Το τελευταίο τεύχος του ιστορικού αμερικανικού λογοτεχνικού περιοδικού The Paris Review (τχ. 210) μου ξαναθύμισε έναν σημαντικό Ισραηλινό συγγραφέα, τον Ααρον Απελφελντ, δημοσιεύοντας εκτενή συνέντευξη ενός συγγραφέα που αποτύπωσε μοναδικά τι σημαίνει να φέρει κάποιος τον τίτλο «επιζήσας του Ολοκαυτώματος». Γεννημένος το 1932 στο Τσέρνοβιτς της τότε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, μετέπειτα Ρουμανίας και σημερινής Ρωσίας, από γονείς Εβραίους, σε ηλικία εννέα ετών έχασε τη μητέρα του από τους ναζί κι έπειτα εγκλείστηκε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Μετά την απόδρασή του, περιπλανήθηκε για δύο χρόνια στα δάση της Ουκρανίας, βρίσκοντας καταφύγιο σε εμπόλεμη μονάδα του Κόκκινου Στρατού. Το 1944 διέσχισε τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία, για να καταλήξει στην Ιταλία. Το 1946 έφτασε στο Ισραήλ. Εκτοτε ζει στην Ιερουσαλήμ.
«Ημασταν με τη γιαγιά μου στο αγρόκτημα», αφηγείται στο αμερικανικό έντυπο ο Απελφελντ. «Οι Ρουμάνοι και οι Γερμανοί ήρθαν κι εκτέλεσαν τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου. Ηταν το καλοκαίρι του ’41. Ημουν εννιάμισι χρόνων. Εκείνη ήταν τριάντα εννέα. Τώρα είμαι ογδόντα δύο. Η μητέρα μου θα παραμείνει για πάντα νέα κι εγώ θα γεράσω πολύ ακόμα. Ηταν όμορφη γυναίκα».
Στην αυτοβιογραφική «Ιστορία μιας ζωής», ο Απελφελντ γράφει ότι το τελευταίο πράγμα που θυμάται από τη μητέρα του ήταν την κραυγή της, τη στιγμή που την εκτελούσαν. «Δεν είδα να τη σκοτώνουν», μου είχε πει την άνοιξη του 2009, όταν τον επισκέφθηκα στην Ιερουσαλήμ, προσθέτοντας: «Ακουσα όμως το ουρλιαχτό της την κρίσιμη στιγμή». Επέμενε ωστόσο πως δεν μπορεί να υποφέρει «τη συναισθηματολαγνεία. Ούτε την αυτολύπηση. Γι’ αυτό και δεν κυνηγάω να βλέπω ταινίες για το Ολοκαύτωμα. Αφήστε που δεν ήταν όλοι οι επιζήσαντες καλά παιδιά».
Εχει ενδιαφέρον να το λέει αυτό ένας άνθρωπος που, όπως μου περιέγραψε τότε, αφού μικρό παιδί απέδρασε από το στρατόπεδο των ναζί, περιπλανήθηκε ολομόναχος στα δάση της Ουκρανίας. «Ετρωγα ό,τι έβρισκα, έπινα νερό από πηγές, κρυβόμουν. Ημουν ένα μικρό αγρίμι. Ωσπου με βρήκε μια μονάδα ιππικού του Κόκκινου Στρατού. Σκληροί άντρες, ταλαιπωρημένοι. Εζησα κοντά τους κάνα δυο χρόνια. Βοηθούσα στην κουζίνα. Ημουν δέκα χρόνων. Πολεμούσαν με ηρωισμό. Είχαν όμως μια εμμονή με τις γυναίκες. Βίαζαν Γερμανίδες και Ουκρανές».
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του Ααρον Απελφελντ η «Ιστορία μιας ζωής», «Απρόσμενη αγάπη» και «Μπαντενχάιμ 1939». Ολα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της Εστίας σε μετάφραση της Μάγκυ Κοέν.