Η τεχνητή νοημοσύνη, η προτεινόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία για το φάρμακο και η αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής υπήρξαν ορισμένα από τα θέματα που συζήτησαν οι επικεφαλής κορυφαίων εταιρειών-μελών της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (IFPMA), της οποίας, για πρώτη φορά, οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα.
Οπως σημειώνει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο πρόεδρος της IFPMA και διευθύνων σύμβουλος της Pfizer Αλμπερτ Μπουρλά, που συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, απώτατος στόχος του κλάδου είναι να διασφαλιστεί η άμεση πρόσβαση των πολιτών σε φαρμακευτική περίθαλψη. Πέρυσι η φαρμακοβιομηχανία, κυρίως οι εταιρείες που εκπροσωπούνται από την IFPMA, επένδυσαν περισσότερα από 250 δισ. δολάρια σε έρευνα και ανάπτυξη.
Ωστόσο, η μερίδα του λέοντος αυτών των επενδύσεων ανήκει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου, κατά τον κ. Μπουρλά, εκτιμάται ότι έχουν τοποθετηθεί περίπου 50 δισ. δολ. περισσότερα συγκριτικά με την Ευρώπη. Αυτό όταν πριν από περίπου 20 χρόνια το επενδυτικό χάσμα μεταξύ των δύο ηπείρων δεν ξεπερνούσε τα 2 δισ. ευρώ. Οπως τονίζει, θα πρέπει η Ευρώπη να μη χάσει την κούρσα της προσέλκυσης επενδύσεων στη βιοφαρμακευτική, όπου η καινοτομία είναι το άλφα και το ωμέγα.
– Ποια είναι τα ζητήματα που τέθηκαν στο επίκεντρο της πρόσφατης ετήσιας συνάντησης της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (IFPMA) που πραγματοποιήθηκε, για πρώτη φορά, στην Αθήνα;
– Ως πρόεδρος της IFPMA είχα την τιμή να ηγηθώ της αντιπροσωπείας του κλάδου που συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η συζήτηση που είχαμε ήταν παραγωγική και επικεντρώθηκε στην ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος μας και πώς μπορούμε από κοινού να διασφαλίσουμε ότι περισσότεροι ασθενείς θα μπορούν να επωφεληθούν από την καινοτομία στο φάρμακο.
Συζητήσαμε κρίσιμα θέματα, όπως ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης και της ψηφιακής τεχνολογίας στον τομέα της βιοφαρμακευτικής, η προτεινόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία για το φάρμακο, η ανάγκη διατήρησης ενός ισχυρού πλαισίου κινήτρων και η αντιμετώπιση της απειλής της μικροβιακής αντοχής. Η συνεργασία βρίσκεται στην καρδιά της προόδου και γι’ αυτό είμαι ευγνώμων που είχα την ευκαιρία να συζητήσω όλα αυτά τα κρίσιμα ζητήματα με τους ομολόγους μου και την ελληνική κυβέρνηση.
– Τι συζητήσατε με τον Ελληνα πρωθυπουργό;
– Η Ελλάδα έχει προσελκύσει παγκόσμιες επενδύσεις καινοτόμων εταιρειών, που προέρχονται και από τον βιοφαρμακευτικό κλάδο, με τη χώρα να καταγράφει έναν από τους ισχυρότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν σημαντικό να ακούσουμε τον πρωθυπουργό να αναγνωρίζει τον ρόλο που διαδραματίζει ο κλάδος μας. Εξίσου σημαντική είναι η συνεχής υποστήριξη της κυβέρνησης στην προώθηση πολιτικών που ενθαρρύνουν την καινοτομία.
Η Ευρώπη διαθέτει ισχυρή παράδοση στη βιοφαρμακευτική, που διατρανώθηκε και κατά την COVID-19, οπότε η περιοχή διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στην παγκόσμια αντίδραση κατά της πανδημίας. Η συνάντηση αυτή επιβεβαίωσε ότι η στενή συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και του ιδιωτικού τομέα μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην πρόσβαση των ασθενών στο σύστημα φροντίδας υγείας. Μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε το κατάλληλο πλαίσιο για την προώθηση ενός βιώσιμου οικοσυστήματος καινοτομίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, που θα βοηθήσει την κοινωνία μας να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές προκλήσεις στην υγεία και την οικονομία.
