Ενεργειακό πόλεμο στην Ευρώπη, έπειτα από μήνες αυξανόμενης έντασης, κήρυξε την περασμένη εβδομάδα η Ρωσία, αναστέλλοντας την Τετάρτη την παροχή φυσικού αερίου στην Πολωνία και στη Βουλγαρία. Η Gazprom, στη σχετική ανακοίνωση, συνέδεσε την απόφαση με τη μη συμμόρφωση των δύο χωρών με το ρωσικό διάταγμα της 31ης Μαρτίου, που προβλέπει ότι «μη φιλικές» χώρες θα πρέπει να πληρώνουν για το αέριο που προμηθεύονται από τη Ρωσία με τη χρήση δύο λογαριασμών στην Gazprombank (έναν σε ευρώ και έναν σε ρούβλια).
Οι επόμενες εβδομάδες, έως το δεύτερο μισό του Μαΐου, οπότε αναμένονται οι επόμενες λήξεις προθεσμιών για προσαρμογή στο ρωσικό διάταγμα, θα δοκιμάσουν την ενότητα της Ε.Ε. απέναντι στη Μόσχα. Ωστόσο, όπως προκύπτει από το έγγραφο καθοδήγησης της Κομισιόν προς τα κράτη-μέλη σχετικά με τις νομικές συνέπειες του διατάγματος (στις 21 Απριλίου) και συνομιλίες της «Κ» με αρμόδιους αξιωματούχους, αναζητείται μία λύση που, παρά τους δημόσιους λεονταρισμούς, θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικό αέριο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Οι εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας σίγουρα περιπλέκουν την προσπάθεια αυτή. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Νίκος Τσάφος (έδρα Schlesinger στο CSIS), «πρόκειται για την πρώτη σοβαρή διαταραχή της τροφοδοσίας από την έναρξη του πολέμου. Η Ευρώπη στην πραγματικότητα εισήγαγε περισσότερο ρωσικό αέριο τον Μάρτιο σε σύγκριση με τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο – παρά τις εκκλήσεις για διαφοροποίηση».
Σε σημείωμά του, ο Σιμόνε Ταλιαπέτρα του Bruegel, τονίζει ότι «οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει τώρα να ενεργοποιήσουν όλα τα μέτρα εκτάκτου ανάγκης που έχουν στη διάθεσή τους, τόσο στην πλευρά της προσφοράς όσο και της ζήτησης, για να διασφαλίσουν την ασφάλεια εφοδιασμού. Κάθε δισεκατομμύριο κυβικό μέτρο που δεν καταναλώνεται είναι πλέον σημαντικό». Θα είναι «θεμελιώδους σημασίας», προσθέτει, «να υπάρξει αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών, ιδιαίτερα όσον αφορά την αναπλήρωση των αποθεμάτων για τον επόμενο χειμώνα. Αυτό είναι «κλειδί» ώστε να αποτύχει η ρωσική στρατηγική του διαίρει και βασίλευε. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να φτάσει στον Οκτώβριο του 2022 απροετοίμαστη». Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε την Τετάρτη ότι ήδη η Πολωνία και η Βουλγαρία λάμβαναν ποσότητες αερίου από γειτονικές τους ευρωπαϊκές χώρες.
«Η έλλειψη συντονισμού είναι μεγάλος πονοκέφαλος για την Ευρώπη», σημειώνει ο κ. Τσάφος. «Αν μιλάμε για μία ή δύο χώρες, μπορούν να βρεθούν εναλλακτικές. Από κάποιο σημείο και πέρα όμως, όλοι θα κυνηγούν τους ίδιους προμηθευτές. Η Ρωσία τροφοδοτεί υπερβολικά μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών αναγκών σε αέριο για να μπορέσουν όλοι να βρουν άλλη λύση. Η Ευρώπη δεν μπορεί να επιτρέψει να γίνει η ενεργειακή ασφάλεια παίγνιο μηδενικού αθροίσματος».
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg, δέκα ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν ήδη ανοίξει λογαριασμούς σε ρούβλια στην Gazprom.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg, δέκα ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν ήδη ανοίξει λογαριασμούς σε ρούβλια στην Gazprom, προσαρμοζόμενες στο ρωσικό διάταγμα, ενώ τέσσερις έχουν ήδη πληρώσει για αέριο με τον τρόπο αυτό. Στις δηλώσεις της το απόγευμα της Τετάρτης, η κ. Φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε –με εξαιρετικά προσεκτική διατύπωση– τις ευρωπαϊκές εταιρείες που αγοράζουν ρωσικό αέριο για το ενδεχόμενο παραβίασης των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, η κ. Φον ντερ Λάιεν είπε: «Η καθοδήγησή μας στο θέμα αυτό είναι πολύ σαφής. Η πληρωμή σε ρούβλια, όταν αυτό δεν προβλέπεται στα συμβόλαια, αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων». Το 97% των συμβολαίων εταιρειών με έδρα σε χώρα της Ε.Ε. με την Gazprom προβλέπει πληρωμή σε ευρώ ή δολάρια, όπως ανέφερε.
Ωστόσο η καθοδήγηση της Κομισιόν προς τα κράτη-μέλη για το θέμα την περασμένη Πέμπτη αφήνει ανοιχτό το παράθυρο η μετατροπή σε ρούβλια να είναι συμβατή με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, αν η Gazprom συμφωνήσει με τον αγοραστή ότι οι συμβατικές του υποχρεώσεις ολοκληρώνονται με την καταβολή της πληρωμής σε ευρώ. Αλλωστε, η Ρωσία δεν ζήτησε ποτέ απευθείας πληρωμή σε ρούβλια.
Οπως σημειώνεται στο έγγραφο της Κομισιόν, «η διαδικασία για τις εξαιρέσεις από το διάταγμα δεν είναι ακόμα σαφής». Για να χορηγηθούν οι εξαιρέσεις, θα πρέπει να συναινέσει η Gazprom – κάτι που, ανάλογα με τον βαθμό «μη φιλικότητας» της χώρας προέλευσης του αγοραστή, μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο εφικτό. Ο ηγετικός ρόλος της Πολωνίας στη στήριξη της Ουκρανίας και στην επιβολή των αυστηρότερων δυνατών κυρώσεων στη Μόσχα αναμφίβολα συνέβαλε στη μη εξεύρεση λύσης μεταξύ των αντισυμβαλλόμενων για τις συναλλαγές αερίου. Επιπλέον, τα συμβόλαια τόσο των πολωνικών όσο και των βουλγαρικών εταιρειών με την Gazprom λήγουν φέτος και οι δύο χώρες έχουν αποφασίσει να μην τα ανανεώσουν.
Η ουσία είναι πάντως ότι με τη νομική καθοδήγηση που έχει δοθεί, και παρά την πολιτική αξιοποίηση του ζητήματος από το Κρεμλίνο και τις ηχηρές δηλώσεις Ευρωπαίων ηγετών ότι η Ευρώπη δεν εκβιάζεται, έχει δημιουργηθεί σιωπηλά ένας διάδρομος για να συνεχίσουν –τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα– οι εξαγωγές ρωσικού αερίου στην Ε.Ε. Ενα ακόμα ταμπού έσπασε, ωστόσο, και η κίνηση κλιμάκωσης από πλευράς της Μόσχας φέρνει πιο κοντά τη μέρα που θα σταματήσουν πλήρως οι ροές.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr