Πειραγμένοι μετρητές, παράνομες συνδέσεις, μπράβοι, εκβιασμοί, πυροβολισμοί. Ο θαυμαστός κόσμος των ρευματοκλοπών έχει ό,τι χρειάζεται για να θυμίζει μαφία. Και φυσικά έχει υψηλά κέρδη, κάπου 400 εκατ. ευρώ ετησίως, γι’ αυτούς που κλέβουν ρεύμα. Και επειδή το κέρδος του ενός είναι η ζημία του άλλου, αυτός ο άλλος είναι οι υπόλοιποι καταναλωτές, που πληρώνουν το κλεμμένο ρεύμα μέσω των λογαριασμών τους.
Το φαινόμενο της ρευματοκλοπής γνώρισε απότομη και μεγάλη άνθηση την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης. Ωστόσο, δεν εξαφανίστηκε μετά την κρίση. Παρά τους στόχους μείωσης που έχει θέσει η αρμόδια αρχή (ΡΑΑΕΥ) και την αυστηροποίηση των ποινών (τα τελευταία χρόνια η ρευματοκλοπή διώκεται ως ποινικό αδίκημα), όχι μόνο δεν έχει ανακοπεί, αλλά τρέχει με υψηλότερους ρυθμούς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του διαχειριστή δικτύου (ΔΕΔΔΗΕ), οι μη τεχνικές απώλειες του δικτύου (όπως αποκαλείται η κλοπή ρεύματος επισήμως), από 4,9% της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης το 2021 αυξήθηκαν σε 5,32% το 2022, έναντι στόχου για μείωση κατά 2% που έχει τεθεί από τη ΡΑΑΕΥ. Οι καταναλωτές (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) έχουν ήδη πληρώσει για τη διετία 2021 -2022 μέσω των λογαριασμών ρεύματος περί τα 800 εκατ. ευρώ για ρευματοκλοπές και με τα τιμολόγια του Απριλίου, όπως αποκάλυψε η «Κ» σε πρόσφατο δημοσίευμά της, άρχισαν να πληρώνουν και την προσαύξησή τους κατά 500 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου και του κόστους των τεχνικών απωλειών του δικτύου).
Το πρόβλημα όμως με τις ρευματοκλοπές δεν περιορίζεται μόνο στα «φέσια» που πληρώνουν οι συνεπείς καταναλωτές για να έχουν δωρεάν ρεύμα οι παραβάτες.
Το φαινόμενο έχει πάρει εδώ και πολλά χρόνια διαστάσεις γενικευμένης διαφθοράς. Οργανωμένες ομάδες ιδιωτών ηλεκτρολόγων παρέχουν «τεχνογνωσία» ρευματοκλοπής έναντι αμοιβής, που ξεκινάει από 200 ευρώ και ανεβαίνει ανάλογα με την κατανάλωση. Οι έλεγχοι από τα συνεργεία του ΔΕΔΔΗΕ καταλήγουν σε πολλές περιπτώσεις σε επικίνδυνες αποστολές. Τεχνικοί του ΔΕΔΔΗΕ αφηγούνται περιστατικά που θυμίζουν πραγματικά… άγρια Δύση. Σε μια περίπτωση, ο ιδιοκτήτης ταβέρνας στη Χασιά, που φωταγωγείτο μέσω καλωδίου που είχε συνδέσει απευθείας από το δίκτυο, όταν είδε τους τεχνικούς του ΔΕΔΔΗΕ να έρχονται για να διακόψουν την παράνομη και επικίνδυνη παροχή πήρε το όπλο και άρχισε να πυροβολεί το υπηρεσιακό όχημα.
