Ο Ρίτσαρντ Λόιντ Πάρι (Richard Lloyd Parry) γράφει ένα μάλλον πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Να σας τον συστήσω όμως πρώτα: σαράντα πέντε χρόνων σήμερα, έχοντας ως έδρα του το Τόκιο, είναι ο ανταποκριτής στην Ασία των λονδρέζικων Times (παλαιότερα του Independent) και συγγραφέας δύο εξαιρετικών βιβλίων μη μυθοπλασίας βασισμένα σε δημοσιογραφικές του έρευνες, ρεπορτάζ και ανταποκρίσεις.
Στο τελευταίο τεύχος του «The London Review of Books» (LRB, 6.2.14), ο Πάρι δημοσιεύει μια άκρως συναρπαστική, βαθιά ανθρώπινη και δημοσιογραφικά υποδειγματική αφήγηση με τον τίτλο «Φαντάσματα του τσουνάμι», που προέρχεται από ένα υπό εξέλιξη βιβλίο σχετικά με τον σεισμό και το τσουνάμι που έπληξαν την Ιαπωνία στις 11 Μαρτίου του 2011.
Ο συγγραφέας συνθέτει αριστοτεχνικά τις μαρτυρίες επιζώντων του τσουνάμι, οι οποίοι, είτε λίγο είτε πολύ, βασανίζονται από ανατριχιαστικά οράματα των ανθρώπων (αλλά και των ζώων) που χάθηκαν κάτω από τα κύματα. Οπως θα έλεγε ο μικρός πρωταγωνιστής της «Εκτης αίσθησης»: «Βλέπουν νεκρούς ανθρώπους».
Το θέμα δεν προσφέρεται για γέλια. Διότι οι «αλαφροΐσκιωτοι» αυτοί επιζώντες υποφέρουν πραγματικά. Είτε βιώνουν την ενοχή του επιζήσαντος είτε απλώς τυραννιούνται από ένα μετατραυματικό σύνδρομο άγχους, ευρισκόμενοι σε κατάσταση σοκ, το μοτίβο είναι πάντοτε το ίδιο: τα χαλάσματα και τα συντρίμμια που άφησαν πίσω τους τα κύματα, είναι στοιχειωμένα. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που να οργανώνονται κατ’ επανάληψη εξορκισμοί από ιερείς χριστιανικών ναών.
«Οταν οι άνθρωποι πεθαίνουν βίαια ή πρόωρα, εξοργισμένοι ή μέσα σε αγωνία», γράφει ο Πάρι, «κινδυνεύουν να γίνουν γκάκι [gaki], “πεινασμένα φαντάσματα”, τα οποία περιπλανώνται ανάμεσα σε κόσμους, εξαπολύουν κατάρες και θρηνούν. Υπάρχουν τελετές μέσω των οποίων γαληνεύουν τα δυστυχισμένα πνεύματα, αλλά στον απόηχο της καταστροφής ελάχιστες οικογένειες ήσαν σε θέση να πραγματοποιήσουν. Εκτός από το ότι υπήρχαν και εκείνοι οι πρόγονοι των οποίων οι απόγονοι εξολοθρεύτηκαν μέχρις ενός από το κύμα».
Το εκτενές απόσπασμα του LRB είναι αποκαλυπτικό των πολιτισμικών, ανθρωπολογικών και ψυχολογικών παραμέτρων μιας φυσικής καταστροφής. Υπό μία έννοια, βρισκόμαστε σε ένα τοπίο αρχαίας ελληνικής τραγωδίας: κακοφορρμισμένη μνήμη, τόποι στοιχειωμένοι, πνεύματα οργισμένα. Ή αλλιώς, τα ιαπωνικά «γκάκι» συναντούν τα «πόλτεργκαϊστ» (θορυβοποιά πνεύματα) της Δύσης, τα δικά μας «στοιχειά». Στο βάθος, παντού ο άνθρωπος κλαίει και γελάει με τα ίδια πράγματα.