Ο τίτλος του σημερινού σχολίου είναι αλιευμένος από ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που κυκλοφόρησε εσχάτως: την «Τυραννία της στιγμής» του Τόμας Ερικσεν, καθηγητή της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Κέντρο για την Τεχνολογία, την Καινοτομία και την Κουλτούρα στο Πανεπιστήμιο του Οσλο. Υπότιτλος του βιβλίου, «Γρήγορος και αργός χρόνος στην εποχή της πληροφορίας» (μτφρ. Ιωάννα Καυταντζόγλου, εκδ. Σαββάλας, σελ. 260).
Ανάμεσα στα πολλά ερεθιστικά που θίγονται στο βιβλίο, είναι και αυτό: ότι ο 21ος αιώνας δεν ξεκίνησε το 2000 ή το 2001 αλλά μία δεκαετία νωρίτερα, το 1991. Ανθρώπινες κατασκευές είναι βέβαια τα ημερολόγια και εδώ μιλάμε για μια τέτοια σύμβαση, και ο συγγραφέας θυμάται φυσικά πως ο Ερικ Χόμπσμπαουμ ήταν εκείνος που πρώτος είχε τονίσει πως ο εικοστός αιώνας υπήρξε «λειψός»: ξεκίνησε το 1914, με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κι έληξε το 1991, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Ομως ο Ερικσεν δεν ενδιαφέρεται για τη λήξη του προηγούμενου όσο για την αρχή του νέου, του τωρινού αιώνα, με συνέπεια να βρίσκει μέσα σε εκείνη τη χρονιά και άλλα κομβικά ιστορικά γεγονότα: τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τους κατοπινούς φονικούς πολέμους που ακολούθησαν, όπως και τον (πρώτο) Πόλεμο στον Κόλπο. Κυρίως όμως, ο Ερικσεν εντοπίζει τη μέγιστη ανατροπή στην αλματώδη εξέλιξη και διάδοση του Διαδικτύου, η οποία, όπως σημειώνει, συνέβη εκείνη τη χρονιά, περισσότερο από κάθε άλλη. Βλέπετε, είναι λίγο ρευστή υπόθεση το πότε ακριβώς γεννήθηκε και διαδόθηκε το Ιντερνετ, καθώς υπήρχε μεν, ως δίκτυο στρατιωτικών επικοινωνιών, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ενώ το 1983 ονομαζόταν ARPANET, όμως μόλις το 1991 έλαβε εμπορικό χαρακτήρα και κατέστη απολύτως προσιτό στους πολίτες. «Την ίδια, περίπου, εποχή», γράφει ο συγγραφέας, «άρχισαν να χρησιμοποιούν τακτικά e-mail ακόμα και οι Ευρωπαίοι πανεπιστημιακοί» (ο ίδιος ο Ερικσεν γράφει πως ήρθε για πρώτη του φορά σε επαφή με το Ιντερνετ το 1993). «Το περιοδικό Wired της Καλιφόρνιας, που ήταν τον καιρό εκείνο πολύ της μόδας, έγραψε το 1994 ότι το πιο “cool” πράγμα που κανείς μπορούσε να κάνει εκείνη τη βδομάδα ήταν να φτιάξει τη δική του ιστοσελίδα».
Είναι ένα χαριτωμένο χρονικό της γέννησης και εξακτίνωσης του παγκόσμιου ιστού το βιβλίο; Οχι μόνον. Ο συγγραφέας καταδύεται κάτω από τον ορυμαγδό της πληροφορίας διαβλέποντας μέσα σε όλη αυτή την ασύλληπτη ελευθερία κινήσεων και προσλήψεων μια δέσμευση που μπορεί να φτάσει και στην αγκύλωση. Διότι, όπως λέει, η σκέψη απαιτεί χρόνο, μακριά από βομβαρδισμούς με ειδήσεις και μηνύματα. Αρα η σκέψη είναι πλέον μια πολυτέλεια; Η συζήτηση μόλις άρχισε.