– Πώς η φαρμακοβιομηχανία θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τη μικροβιακή αντοχή που ανήκει στις δέκα κορυφαίες απειλές δημόσιας υγείας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας;
– Τα αντιβιοτικά αποτελούν θεμέλιο λίθο της σύγχρονης ιατρικής. Δεν θεραπεύουν μόνο τις λοιμώξεις, αλλά είναι απαραίτητα για τη διενέργεια πολυάριθμων χειρουργικών επεμβάσεων και θεραπειών που θεωρούμε δεδομένες σήμερα, όπως, για παράδειγμα, η καισαρική τομή, η αντικατάσταση ισχίου, οι μεταμοσχεύσεις οργάνων και οι θεραπείες καρκίνου.
Η μικροβιακή αντοχή (AMR) αποτελεί παγκόσμια κρίση για τη δημόσια υγεία. Μόνο στην Ευρωπαϊκή Ενωση εκτιμάται ότι περισσότερες από 670.000 λοιμώξεις ετησίως οφείλονται σε βακτήρια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα το κόστος για τα συστήματα υγείας και τις οικονομίες να εκτιμάται σε 1,1 δισ. ευρώ. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι περίπου 33.000 άνθρωποι εκτιμάται πως πεθαίνουν κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα τέτοιων λοιμώξεων.
Απώτατος στόχος μας, να πραγματοποιήσουμε ανακαλύψεις που αλλάζουν τη ζωή των ασθενών.
Η ανάπτυξη νέων θεραπειών για τις λοιμώξεις που προκαλούνται από Gram αρνητικά βακτήρια (σ.σ. είναι ανθεκτικά σε πολλά φάρμακα και αντιβιοτικά) έχει επισημανθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως ένας κρίσιμος τομέας. Ωστόσο υπάρχουν σημαντικές αναπτυξιακές και εμπορικές προκλήσεις που καθιστούν την επένδυση στην αντιμικροβιακή έρευνα και ανάπτυξη ιδιαίτερα δύσκολη και εξαιρετικά επικίνδυνη. Η επιβράδυνση της εξάπλωσης της μικροβιακής αντοχής απαιτεί μια συνεργατική, πολύπλευρη προσέγγιση της έρευνας και ανάπτυξης, αλλαγές στην πολιτική και μεταρρυθμίσεις στην αποζημίωση, καθώς και έμφαση στη βιώσιμη αντιμικροβιακή επιστασία, δηλαδή την επιτήρηση της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών (σ.σ. π.χ. αντιβιοτικών).
Αποτελεί κοινό τόπο ότι καμία εταιρεία δεν μπορεί μόνη της να επιλύσει την κρίση της μικροβιακής αντοχής. Γι’ αυτό απαιτούνται δημιουργικές λύσεις. Οι χώρες, ο κλάδος και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για να δημιουργήσουν έναν αποτελεσματικό μηχανισμό που θα παρέχει επαρκή κίνητρα για την τόνωση της έρευνας και ανάπτυξης στη μικροβιακή αντοχή.
– Ποια είναι τα διδάγματα που αντλήσαμε από την πανδημία;
– Είναι πολλά και είμαι υπερήφανος για τον ρόλο που διαδραμάτισαν η Pfizer και η φαρμακοβιομηχανία. Πριν από δύο χρόνια η Pfizer υπέγραψε τη Διακήρυξη του Βερολίνου για την ανοικτή πρόσβαση και την πρόσβαση στη γνώση. Εκτοτε συνεργαστήκαμε με τους συναδέλφους μας, τους εξωτερικούς εταίρους και τις κυβερνήσεις για να αναστοχαστούμε την εμπειρία μας από την COVID-19 και να σκεφθούμε τις πλέον αποτελεσματικές και ουσιαστικές μεθόδους ώστε να βελτιώσουμε τα προϊόντα που σχετίζονται με μελλοντικές πανδημίες. Ομως νιώθω ότι κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε ορισμένα από αυτά τα διδάγματα, οπότε οι συνεχιζόμενες συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών και η διεθνής συμφωνία για την πανδημία δίνουν την ευκαιρία στη βιοφαρμακευτική βιομηχανία να υπενθυμίσει σε όλους τους εταίρους τα διδάγματα που έχουμε αντλήσει.