Οι insiders
Ενίοτε οι ρευματοκλέφτες έχουν βοήθεια εκ των έσω, όπως αποδείχθηκε από περιπτώσεις που έφτασαν στα δικαστήρια. Είναι ενδεικτική η περίπτωση ιδιοκτήτη μπαρ στο Κολωνάκι, που όταν ο ΔΕΔΔΗΕ κατέβασε τον διακόπτη λόγω ενός τεράστιου όγκου ανεξόφλητων οφειλών, ιδιώτης ηλεκτρολόγος διαβεβαίωσε τον ιδιοκτήτη ότι μπορούσε να του επανασυνδέει το ρεύμα κάθε Παρασκευή για να μπορεί να λειτουργεί το μπαρ το τριήμερο, έναντι αμοιβής 600 ευρώ, και κάθε Δευτέρα να το αποσυνδέει, έναντι αμοιβής 200 ευρώ, έτσι ώστε να μην μπορεί να γίνει αντιληπτή η ρευματοκλοπή από τυχόν έλεγχο του ΔΕΔΔΗΕ. Ο ιδιοκτήτης του μπαρ είδε την πρόταση ως διέξοδο, στην πορεία ωστόσο όταν θέλησε να ρυθμίσει το χρέος και να συνδεθεί κανονικά, ο ιδιώτης ηλεκτρολόγος προσπάθησε να τον αποτρέψει προφασιζόμενος ότι υπάρχει κίνδυνος να αποκαλυφθεί τι είχε κάνει. Τελικά, ο ιδιοκτήτης του μπαρ απευθύνθηκε στην αστυνομία, ο ιδιώτης ηλεκτρολόγος συνελήφθη και στην ανάκριση αποκάλυψε τον συνεργό του, που ήταν υπάλληλος συνεργαζόμενης με τον ΔΕΔΔΗΕ εργολαβικής εταιρείας.
Οι ρευματοκλοπές γίνονται κυρίως από επιχειρήσεις, με τους συνολικούς εμπλεκομένους να ξεπερνούν τις 250.000.
Αν και θα αναμενόταν να καταφεύγουν στη ρευματοκλοπή καταναλωτές που αδυνατούν να πληρώσουν τον λογαριασμό τους, ελάχιστοι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Η πλειονότητα των παραβατών προέρχεται από τον χώρο της εστίασης και των εμπορικών καταστημάτων, αλλά και από οικιακούς καταναλωτές με υψηλές καταναλώσεις στα καλά προάστια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε τον περασμένο Νοέμβριο ο υπουργός Θόδωρος Σκυλακάκης, ο ΔΕΔΔΗΕ εντοπίζει 13.000 παραβάσεις ρευματοκλοπών τον χρόνο, με το 50% αυτών να αφορά ρεύμα αξίας μέχρι 4.500 ευρώ, το 25% μεταξύ 4.500-10.000 ευρώ και το 25% άνω των 10.000 ευρώ. Ο υπουργός έκανε λόγο για «μαζικές ρευματοκλοπές», που κατά κύριο λόγο γίνονται από επιχειρήσεις, με τους συνολικά εμπλεκομένους να ξεπερνούν τις 250.000.
Οι έλεγχοι στην περίπτωση της εστίασης, όπου και το φαινόμενο είναι πιο εκτεταμένο, γίνονται από τους τεχνικούς του ΔΕΔΔΗΕ ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους, καθώς έρχονται σε επαφή και με κυκλώματα της νύχτας. Στους διαδρόμους του ΔΕΔΔΗΕ συζητείται ακόμη η περίπτωση αρμόδιας διευθύντριας που επιχείρησε να βάλει «φρένο» στη δωρεάν παράνομη ηλεκτροδότηση μεγάλης αλυσίδας εστίασης και επιστρέφοντας ένα βράδυ στην οικία της την περίμεναν στο γκαράζ δύο μπράβοι. Προκειμένου να αποφύγει παρόμοια περιστατικά, ο ΔΕΔΔΗΕ τους τελευταίους μήνες αναθέτει τους ελέγχους σε καταστήματα μιας περιοχής σε συνεργεία που μεταφέρει από άλλη περιοχή. Μάλιστα, προ δύο μηνών συνεργεία από τη Θεσσαλονίκη έφτασαν στην Αθήνα για να κάνουν ελέγχους σε επιχειρήσεις συγκεκριμένων περιοχών της Αττικής.
