ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΜΑΝΑΤΙΔΗΣ
Αποκατάσταση
εκδ. Νεφέλη, σελ. 112
Το μ_otherpoem (2014) του Βασίλη Αμανατίδη (γεν. 1970) λειτούργησε και λίγο σαν πέτρα που σπάει μια βιτρίνα. Με ένα σκηνικό, σπονδυλωτό, ποίημα έφερε δυναμικά στο προσκήνιο το ιδιωτικό – οικογενειακό, την πυρηνική ελληνική μικροαστική οικογένεια που, με άξονα τη μέσα από χιλιετίες καταπίεσης κοινωνιο-ψυχικά διεστραμμένη και ταυτόχρονα κυρίαρχη μητέρα και καταλύτη το ομοφυλόφιλο παιδί, σκάει πλέον σαν ρόδι αιμορραγώντας στην καρδιά της νέας εποχής χωρίς να διαλύεται, χωρίς (ακόμη) να μετασχηματίζεται. Το ποίημα διαδόθηκε και μέσα από τις επιτελέσεις, τις performances, στις οποίες με πάθος και φιλέρευνη διάθεση επιδίδεται ο Αμανατίδης εδώ και δεκαετίες. Η επόμενη ποιητική του εργασία με τίτλο «Εσύ: τα στοιχεία» (2017) τον επιβεβαιώνει ως ποιητή-performer, που οργανώνει με ακρίβεια την ύλη του, δεν αφήνει τίποτε στην τύχη, στην «έμπνευση», δηλαδή στην ευκολία και την προχειρότητα. Ο Αμανατίδης ελέγχει πειθαρχημένα ρυθμό και αναπνοή. Στην υπό συζήτηση «Αποκατάσταση», βιβλίο της καραντίνας, που μέρος του μας γινόταν εν τω γίγνεσθαι γνωστό στο Facebook, οι τάσεις και οι δυνατότητες που εκδηλώθηκαν στα προηγούμενα βιβλία ολοκληρώνονται λαμπρά, προς τέρψη και συγκίνηση των αναγνωστριών/τών. Το νέο βιβλίο έχει και πάλι στο κέντρο τη μητέρα, όπως και το μ_otherpoem άλλωστε μπορεί να θεωρηθεί συνέχεια εκείνου. Ομως εδώ διαφέρει αφενός το υποκείμενο «στόρι», η «υπόθεση», αφετέρου ο ποιητικός τόνος, ο τρόπος, η θερμοκρασία. Μια μητέρα σε βιολογική αποδρομή, πρώτα σε κέντρο αποκατάστασης ύστερα από κάποιο ίσως εγκεφαλικό επεισόδιο, κατόπιν στο σπίτι με τη φροντίδα μιας αλλοδαπής, δέχεται τηλεφωνήματα ή και επισκέψεις από το παιδί που δανείζει στο ποιητικό εγώ τη φωνή του. Αλλα μέλη της οικογένειας και άλλα πρόσωπα εμφανίζονται ή αναφέρονται σποραδικά, ενώ υπάρχει η εκπληκτική σελίδα 75 με ένα κολάζ ξένων στίχων και θεατρικών λόγων που ο ποιητής βάζει στα χείλη της τετραμελούς οικογένειας του αλλοτινού μ_otherpoem, ανεβάζοντάς τους, τιμής ένεκεν, για μια φορά όλους επί σκηνής, όπως σε μιούζικαλ. Δύο βασικοί συνομιλητές του ποιητή είναι ο θεατρικός Μπέκετ των «Ευτυχισμένων ημερών» και ο θείος Διονύσιος Σολωμός, ιδίως με την ιδιότητά του τού απολύτως κοινού, του φθαρμένα συνεκτικού αλλά πάντα εξαίσιου. Γιατί από όλο τον Σολωμό ο Αμανατίδης εμφατικά, σχεδόν προκλητικά, χρησιμοποιεί προπάντων τον «Υμνο εις την Ελευθερίαν», αλλά με κρίσιμο τρόπο και τη «Γυναίκα της Ζάκυθος».
Τα ευφυώς σκηνοθετημένα, ως αναγκαστικά αποσπασματικά, λόγια των πρωταγωνιστών, είτε λόγω της εγκεφαλικής βλάβης είτε λόγω της τηλεφωνικής συνομιλίας, είτε λόγω της θραυσματικής μνήμης είτε επειδή μιλάει η ξένη που δεν ξέρει καλά ελληνικά, συμπλέκονται και εντέλει –προσέξτε παρακαλώ αυτό το «εντέλει» που επιτυγχάνεται με κόπο και μαεστρία– συνυφαίνονται, με λυρισμό και με χιούμορ, κυρίως με τον Σολωμό. Είναι η κοινή μας μελωδία. Το παλιό ραδιοφωνικό σουξεδάκι της Βίκυς Μοσχολιού συνυφαίνεται κι αυτό με τον Σολωμό. «Τι είν’ η πατρίδα μου; Τι είν’ η μητέρα μου; Τι μας συνδέει;» μοιάζει να ρωτάει ο Αμανατίδης και απαντά κάτι που πολλές/οί συμμεριζόμαστε: είναι μια θεσπέσια διπρόσωπη Γουίνη, θαμμένη στα καθημερινά σκουπίδια, που σιγοτραγουδά ακάματη πότε σουξεδάκια, πότε Σολωμό. Συχνά στην κριτική αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να επισημάνουμε έξυπνα ευρήματα, ενώ ενδόμυχα τα αισθανόμαστε χαλαρά μονάχα συγκολλημένα, σαν καρφωμένα με πινέζες στον καμβά ενός έργου. Ο Αμανατίδης χωνεύει με φυσικότητα όλα του τα «ευρήματα» σε ένα μεγάλο τραγούδι-ποταμό. Τα λόγια του είναι αυτονόητα και δικά μας, όμως λίγο πιο αρμονικά, λίγο πιο συγκερασμένα: είναι λοιπόν εκ μέρους του μια προσφορά. Αυτό, δηλαδή, που (θα έπρεπε να) είναι η ποίηση.