Η προφανής τάση να επιθυμούμε την επιχειρηματική επιτυχία των «αουτσάιντερ», ακόμα και όταν αυτό δεν είναι προς το συμφέρον μας, αντανακλάται στην ποπ κουλτούρα εδώ και πολλά χρόνια. Παρά το γεγονός ότι οι ιστορίες επιτυχίας, τα λεγόμενα success stories, έχουν μια σταθερή θέση κυρίως στην αμερικανική κουλτούρα, τους τελευταίους μήνες έχει εμφανιστεί μια πληθώρα από τηλεοπτικές παραγωγές που επικεντρώνονται σε τέτοιες ιστορίες με πρωταγωνιστές απατεώνες, «αρπακτικά» και καταχραστές.
Πρόκειται για αυτοδημιούργητα, γοητευτικά άτομα που από το μηδέν φτάνουν στο ξεκίνημα ενός νέου επιχειρηματικού σχεδίου ή στη συγκέντρωση μεγάλων χρηματικών ποσών σε βάρος άλλων. Αναφερόμενες συνήθως σε υπαρκτά πρόσωπα, των οποίων οι παράνομες δραστηριότητες είχαν τύχει μεγάλης δημοσιότητας, οι ιστορίες αυτές είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλείς μέσα από σειρές που προβάλλονται σε πλατφόρμες streaming.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, το Netflix κυκλοφόρησε το «Inventing Anna», μια μίνι σειρά εννέα επεισοδίων σε παραγωγή Σόντα Ράιμς («Grey’s Anatomy», «Scandal», «How to Get Away With Murder») με πρωταγωνίστρια την Τζούλια Γκάρνερ στο ρόλο της Άννα Ντέλβι (το πραγματικό της όνομα είναι Άννα Σόροκιν). Πρόκειται για μια Ρωσίδα απατεώνισσα η οποία καταδικάστηκε σε 4 έως 12 χρόνια φυλάκιση το 2019 επειδή παρουσιαζόταν ως μια Γερμανίδα κληρονόμος και εξαπατούσε τράπεζες, ξενοδοχεία και πολλούς εύπορους ανθρώπους της Νεοϋορκέζικης κοινωνίας. Ακόμα ένα πρόγραμμα του Netflix που εστίασε σε ιστορία απάτης είναι το ντοκιμαντέρ «Tinder Swindler». Ο Σιμόν Χαγιούτ εξαπατούσε γυναίκες μετά από γνωριμία τους στην εφαρμογή Tinder. Αφού διατηρούσε σχέση για σύντομο χρονικό διάστημα, ο Χαγιούτ ζητούσε χρήματα και στη συνέχεια απομακρυνόταν για νέες γνωριμίες.
Ακολούθησε σύντομα η πλατφόρμα Hulu με το «The Dropout» με πρωταγωνίστρια την Αμάντα Σέιφρεντ ως την πρώην διευθύνουσα σύμβουλο της εταιρείας Theranos, Ελίζαμπεθ Χολμς. Η Theranos φιλοδοξούσε να φέρει την επανάσταση στις αιματολογικές εξετάσεις χρησιμοποιώντας μια συσκευή που υποτίθεται ότι θα απαιτούσε μόνο λίγες σταγόνες αίματος για τη διαδικασία. Η Χολμς καταδικάστηκε πρόσφατα για απάτη επειδή έπεισε επενδυτές να της δώσουν χρήματα για μια -στην πραγματικότητα- ανύπαρκτη τεχνολογία.
Η Apple TV+ απάντησε με τη σειρά «WeCrashed» με τον Τζάρεντ Λίτο ως τον έκπτωτο διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας διαμοιρασμού χώρων εργασίας WeWork Άνταμ Νιούμαν. Η σειρά πραγματεύεται την άνοδο και πτώση της εταιρείας καθώς και το κακό εργασιακό περιβάλλον. Το τηλεοπτικό δίκτυο Showtime παρουσίασε τον Τζόζεφ Γκόρντον-Λέβιτ ως τον συνιδρυτή της Uber Τράβις Κάλανικ στη δραματική σειρά «SuperPumped: The Battle for Uber». Ο Κάλανικ εκδιώχθηκε από το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας μετά από πολλές εσωτερικές και εξωτερικές διαμάχες.
Η γοητεία των «απατεώνων»
Γιατί, όμως, θέλουμε να βλέπουμε χαρακτήρες – απατεώνες στη μυθοπλασία αλλά και ενδεχομένως εκτός αυτής; «Σύμφωνα με την παραδοσιακή θεωρία των Μέσων, αυτό συμβαίνει διότι μπορούμε να παρακολουθούμε τη ζωή τους, να διαφοροποιούμε τον εαυτό μας και να λέμε ότι δεν είμαστε σαν κι αυτούς. Δίνει μια μορφή ικανοποίησης σε συγκεκριμένους τηλεθεατές. Άρα, παρακολουθούμε αυτού του είδους τα προγράμματα και τοποθετούμε κατά κάποιο τρόπο τον εαυτό μας έξω από τον τηλεοπτικό χαρακτήρα», λέει στο kathimerini.gr η Αγγελική Γαζή, ψυχολόγος και επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Όπως όμως προσθέτει η κ. Γαζή, όλα αυτά έχουν αλλάξει λίγο σήμερα και βρισκόμαστε μπροστά σε μια άλλη πραγματικότητα. «Ο θεατής δεν είναι πια κάποιος που προσλαμβάνει τα τηλεοπτικά προϊόντα ως παθητικός δέκτης. Το κοινό έχει κι αυτό συνεισφορά: γινόμαστε και οι ίδιοι παραγωγοί περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η ψηφιακή πραγματικότητα μας τοποθετεί μέσα σε ένα πλαίσιο, σε νέους ψηφιακούς χώρους στους οποίους είναι δυνατόν να υποδυόμαστε ρόλους και αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την πραγματικότητα εν γένει: είτε είναι ψηφιακή, ή φυσική. Μπορεί να έχουμε έναν ψηφιακό εαυτό ο οποίος να είναι τελείως διαφορετικός από τον εαυτό που έχουμε στην πραγματική ζωή, τη φυσική πραγματικότητα».
Οι λόγοι της επιτυχίας
Φαίνεται λοιπόν ότι οι σειρές με απατεώνες έχουν την μοναδική ικανότητα να μας οδηγούν σε μια δραματική διαδρομή χωρίς να μας κάνουν να αμφισβητούμε την ηθική μας. Συμμετέχοντας στην ιστορία, γνωρίζουμε τις περισσότερες φορές την κατάληξη της υπόθεσης.
Όμως πέρα από αυτό, οι ιστορίες με απατεώνες είναι εύκολες, χωρίς πρωτότυπο περιεχόμενο. Σχεδόν όλα βασίζονται σε ρεπορτάζ κάποιου άλλου – ένα δημοφιλές άρθρο περιοδικού ή ένα podcast γίνεται δημοφιλές ντοκιμαντέρ, στη συνέχεια παίρνει μια Χολιγουντιανή αφηγηματική προσαρμογή, μετά συνοδεύεται από ένα podcast και ούτω καθεξής. Οι πλατφόρμες και τα δίκτυα γνωρίζουν ότι μπορούν να επενδύουν σε τέτοιες ιστορίες, επειδή έχουν μεγάλη απήχηση στο κοινό. Και αυτό είναι κάτι που δεν αναμένεται να αλλάξει, τουλάχιστον σύντομα.