Ηταν Νοέμβριος του 1997 όταν το έγκριτο αγγλικό περιοδικό Folk Roots, το πλέον ειδικό για την έθνικ και φολκ μουσική σκηνή, κυκλοφορεί φιλοξενώντας στο εξώφυλλό του την Ελευθερία Αρβανιτάκη και στις εσωτερικές του σελίδες τετρασέλιδο αφιέρωμα στην Ελληνίδα ερμηνεύτρια. Το συγκεκριμένο τεύχος πέφτει στα χέρια του Πίτερ Γκάμπριελ, ιδρυτή του διάσημου έθνικ φεστιβάλ Womad, και ένα χρόνο μετά, το 1998, η Ελευθερία Αρβανιτάκη γίνεται η πρώτη καλλιτέχνις από την Ελλάδα που προσκαλείται στη σπουδαία μουσική συνάντηση.
Αυτά τα δύο σημαντικά γεγονότα σηματοδοτούν και την έναρξη του ταξιδιού της στη world music. Aπό τότε η Ελευθερία Αρβανιτάκη έχει εμφανιστεί σε μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, σε γνωστά θέατρα, μπροστά σε κοινό απαιτητικό και ενημερωμένο. Εχει πάρει μέρος στο φεστιβάλ τζαζ του Montreux, έχει προσκληθεί από την Οπερα του Σίδνεϊ, έχει τραγουδήσει στο Βατικανό για τον Πάπα (2000) στο Jubileum della Terra (Ιωβηλαίο της Γης). Σε λίγες ημέρες, την 1η Φεβρουαρίου, θα μπει σε άλλο ένα ολιγομελές κλαμπ, καθώς μετά τη Σοφία Βέμπο, τη Μαρία Κάλλας και τη Νάνα Μούσχουρη γίνεται η πρώτη ερμηνεύτρια της γενιάς της που προσκαλείται από το θρυλικό θέατρο Κάρνεγκι Χολ στη Νέα Υόρκη να τραγουδήσει στη μεγάλη του αίθουσα, χωρητικότητας 2.800 ατόμων.
«Είναι μία από τις πλέον ταλαντούχους Ελληνίδες ερμηνεύτριες. Εχει το μοναδικό χάρισμα να ερμηνεύει ρεμπέτικα, παραδοσιακά, αλλά και σύγχρονα τραγούδια. Διαθέτει εξαιρετική ικανότητα να συνδυάζει διαφορετικά μουσικά είδη· το δε συναισθηματικό βάθος και η καθαρότητα της φωνής της καταγράφονται βαθιά στις ψυχές των ακροατών». Με αυτά τα λόγια παρουσιάζεται η Ελευθερία Αρβανιτάκη στο επίσημο πρόγραμμα του Κάρνεγκι Χολ, ενώ μέχρι πριν από λίγες ημέρες τα εισιτήρια για τη συναυλία της είχαν προπωληθεί σε ποσοστό 80%.
Για όποιον έχει παρακολουθήσει την πορεία της δεν είναι έκπληξη ούτε αυτή η πρόσκληση. Από τη δεκαετία του ’80, που πρωτοεμφανίστηκε με την Οπισθοδρομική Κομπανία σε ρεμπέτικα και λαϊκά, μέχρι τις μεγάλες συνεργασίες με τον Σταμάτη Σπανουδάκη, τον Νίκο Ξυδάκη, τον Δημήτρη Παπαδημητρίου κ.ά., τίποτα δεν της έχει χαριστεί. Η δουλειά, το πάθος, η επιμονή, ήταν μονόδρομος για την Ελευθερία Αρβανιτάκη, η οποία δεν σταμάτησε ποτέ να εξελίσσεται ερμηνευτικά και στη σκηνική της παρουσία.
Ανείπωτη χαρά
«Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτή η πρόσκληση», λέει στην «Κ». «Ξέρω ότι η χαρά που πήρα είναι ανείπωτη. Νομίζω ότι είναι το επιστέγασμα μιας πορείας, και το μέλλον θα δείξει τι είναι αυτό που στην ουσία φέρνει η παρουσίασή μου από το Κάρνεγκι Χολ».
Πώς δέχονται τα τραγούδια της οι ξένοι ακροατές, τι είναι αυτό που τους συγκινεί, γιατί οι Ισπανοί λ.χ. ενθουσιάζονται με τα «Κορμιά και τα μαχαίρια»; Η Ελευθερία Αρβανιτάκη δεν έχει κάποια απάντηση. «Το μόνο που ξέρω και ίσως ακουστεί κλισέ, είναι ότι η μουσική είναι μια παγκόσμια γλώσσα. Σε όλη αυτήν την πορεία μέχρι σήμερα, διαπίστωσα ότι υπάρχει κοινό έτοιμο, κοινό που ακούει αυτή τη μουσική. Εχω, επίσης, συναντήσει μουσικούς της νεότερης γενιάς οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά το ρεπερτόριό μου, και απ’ ότι φαίνεται είναι ένα ρεπερτόριο που αφορά το κοινό το οποίο έχει μια εξοικείωση με διαφορετικά είδη μουσικής εκτός από την ποπ και τη ροκ».
Αν και το ελληνικό τραγούδι, λόγω της δυσκολίας της γλώσσας μας, δεν μπορεί να συναγωνιστεί άλλες έθνικ μουσικές, παρ’ όλα αυτά δεν δυσκολεύεται να διεκδικήσει τον χώρο του στη world music.
«Η ισπανική μουσική, το φλαμένκο ας πούμε, αφορά τον μισό πληθυσμό του Δυτικού κόσμου, αλλά από την άλλη πλευρά ούτε αφρικανικά μιλάει η Ευρώπη ή η Αμερική, αλλά υπάρχει πολύς κόσμος που ενδιαφέρεται, συγκινείται, αγαπάει, μαθαίνει από τη γλώσσα σου, όσο “εξωτική” κι αν ακούγεται, μέχρι την κουλτούρα σου μέσα από τη μουσική. Και φυσικά, έχει πάντα σημασία ποιος σε προτείνει. Εχει σημασία εάν σε προτείνει ένα έγκριτο φεστιβάλ ή θέατρο. Αποτελεί εγγύηση για το κοινό».
Το βράδυ της 1ης Φεβρουαρίου το νεοϋορκέζικο κοινό θα ακούσει τραγούδια από το προσωπικό της ρεπερτόριο, αλλά δεν θα λείψουν ούτε ο Χατζιδάκις και ο Τσιτσάνης ούτε επιλεγμένα δημοτικά. Αυτό που θα λείψει, όπως μας είπε η Ελευθερία Αρβανιτάκη, είναι το… υπουργείο Πολιτισμού. «Παρότι είναι σημαντικό για τη χώρα να βρίσκεται ένας καλλιτέχνης της σ’ ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα θέατρα του κόσμου, ο υπουργός Πολιτισμού δεν βγήκε καν στο τηλέφωνο».
Δεν θα ηχογραφηθεί λόγω κρίσης…
Το Κάρνεγκι Χολ ιδρύθηκε το 1891. Για περισσότερο από έναν αιώνα είναι ο χώρος στον οποίο καλλιτέχνες κάθε είδους ονειρεύονται να εμφανιστούν, για να μπορέσουν να εκτοξεύσουν την καριέρα και τη φήμη τους. Αυτή ακριβώς η παράδοση της παρουσίασης μόνο των «άριστων» έκανε το Κάρνεγκι Χολ σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας της Νέας Υόρκης και το καθιέρωσε ως έναν από τους διασημότερους συναυλιακούς χώρους παγκοσμίως. Στη σκηνή του έχουν ανέβει από τον Γκούσταβ Μάλερ και τη Μαρία Κάλλας μέχρι τη Λάιζα Μινέλι και τον Μπομπ Ντίλαν.
Στη συναυλία στο Κάρνεγκι Χολ την Ελευθερία Αρβανιτάκη θα συνοδεύσει ο Αρα Ντινκτζιάν, ψυχή του πρωτοπόρου συγκροτήματος Night Ark, συνοδοιπόρος στο ταξίδι της στην έθνικ μουσική και συνεργάτης της σε μεγάλες της επιτυχίες όπως τα τραγούδια «Δυνατά δυνατά» και «Μένω εκτός». Δυστυχώς, η οικονομική κρίση δεν επέτρεψε στην Ελευθερία Αρβανιτάκη να βρει χορηγούς για την ηχογράφηση αυτής της συναυλίας.