ θὰ δημιουργοῦσαν τὴν ψευδαίσθηση βουνῶν, ποταμῶν, κήπων καὶ παλατιῶν. Μπῆκα σὲ ἕνα καφέ. Ἡ μυρωδιὰ τοῦ καφὲ καὶ τῶν ἀφράτων τσουρεκιῶν μοῦ ἄνοιξε τὴν ὄρεξη. Ὁ σερβιτόρος μοῦ ἔφερε τὸν καφὲ καὶ δύο ἐφημερίδες. Ὁ στρατηγὸς Ρὺτζ-Σμίγκλυ διαβεβαίωνε ξανὰ τὸ ἔθνος ὅτι οἱ πολωνικὲς ἔνοπλες δυνάμεις ἦταν σὲ θέση νὰ ἀποκρούσουν κάθε ἐπίθεση ἀπὸ τὰ δεξιὰ κι ἀπὸ τὰ ἀριστερά. Ὁ ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν Μπὲκ εἶχε λάβει νέες ἐγγυήσεις ἀπὸ Γάλλους καὶ ῎Αγγλους. Ὁ παλιὸς ἀντισημίτης Νοβατσύνσκι ἐξαπέλυε γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ μύδρους ἐναντίον τῶν Ἑβραίων, ποὺ συνωμοτοῦσαν μὲ τοὺς μασόνους, τοὺς κομμουνιστές, τοὺς ναζιστὲς καὶ τοὺς ̓Αμερικανοὺς τραπεζίτες γιὰ νὰ ἀφανίσουν τὴν καθολικὴ πίστη καὶ νὰ τὴν ἀντικαταστήσουν μὲ τὸν παγανιστικὸ ὑλισμό. Ἐξακολουθοῦσε νὰ ἐπικαλεῖται τὰ Πρωτόκολλα τῶν Σοφῶν τῆς Σιών. Κάπου μέσα μου ὑπῆρχε ἕνας κόκκος πίστης στὴν ἐλεύθερη βούληση, ἀλλὰ ἐκεῖνο τὸ πρωὶ ἔνιωθα σίγουρος ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶχε τόσο μεγάλη ἐλευθερία ἐπιλογῆς ὅσο τὸ ρολόι χειρός μου ἢ ἡ μύγα ποὺ ἦρθε καὶ κάθισε στὴν ἄκρη τοῦ πιάτου μου. Οἱ ἴδιες δυνάμεις ὁδηγοῦσαν τὸν Χίτλερ, τὸν Στάλιν, τὸν Πάπα, τὸν ραββίνο τοῦ Γκούρ, ἕνα μόριο στὸ κέντρο τῆς Γῆς καὶ ἕναν γαλαξία δισεκατομμύρια ἔτη φωτὸς μακριὰ ἀπὸ τὸν δικό μας. Τυφλὲς δυνάμεις; Διορατικὲς δυνάμεις; Δὲν εἶχε σημασία πιά. Προοριζόμασταν νὰ παίξουμε τὰ ἀσήμαντα παιχνιδάκια μας καὶ μετὰ νὰ συντριβοῦμε.»

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε. Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.

Εγγραφή Συνδρομή