Οι οικονομίες της νοτίου Ευρώπης εμφανίζουν αξιοσημείωτη ανάκαμψη από την κρίση χρέους που χτύπησε πριν από μία δεκαετία. Ο τουρισμός καλπάζει, οι επενδυτές και οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει και πολλοί ξένοι εγκαθίστανται στην περιοχή, για να εκμεταλλευθούν τις νέες θέσεις εργασίας και το φθηνότερο κόστος ζωής.
Οπως διαπιστώνει ρεπορτάζ του Business Insider, όμως, η «παρενέργεια» όλων αυτών είναι η εκτίναξη του κόστους στέγασης. Οι τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια έχουν σημειώσει ράλι σε πόλεις όπως η Αθήνα και η Λισσαβώνα, ενώ οι παραθαλάσσιοι προορισμοί από την Ισπανία έως τα ελληνικά νησιά κυριαρχούνται από ακριβά ακίνητα βραχυχρόνιων μισθώσεων.
Σε ένα βαθμό, σημειώνει η αμερικανική ιστοσελίδα, αυτό είναι αποτέλεσμα των προγραμμάτων «χρυσής βίζας», που αποδείχθηκαν εξαιρετικά δημοφιλή ανάμεσα στους ξένους επενδυτές.
Οι Αμερικανοί αποτελούν μεγάλο μέρος των ξένων που εισρέουν στη Ν. Ευρώπη. Αυτοί αγοράζουν μερικά από τα πιο ακριβά ακίνητα στην Ισπανία. Για την ακρίβεια, ξοδεύουν περισσότερα ανά τετραγωνικό μέτρο από όλες τις άλλες εθνικότητες στη χώρα, με εξαίρεση τους Δανούς. Στην Πορτογαλία, απέκτησαν περισσότερες «χρυσές βίζες» από κάθε άλλη εθνικότητα το 2022.
Κάποιοι από αυτούς τους Αμερικανούς ήθελαν να «δραπετεύσουν» από την όλο και ακριβότερη αγορά κατοικιών των ΗΠΑ. Αλλά τώρα μεταφέρουν το πρόβλημα αυτό στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σημειώνει το Business Insider.
Η αύξηση των επενδύσεων στο real estate ανέβασε πολύ τις τιμές των κατοικιών και συνέβαλε στο λεγόμενο gentrification των πιο περιζήτητων πόλεων, με αποτέλεσμα οι παλιοί κάτοικοι να εκτοπιστούν και οι νέοι να αδυνατούν να φύγουν από το πατρικό τους.
Παρά την υψηλή ανάπτυξη των οικονομιών τους, οι Νοτιοευρωπαίοι αμείβονται με σχετικά χαμηλούς μισθούς και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους ξένους επενδυτές, τους αγοραστές κατοικιών, τους τουρίστες και τους εξ αποστάσεως ξένους εργαζομένους.
Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, το πρόγραμμα «χρυσής βίζας» που εφαρμόστηκε από το 2012 έδινε βίζα σε ξένους που μετέφεραν τουλάχιστον 1 εκατ. ευρώ σε μια πορτογαλική τράπεζα, αγόραζαν ακίνητα αξίας τουλάχιστον 500.000 ευρώ, δημιουργούσαν τουλάχιστον 10 θέσεις εργασίας ή δώριζαν τουλάχιστον 250.000 ευρώ σε συγκεκριμένες πολιτιστικές ή καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες.
Η συντριπτική πλειονότητα των ξένων επέλεξε να αγοράσει ακίνητα για να εξασφαλίσει τη βίζα, κάτι που είχε τεράστια επίπτωση στην αγορά και στο κόστος στέγασης, επισημαίνει ο Ζαουάο Περέιρα ντος Σάντος, ερευνητής του School of Economics and Finance στο Queen Mary University of London.
«Αγοράζουν σπίτια, επομένως δεν επενδύουν και δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας. Και γνωρίζουμε ότι μέρος από αυτά τα σπίτια μπαίνουν αμέσως στην αγορά μακροπρόθεσμης και βραχυπρόθεσμης μίσθωσης. Επομένως, αυτοί οι άνθρωποι που κάνουν αίτηση για βίζα δεν έρχονται να ζήσουν στην Πορτογαλία», λέει ο Περέιρα ντος Σάντος.
Οι τιμές των κατοικιών στην Πορτογαλία αυξήθηκαν κατά 19% μόνο από το 2021 στο 2022.
Βέβαια, δεν ευθύνεται μόνο η «χρυσή βίζα», καθώς την ίδια στιγμή η Πορτογαλία βίωσε μια μεγάλη αύξηση του τουρισμού, όπως συνέβη και στην υπόλοιπη νότιο Ευρώπη. Η πανδημία έφερε επίσης ένα κύμα από ξένους εργαζομένους εξ αποστάσεως, αλλά και συνταξιούχους που έψαχναν για υψηλότερη ποιότητα ζωής στις πιο προσιτές ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, τα νέα προγράμματα βίζας για ψηφιακούς νομάδες ενίσχυσαν τη ζήτηση για κατοικίες.
Ομως, καθώς η Πορτογαλία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια στεγαστική κρίση που επιδεινώνεται, η κοινή γνώμη τάχθηκε εναντίον της «χρυσής βίζας», με την πλειοψηφία των πολιτών να επιθυμεί την κατάργηση του προγράμματος, ακόμη και εάν αυτό θα επέφερε ένα πλήγμα στην οικονομία. Πέρυσι, η χώρα άλλαξε τους όρους του προγράμματος, αφαιρώντας τις επενδύσεις στα ακίνητα.
Αλλες ευρωπαϊκές χώρες ακολουθούν, με την Ισπανία να ανακοινώνει το τέλος του δικού της προγράμματος «χρυσής βίζας», το οποίο στηριζόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου στις επενδύσεις στα ακίνητα.