Ειδικότερα θα ήθελα να επισημάνω τρία πράγματα. Η ταχύτητα απόκρισης ήταν ζωτικής σημασίας και σε αυτό συνέβαλε η έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών για την πανδημία. Η ανοικτή αυτή πρόσβαση στην πληροφορία για την αλληλουχία του παθογόνου είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους επιστήμονες που επιδιώκουν να αναπτύξουν εμβόλια και θεραπείες, όπως κάναμε στην αντιμετώπιση της COVID-19.
Δεύτερον, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι υπάρχει η υποδομή που θα επιτρέψει στην επιστήμη να λειτουργήσει προς όφελος των ασθενών άμεσα. Είναι κρίσιμης σημασίας η ετοιμότητα μιας χώρας για την παραλαβή, μεταφορά και αποτελεσματική χορήγηση των δόσεων εμβολίου ή θεραπείας που παραλαμβάνει.
Επίσης μάθαμε ότι δεν υπάρχει μια μονοκόμματη, για όλες τις περιπτώσεις, στρατηγική ισότιμης πρόσβασης. Οι διμερείς συμφωνίες, τα παγκόσμια κανάλια προμηθειών, οι συμφωνίες προαγοράς και η τιμολόγηση φαρμάκων με βάση την αγοραστική δύναμη των χωρών (Equity Based Tiered Pricing) συμβάλλουν στο να διασφαλισθεί ότι τα εμβόλια και οι θεραπείες θα φθάσουν στους ανθρώπους κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας. Αυτό προβλέπει και η διακήρυξη της IFPMA για την ισότιμη πρόσβαση στην περίθαλψη.
«Κλειδί» η τεχνητή νοημοσύνη
Η τεχνητή νοημοσύνη μεταμορφώνει τις βιοεπιστήμες και έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την υγειονομική περίθαλψη, σημειώνει ο Αλμπερτ Μπουρλά. «Στην Pfizer χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη εδώ και σχεδόν μία δεκαετία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουμε διαπιστώσει εμφατικά τη δύναμη που έχει στο να μας βοηθήσει να επιτύχουμε τον απώτατο στόχο μας. Να πραγματοποιήσουμε ανακαλύψεις που αλλάζουν τη ζωή των ασθενών. Αξιοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής του φαρμάκου. Από την προκλινική έρευνα για τον προσδιορισμό των “σωστών μορίων”, τις κλινικές δοκιμές μας, τη μεγιστοποίηση των παραγωγικών μας δυνατοτήτων, μέχρι τη βελτίωση της διαδικασίας καταχώρισης των φαρμάκων και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους στον πραγματικό κόσμο. Η βελτίωση της υποστήριξης των ασθενών μέσω εξατομικευμένης λήψης αποφάσεων είναι ίσως ο πιο σημαντικός τομέας που ερευνούμε. Πιστεύουμε ότι αν χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και υπεύθυνα, η τεχνητή νοημοσύνη είναι το “κλειδί” για τη μετατροπή των δεδομένων σε ανακαλύψεις», προσθέτει.
Επιταχυντής ανακαλύψεων ο κόμβος της Pfizer στη Θεσσαλονίκη
Η καινοτομία και η έρευνα βρίσκονται στην «καρδιά» της επιστημονικής ανακάλυψης, όπως αναφέρει ο κ. Μπουρλά.
