ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ
Νέα Σελήνη. Ημέρα πρώτη
εκδ. Εστία, σελ. 208
Μια επαρχιακή πόλη το 1948. Συννεφιά, ατμόσφαιρα κάτωχρη και υγρή, μέρες χειμωνιάτικες. Σε αυτό το σκηνικό ο Θανάσης Βαλτινός παρατάσσει στιγμιότυπα από τη ζωή δύο αγοριών. Πηγαίνουν στο σχολείο, απομονώνονται στα δωμάτιά τους, χασομερούν στην αλάνα, περιπλανιούνται στους γκρίζους δρόμους, φαντασιώνονται τη δασκάλα των Γαλλικών. Τη μίζερη, στάσιμη ζωή διαστίζουν νύξεις στυγνής βίας. Eνα μόνιππο διασχίζει την πλατεία, περιφέροντας την ωραία πόρνη, την Αφρικάνα, ενώ ένα κάρο προχωράει προς το νεκροταφείο, φορτωμένο με δεκατέσσερα φέρετρα. Στην αλάνα «ένα τσιμεντένιο ικρίωμα» υποσημαίνει τη φρίκη. Eνα τζιπ με εσατζήδες σκορπίζει λασπόνερα. Μια πένθιμη καμπάνα προαναγγέλλει τη νεκρώσιμη ακολουθία. Η Αφρικάνα έχει φύγει από την πλατεία και πλέον βρίσκεται στο νεκροταφείο. Ωσάν άλλη Μαγδαληνή, έχει περιθάλψει με τη δέουσα ηδυπάθεια τα σώματα των νεκρών στρατιωτών.
Η νουβέλα του Βαλτινού ακολουθεί τη μορφή κινηματογραφικού σεναρίου. Η αφήγηση συναρμόζει εναλλασσόμενες σκηνές, διαδραματισμένες σε λίγες, σύντομες προτάσεις, ελλειπτικούς διαλόγους, μαζί με μερικές σκηνικές οδηγίες που ολοκληρώνουν τη σκηνοθεσία των σεκάνς. Τα δύο αγόρια εμφανίζονται πάντα σε πρώτο πλάνο, αλλά τα σημαντικά προβάλλουν στο φόντο. Και το σημαντικό εδώ, αν όχι σε ολόκληρο το έργο του Βαλτινού, είναι η εξωφρενική συνύπαρξη ομορφιάς και ολέθρου. Μόνο το «Δέλτα θανάτου» που θάλλει στο σώμα της «Γαλλίδας», δεν είναι θάνατος. Oταν το μόνιππο της Αφρικάνας εγκαταλείπει την πλατεία, αφήνει τον κόσμο έκθετο στον πόλεμο. «Η αυλακιά της γοητείας που άνοιξε πίσω του κλείνει». Τώρα σειρά έχει η φάλαγγα των στρατιωτικών οχημάτων. Μετά τη σφαγή του ’43, το μαρτυρικό Μονοδένδρι Λακωνίας κομίζει στη μυθιστορία του Βαλτινού δεκατέσσερις νεκρούς. Τα δύο αγόρια σχοινοβατούν ανάμεσα στον πόθο και τον πόλεμο. Ο ράθυμος βηματισμός τους δεν κρύβει τη διέγερσή τους. Ο νοτισμένος καιρός τούς ηλεκτρίζει, σαν γυμνά καλώδια. «Από πίσω υπάρχει πάντα κάποια πίεση που τους σπρώχνει μπροστά». Αναζητούν διακαώς χαραμάδες για να εκτονώσουν τη λαγνεία τους. Σε ανύποπτες κόγχες του φαιού μικρόκοσμού τους διαλάμπει η ομορφιά, «οπτικές εκπλήξεις». Πίσω από ένα θαμπό παράθυρο, φεγγίζει ένα κοριτσίστικο πρόσωπο. Μια γυναίκα απλώνει ρούχα. Η μισάνοιχτη ρόμπα αποκαλύπτει «φευγαλέα τους ίσκιους των γυμνών της μηρών». Σε μια γωνιά ένα καλοστρωμένο ντιβάνι περιμένει να ξεστρωθεί. Ενόσω στην πλατεία και παντού σωρεύονται οι σοροί, η «Γαλλίδα» τούς μαθαίνει το ρήμα «vouloir» (επιθυμώ). Τις νύχτες παλεύουν με το ίδιο όραμα, τη φούστα της να τραβιέται ψηλά.
Ο Βαλτινός ποτέ δεν κατέφυγε σε μεγάλα λόγια για να υποδείξει το μεγάλο, το οικουμενικό, το παντοτινά και σπαρακτικά ανθρώπινο. Αποποιούμενη καλολογίες και μεγαλοστομίες, για να λεπτουργήσει έναν λόγο συμπεριληπτικό, βαθύτατης συνθετικής διάνοιας, η γραφή του κατέκτησε μια θριαμβική δύναμη. Αυτή η δύναμη διαπερνά και το πρόσφατο βιβλίο, διαχέοντας στις σελίδες ένα θαμβωτικό φως. Το «απεριποίητο» ύφος όχι μόνον υποδηλώνει την υψηλότατη αφηγηματική τεχνική, αλλά και προσδίδει στα αφηγούμενα καθηλωτική διαύγεια. Μέσα στη μουντάδα της κακοκαιρίας, ο Βαλτινός αποκαλύπτει στιγμές αχειροποίητων εκλάμψεων.
Νέα Σελήνη. Πολλή νύχτα ακόμη. Το μισοφέγγαρο αργεί να φτάσει στη φωτοχυσία της πανσελήνου. Εν μέσω εμφυλίου, δύο αγόρια αδημονούν να διαπλεύσουν το «Δέλτα θανάτου», ένα τρίγωνο κρυμμένο από τον θάνατο. Κινούνται μες στη νύχτα σαν φλόγες, διάπυροι από πόθο. Στην τελευταία σκηνή η λαγνεία τούς χτυπά κατάστηθα. Είναι μια αίσθηση βγαλμένη από τον θάνατο, αλλά ανέγγιχτη από αυτόν. Πρόκειται για την κορυφαία σκηνή της πεζογραφίας του Βαλτινού και η επανατοποθέτησή της στον επίλογο του τωρινού βιβλίου, δείχνει αριστοτεχνικά την πολύσημη ενότητα του έργου του.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr