Mε δύο απρόσμενα ρεκόρ βγαίνει η ελληνική οικονομία από την περιοχή των μέτρων στήριξης έναντι της πανδημίας, για να περάσει στην «ανάνηψη» και στη συνέχεια στην ανάκαμψη. Είναι το ρεκόρ της αύξησης των καταθέσεων, όπου κατέλαβε τη δεύτερη θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, μετά τις ΗΠΑ, και το ρεκόρ του ύψους των άμεσων μέτρων στήριξης, όπου κατέλαβε την πρώτη θέση στην Ευρωζώνη, με δεύτερη τη Γερμανία.
Την ίδια ώρα, βεβαίως, σημείωνε και αρνητικά ρεκόρ, καταλαμβάνοντας μια από τις πρώτες θέσεις στην Ε.Ε. ως προς το μέγεθος της ύφεσης. Αλλά αυτό ήταν αναμενόμενο λόγω της μεγάλης εξάρτησης της οικονομίας της χώρας από τον τουρισμό.
Τα θετικά ρεκόρ δεν θα βγάλουν την οικονομία ασφαλή στην αντίπερα όχθη. Βοηθούν όμως. Σίγουρα τα μέτρα στήριξης κράτησαν επιχειρήσεις και εργαζομένους ζωντανούς και απέτρεψαν οποιαδήποτε αύξηση ανεργίας, αφού συνοδεύονταν από ρήτρα διατήρησης των θέσεων εργασίας. Η Ελλάδα δαπάνησε το 10,7% του ΑΕΠ της σε άμεσα μέτρα στήριξης, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ. Επίσης, είναι σίγουρο ότι ένα μέρος των καταθέσεων, που αυξήθηκαν μέσα σε ένα χρόνο κατά 22,5 δισ. ευρώ, θα μετατραπεί σε κατανάλωση και επενδύσεις προσεχώς. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Εθνικής Τράπεζας, περίπου 7-8 δισ. ευρώ θα επιστρέψουν στην οικονομία, ενισχύοντας το ΑΕΠ κατά 2-4 ποσοστιαίες μονάδες φέτος και του χρόνου. Μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να πει ότι τα δύο αυτά ρεκόρ είναι αλληλένδετα, δεδομένου ότι ένα μέρος της αύξησης των καταθέσεων προέρχεται από τη βοήθεια που έδωσε το κράτος σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά και κατέληξε στις τράπεζες.
Οι κίνδυνοι
Από την άλλη μεριά, όμως, οι κίνδυνοι δεν έχουν εκλείψει για κανένα κράτος της Ευρώπης, όπως επισήμανε το Eurogroup της Λισσαβώνας την περασμένη Παρασκευή. Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΚΤ για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, μάλιστα, που παρουσιάστηκε την περασμένη Πέμπτη, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει αύξηση πτωχεύσεων επιχειρήσεων κατά 20% φέτος, καθώς τα μέτρα στήριξης θα αποσύρονται. Οπως σημειώνει η ΕΚΤ, οι κλάδοι με τα μεγαλύτερα προβλήματα στην επανεκκίνηση είναι των υπηρεσιών, του εμπορίου, της φιλοξενίας και των μεταφορών. Με δυο λόγια, η επιτομή της ελληνικής οικονομίας.
Πάντως, στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν συμμερίζονται τόσο έντονους φόβους. Θεωρούν ότι δεν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για ανεργία και «λουκέτα», ότι η ζήτηση θα επανέλθει σταδιακά στα επίπεδα του 2019 και ότι οι καταναλωτές θα έχουν 12,5 δισ. παραπάνω στις τράπεζες για να καταναλώσουν (το τμήμα της αύξησης των καταθέσεων που αντιστοιχεί στα νοικοκυριά).
Επικαλούνται μάλιστα και το φαινόμενο της δυσκολίας εξεύρεσης εργαζομένων σε ορισμένους κλάδους, κυρίως στην εστίαση και στον τουρισμό, τώρα που ξανανοίγουν, κάτι που ασφαλώς δεν παραπέμπει σε «λουκέτα» και ανεργία. Αντίθετα, δείχνει ότι κάποιοι εργαζόμενοι προτιμούν να παραμείνουν σε αναστολή και να παίρνουν το επίδομα. Σύμφωνα με υψηλόβαθμο αξιωματούχο του οικονομικού επιτελείου, «είναι καιρός πλέον και οι επιχειρηματίες να αυξήσουν τους μισθούς, ώστε να προσελκύσουν τους εργαζομένους». Κατά τον ίδιο, «έτσι ανεβαίνουν οι μισθοί». Μένει να φανεί.
Το παραπάνω φαινόμενο είναι πάντως παράδοξο αν ληφθεί υπόψη ότι στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη Eurostat, το ποσοστό αναπλήρωσης της απώλειας εισοδήματος ήταν ένα από τα χαμηλότερα στην Ε.Ε., μόλις 41,2%, επομένως το επίδομα δεν είναι ισχυρό κίνητρο για να μη δουλέψει κάποιος. Ομως φαίνεται ότι συχνά συνδυάζεται με λίγες μέρες «μαύρης» εργασίας, οπότε ο συνδυασμός γίνεται συμφέρων για τον εργαζόμενο.
Από την άλλη, πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η αγορά εργασίας θα δοκιμαστεί σκληρά μετά την πανδημία, καθώς τα νέα μοντέλα της τηλεργασίας και η ψηφιοποίηση θα θέσουν στο περιθώριο πολλούς εργαζομένους.
Τα επόμενα μέτρα
Τα μέτρα στήριξης δεν εξέπνευσαν ακόμη, αν και οδεύουν προς το τέλος τους. Για την ακρίβεια, στο υπουργείο Οικονομικών υπολογίζουν ότι απομένουν άλλα 5 δισ. ευρώ περίπου που θα στηρίξουν την οικονομία τους επόμενους μήνες, με τις άμεσες ενισχύσεις να αφορούν περίπου τα μισά και τα άλλα μισά να αφορούν απαλλαγές από φόρους.
Στα νέα μέτρα της τελευταίας αυτής γενιάς, τα μέτρα «ανάνηψης», δεν υπάρχει τίποτα επιστρεπτέο, όπως ήταν η επιστρεπτέα προκαταβολή έως τώρα. Η ενίσχυση της ρευστότητας έχει παραχωρήσει τη θέση της στη στήριξη του κεφαλαίου της επιχείρησης, σχολιάζουν στο οικονομικό επιτελείο.
Από τα πιο ενδιαφέροντα μέτρα της τελευταίας γενιάς είναι αυτό της επιδότησης των παγίων δαπανών. Σύμφωνα με πληροφορίες, την ερχόμενη εβδομάδα θα εκδοθεί η κοινή υπουργική απόφαση για την εφαρμογή του και θα προβλέπεται η δυνατότητα των επωφελουμένων να διαλέξουν τι μέρος της βοήθειας θα δώσουν για να εξοφλήσουν υποχρεώσεις τους προς τον ΕΦΚΑ και τι μέρος θα κατευθύνουν για υποχρεώσεις προς την εφορία. Ακολουθούν τα προγράμματα για την εστίαση, τον τουρισμό, τους παιδότοπους και τα γυμναστήρια.
Στο οικονομικό επιτελείο προσβλέπουν και στην αύξηση των φορολογικών εσόδων από τον ερχόμενο μήνα, όπως λένε. Εξάλλου, οι δύο πρώτοι καλοκαιρινοί μήνες επιφυλάσσουν υψηλά έσοδα για την κυβέρνηση από την Ευρώπη. Στο Eurogroup της 17ης Ιουνίου αναμένεται να αποφασιστεί η εκταμίευση των 750 εκατ. ευρώ των ANFAs και SMPs, ενώ σύντομα θα εκταμιευθούν άλλα 2,5 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα SURE και βεβαίως τον Ιούλιο –καλώς εχόντων των πραγμάτων– θα αποφασιστεί και η εκταμίευση των 4 δισ. ευρώ της προκαταβολής του Ταμείου Ανάκαμψης.