Τα «τρικ»
Τα πιο δημοφιλή «τρικ» για ρευματοκλοπή, όπως περιγράφονται από τεχνικούς του ΔΕΔΔΗΕ, είναι η πλήρης αποσύνδεση εξαρτημάτων του μετρητή, η αλλοίωση της ένδειξης, τρύπημα του ρολογιού με μεταλλικό αντικείμενο και σφήνωμα του δίσκου με καρφί, ώστε να μην περιστρέφεται, ψεκασμός των επαφών με ειδικό σπρέι ψύξης ώστε να παγώνουν και να μην καταγράφουν κατανάλωση, ενώ στις αγροτικές περιοχές, όπως και στους καταυλισμούς Ρομά είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη η μέθοδος να κατεβάζουν ρεύμα με άγκιστρα απευθείας από τις κολόνες του δικτύου. Εχουν εντοπιστεί και περιπτώσεις που κάποιοι επιχείρησαν να κλέψουν ρεύμα απευθείας από τον τοπικό υποσταθμό. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση επαγγελματία παρασκευαστή ειδών ζαχαροπλαστικής στην Κρήτη, που συνελήφθη την ώρα που άνοιγε με αντικλείδι τον υποσταθμό της περιοχής!
Οι έλεγχοι δεν αποδίδουν και οι έξυπνοι μετρητές καθυστερούν
Οι ρευματοκλέφτες, που δείχνουν να μην τους τρομάζουν οι έλεγχοι του ΔΕΔΔΗΕ, αφού πλέον εάν εντοπιστούν θα βρεθούν αντιμέτωποι εκτός από πρόστιμα και με ποινικές διώξεις, αξιοποιούν τελευταία και τις νέες τεχνολογίες για να παρεμβαίνουν στον μετρητή, που καθιστούν πιο δύσκολο τον εντοπισμό της παράβασης.
Πεδίο δόξης λαμπρό για τους παραβάτες αποτελούν οι καθυστερήσεις στο περίφημο πρότζεκτ των έξυπνων μετρητών, που σχεδιάστηκε από το 2014 χωρίς μέχρι σήμερα να έχει μπει σε τροχιά υλοποίησης. Οι έξυπνοι μετρητές δίνουν τη δυνατότητα άμεσου εντοπισμού των παραβάσεων, αλλά και διόρθωσης βλαβών και επιπλέον αποτελούν ένα εργαλείο για τους καταναλωτές ελέγχου της κατανάλωσης και μείωσης του κόστους ρεύματος, αφού θα έχουν τη δυνατότητα να καταναλώνουν τις ώρες που οι τιμές είναι χαμηλές και αντίστροφα.
Το φιλόδοξο σχέδιο για την αντικατάσταση των 7,3 εκατ. αναλογικών μετρητών με έξυπνους, συνολικού προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ και ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2030, δεν έχει ακόμη εκκινήσει, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός που ξεκίνησε το 2021.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του ευρωπαϊκού ρυθμιστή ενέργειας (ACER), 13 από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν ολοκληρώσει τις εφαρμογές έξυπνων μετρήσεων, με διείσδυση μεγαλύτερη από 80%, και 11 χώρες υστερούν.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στην ομάδα των πέντε χωρών, μαζί με τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Τσεχία και τη Γερμανία, που έχουν πολύ λίγους ή καθόλου έξυπνους μετρητές. Η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, η Εσθονία, η Ισπανία, η Νορβηγία, το Λουξεμβούργο, η Λετονία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Μάλτα, η Σλοβενία και οι Κάτω Χώρες έχουν φτάσει στο ποσοστό διείσδυσης 80%. Αλλες τέσσερις χώρες, η Πορτογαλία, η Αυστρία, η Μεγάλη Βρετανία και η Ιρλανδία, προχωρούν στην εγκατάστασή τους, με τρεις από αυτές να στοχεύουν στο 80% έως το 2024.
Εν αναμονή των έξυπνων μετρητών, ο περιορισμός της μάστιγας των ρευματοκλοπών επαφίεται στους ελέγχους του ΔΕΔΔΗΕ που διαχειρίζεται το δίκτυο, στο ρυθμιστικό πλαίσιο που θέτει η ΡΑΑΕΥ και στο θεσμικό πλαίσιο που νομοθετεί το αρμόδιο υπουργείο.
Ο διαγωνισμός για τους νέους μετρητές ξεκίνησε το 2021 και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί.
Τα επίσημα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ για την εξέλιξη του φαινομένου δείχνουν ότι τόσο οι έλεγχοι όσο και το ρυθμιστικό και θεσμικό πλαίσιο δεν ήταν αποτελεσματικά. Από 0,2% της συνολικής κατανάλωσης ετησίως το 2003-2004, οι ρευματοκλοπές αυξήθηκαν σε 1,1% ετησίως τη διετία 2011-2013, σε 3,9% ετησίως τη διετία 2015-2016, σε 4,4% ετησίως το διάστημα 2018-2019, σε 4,9% το 2020-2021 και έφτασαν στο 5,32% το 2022.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. οι μη τεχνικές απώλειες βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, κοντά στο 1% και ακολουθούν σταθερή τάση μείωσης. Σε 19 από τις 23 χώρες για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα, την 8ετία 2010-2018 ο ρυθμός μεταβολής ήταν αρνητικός, με μέση τιμή -3%.
Σύμφωνα μάλιστα με τα όσα σημειώνει η ΡΑΑΕΥ στην απόφαση έγκρισης του ετήσιου ρυθμιστικού εσόδου του ΔΕΔΔΗΕ για την περίοδο 2021-2024, οι σημαντικές απώλειες που παρατηρούνται στην πλειονότητα των 22 ευρωπαϊκών συστημάτων την προηγούμενη δεκαετία συνδέονται με τη στοχοθεσία του ρυθμιστικού πλαισίου.
Στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών συστημάτων, οι διαχειριστές διανομής υποχρεούνται από το ρυθμιστικό πλαίσιο να αγοράζουν ενέργεια για τις απώλειες των δικτύων τους, που σημαίνει ότι έχουν ισχυρό κίνητρο να περιορίσουν τις απώλειες. Στην Ελλάδα ο ΔΕΔΔΗΕ δεν είχε μέχρι πρότινος κανένα κίνητρο, αφού το κόστος μεταφέρεται αρχικά στους προμηθευτές και μέσω αυτών στους καταναλωτές. Για πρώτη φορά η ΡΑΑΕΥ έθεσε στόχους στον ΔΕΔΔΗΕ για μείωση απωλειών, τους οποίους συνδέει με τη χρηματοδότησή τους, από το ετήσιο ρυθμιζόμενο έσοδό του σε περίπτωση που δεν τους πετύχει, με την απόφαση του 2020 και για τη ρυθμιστική περίοδο 2021-2024.
Τα μέτρα
Παρεμβάσεις σε θεσμικό επίπεδο για τον περιορισμό των ρευματοκλοπών έχει εξαγγείλει από τον περασμένο Νοέμβριο ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν ακόμη θεσμοθετηθεί. Στα μέτρα που δρομολογεί το αρμόδιο υπουργείο περιλαμβάνεται η προσωρινή αφαίρεση της άδειας λειτουργίας επιχειρήσεων που κλέβουν ρεύμα –και μόνιμης σε περίπτωση υποτροπής– και προσωρινή ή οριστική αφαίρεση της επαγγελματικής άδειας των ηλεκτρολόγων σε περίπτωση αποδεδειγμένης συνέργειας.