– Η καινοτομία διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην καταπολέμηση της COVID-19. Τι να αναμένουμε στο μέλλον;
– Ο κλάδος μας αλλάζει και εξελίσσεται συνεχώς, έτσι ώστε η καινοτομία να μη σταματάει ποτέ. Στην Pfizer το 2023 είχαμε αριθμό-ρεκόρ νέων φαρμάκων που έλαβαν έγκριση από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα επικεντρώνουμε τις προσπάθειές μας στη θεραπεία των καρκίνων. Η πρόσφατη εξαγορά της Seagen αποτελεί σημείο καμπής στην ιστορία μας στον τομέα της ογκολογίας. Η κορυφαία τεχνολογία σύζευξης φαρμάκου – αντισώματος (ADC) της Seagen, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες και το μέγεθος της Pfizer, μας καθιστά βέβαιους ότι θα επιταχύνουμε τις ανακαλύψεις φαρμάκων για τον καρκίνο. Εισερχόμαστε σε μια εποχή «αναγέννησης» της ιατρικής έρευνας, της οποίας οι προσπάθειες της Pfizer αποτελούν μέρος. Οπου κι αν κοιτάξετε στη φαρμακοβιομηχανία, θα εντοπίσετε παραδείγματα εταιρειών που συνδυάζουν τη νέα επιστημονική κατανόηση με τη δύναμη των ψηφιακών τεχνολογιών, δημιουργώντας καινοτόμα φάρμακα.
– Γιατί η επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία είναι σημαντική για την Ευρώπη;
– Η Ευρώπη έχει ισχυρή βιοφαρμακευτική παράδοση. Ωστόσο, μετά την εκδήλωση της πανδημίας εντάθηκε μια ήδη ανταγωνιστική κούρσα για την προσέλκυση επενδύσεων. Ως εκ τούτου πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Ευρώπη δεν θα υστερεί σε σχέση με άλλες προηγμένες οικονομίες. Οι επενδύσεις στη βιοφαρμακευτική ενισχύουν τη ζήτηση για καταρτισμένο προσωπικό, τονώνουν την ακαδημαϊκή έρευνα και προωθούν την καινοτομία και την ιατρική ανακάλυψη. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται προστιθέμενη αξία για την οικονομία, βελτιώνεται η δημόσια υγεία και τελικά καθίσταται δυνατή η μεταμόρφωση της ζωής των ασθενών.
– Ποιος είναι ο αντίκτυπος του παγκόσμιου Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας της Pfizer στη Θεσσαλονίκη;
– Ο κόμβος μας στη Θεσσαλονίκη φιλοξενεί υψηλών προδιαγραφών τεχνικές και εξειδικευμένες ψηφιακές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένων της τεχνητής νοημοσύνης, της προηγμένης ανάλυσης δεδομένων και της ευέλικτης ανάπτυξης λογισμικού (σ.σ. προωθείται η συνεργασία των ομάδων). Ετσι επιταχύνονται οι επιστημονικές μας ανακαλύψεις. Είμαι πολύ χαρούμενος που κατά την τετραετία που έχει παρέλθει, η επένδυση της Pfizer συνεχίζει να αυξάνεται και η εγκατάσταση έχει καθιερωθεί ως «πυρήνας» καινοτομίας για τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή. Σήμερα η Pfizer στη Θεσσαλονίκη αποτελείται από τέσσερα παγκόσμια κέντρα (ψηφιακής καινοτομίας, επιχειρησιακών λειτουργιών και υπηρεσιών, ασφάλειας φαρμάκων και φαρμακοεπαγρύπνησης, κλινικών μελετών), έχοντας φθάσει στους 1.000 εργαζομένους!
Η επίδραση της επένδυσής μας μόνο στο ΑΕΠ της Θεσσαλονίκης εκτιμάται σε 1,2 δισ. ευρώ, βάσει μελέτης του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), για την περίοδο 2020-2030. Υπολογίζεται επίσης ότι, κατά μέσον όρο, 2.010 θέσεις εργασίας θα υποστηρίζονται κάθε χρόνο στην περιοχή λόγω της δραστηριότητας των τεσσάρων κέντρων της Pfizer. Οι χώρες έχουν ολοένα και περισσότερο τη δυνατότητα να προσελκύουν τέτοιου είδους επενδύσεις. Αρκεί να υπάρχουν πολιτική και οικονομική σταθερότητα, το κατάλληλο πολιτικό περιβάλλον και κίνητρα, όπως και δεξαμενή ταλέντων.