Μαρκ Γκαλεότι
Μικρή ιστορία της Ρωσίας
μτφρ: Σώτη Τριανταφύλλου
εκδ. Πατάκη, σελ. 284
«Η Ρωσία είναι μια χώρα χωρίς φυσικά σύνορα, χωρίς ενιαία φυλή ή λαό, χωρίς αληθινή κεντρική ταυτότητα». Ετσι ξεκινάει την περιγραφή αυτής της αχανούς χώρας, με τις 11 διαφορετικές ζώνες ώρας, ο ιστορικός Μαρκ Γκαλεότι στο βιβλίο του «Μικρή ιστορία της Ρωσίας» (εκδ. Πατάκη), σε μετάφραση Σώτης Τριανταφύλλου.
Ο συγγραφέας συμπυκνώνει 12 αιώνες ιστορίας σε ένα εύληπτο και διαφωτιστικό βιβλίο που καλύπτει τα κενά του μέσου αναγνώστη και τον εισάγει στο πολυσύνθετο και πολυαίμακτο ρωσικό παρελθόν, στους θριάμβους και στις τραγωδίες του, στα ιστορικά πρόσωπα και στα γεγονότα που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ρωσία, στους μηχανισμούς προπαγάνδας και στην εργαλειοποίηση της ιστορίας από τους Ρώσους ηγέτες που, μεταξύ άλλων, οδήγησαν και στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Για τον συγγραφέα ο Πούτιν δεν είναι ένας νέος Μεγάλος Πέτρος, αλλά ένα αντίγραφο του Μπρέζνιεφ.
Από την αρχή ο Γκαλεότι ξεκαθαρίζει το επιχείρημα και τον στόχο του: να δείξει τον τρόπο με τον οποίο εξωτερικές επιρροές, κυρίως ευρωπαϊκές, διαμόρφωσαν αυτό που ονομάζει «παλίμψηστο έθνος» της Ρωσίας και τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι Ρώσοι δημιούργησαν μια σειρά εθνικών μύθων άλλοτε για να αποδεχθούν και άλλοτε για να επινοήσουν ξανά την ιστορία και την ταυτότητά τους.
Για να το κάνει αυτό, ο συγγραφέας και καθηγητής Σλαβικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών στο UCL του Λονδίνου, με αρκετές μελέτες για τη σύγχρονη Ρωσία στο ενεργητικό του, ξεκινά από το 862 μ.Χ. και τη γέννηση του έθνους των Ρως και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, ενώ όπου χρειάζεται κάνει τους απαραίτητους παραλληλισμούς του ιστορικού παρελθόντος με την πουτινική κοσμοθεωρία, η οποία παρουσιάζει τον κόσμο ως «ένα εχθρικό μέρος γεμάτο αρπακτικά όρνεα έτοιμα να επιτεθούν στη Ρωσία».
Ιβάν ο Τρομερός
Από τις σελίδες του βιβλίου περνούν η εισβολή των Μογγόλων και η Χρυσή Ορδή, ο Ιβάν ο Τρομερός, θεμελιωτής του σύγχρονου ρωσικού κράτους που σκότωσε τον γιο του σε μια έκρηξη θυμού, ο Καιρός των Ταραχών και η δυναστεία των Ρομανόφ που κυβέρνησε μέχρι το 1917, η επέκταση της Ρωσίας (Μεγάλος Πέτρος), οι μεταρρυθμίσεις (Μεγάλη Αικατερίνη), η Οκτωβριανή Επανάσταση, η δημιουργία και η διάλυση της ΕΣΣΔ, ο Ψυχρός Πόλεμος, η οικονομική κρίση του 1998 και οι πόλεμοι στην Τσετσενία, η άνοδος και η επικράτηση του Πούτιν με το ερώτημα εάν η τέταρτη προεδρική θητεία του θα ολοκληρωθεί το 2024.
Η Δύση, όπως υποστηρίζει ο ιστορικός, δεν απουσίαζε ποτέ από τη θέαση του ρωσικού εαυτού και του κόσμου. Αλλοτε ως παράδειγμα και μέτρο σύγκρισης και άλλοτε ως ιδεολογικός αντίπαλος ή αιώνιος, χειριστικός, εχθρός. Με την πάροδο του χρόνου, σημειώνει ο συγγραφέας, οι Ρώσοι άρχισαν να αμφισβητούν λιγότερο τη θέση τους στον κόσμο και περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο κόσμος τούς αντιμετώπιζε, γεγονός που βρίσκεται στο επίκεντρο της μετεξέλιξης του Ρώσου προέδρου «από έναν σχετικά ανοιχτόμυαλο πραγματιστή στον εθνικιστή πολεμικό ηγέτη» που προσάρτησε την Κριμαία και εισέβαλε στην Ουκρανία.
Καθένα από τα οκτώ κεφάλαια του βιβλίου αρχίζει με ένα χρονολόγιο της υπό εξέταση περιόδου και ολοκληρώνεται με παραπομπή σε βιβλιογραφία για πιο εξειδικευμένες αναγνώσεις. Το βιβλίο ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2022 και στον επίλογο οι αναγνώστες θα βρουν τις εκτιμήσεις του συγγραφέα για την εξέλιξη του πολέμου και τις κρίσεις του για την εργαλειακή αντιμετώπιση της Ιστορίας από τον Πούτιν. Το βασικό επιχείρημα της ρωσικής προπαγάνδας, που ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία δεν είναι πραγματική χώρα, θα μπορούσε κάλλιστα να αντιστραφεί, σημειώνει, και οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι η σημερινή Ρωσία είναι παρακλάδι του δικού τους έθνους. Για τον ιστορικό, ο Πούτιν δεν είναι ένας νέος Μεγάλος Πέτρος αλλά ένα αντίγραφο του Μπρέζνιεφ και της εποχής της «Μεγάλης Στασιμότητας».