Η αποχώρηση του Γενς Βάιντμαν από το τιμόνι της Bundesbank και –άρα– από το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πέντε χρόνια πριν από τη λήξη της θητείας του, αιφνιδίασε όλους και δημιούργησε σημαντικά ερωτήματα.
Κάποιοι «μετέφρασαν» αυτήν την κίνηση ως απόδειξη ότι η στρατηγική της Κριστίν Λαγκάρντ να προσελκύσει στην «ήπια» γραμμή που η ίδια στηρίζει τα «γεράκια», που αντιτίθενται στις πιστωτικές πολιτικές της ΕΚΤ, δεν απέδωσε και ότι η ρήξη μεταξύ της ΕΚΤ και της Γερμανίας, του μεγαλύτερου μετόχου της, δεν έχει επουλωθεί. Είναι γεγονός πως ο Βάιντμαν δεν είχε μπει στη διαδικασία να αποχωρήσει επί εποχής Μάριο Ντράγκι στην ΕΚΤ, όταν οι διαφωνίες των δύο ανδρών ήταν έντονες και γνωστές, με τον Γερμανό να είναι ο μοναδικός που διαφωνούσε στο σχέδιο Ντράγκι για τη διάσωση του ευρώ το 2011. Επέλεξε, ωστόσο, να το κάνει επί ηγεσίας Λαγκάρντ.
Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και εκτιμήσεις που δεν αποκλείουν την πιθανή συμμετοχή του στη νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, ως επιλογή των Φιλελευθέρων για τη θέση του υπουργού Οικονομικών.
Κάποιοι «μετέφρασαν» αυτήν την κίνηση ως απόδειξη ότι η ρήξη μεταξύ κεντρικής τράπεζας και Γερμανίας δεν έχει επουλωθεί.
Το σίγουρο είναι πως αυτή η αλλαγή σελίδας που αποφάσισε να κάνει ο Βάιντμαν για προσωπικούς λόγους όπως είπε, δημιουργεί νέα δεδομένα τόσο για την ίδια την πολιτική της ΕΚΤ όσο και για τη στάση της Γερμανίας στο γενικότερο ντιμπέιτ για την αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων που έχει ξεκινήσει.
Σύμφωνα με αναλυτές, οικονομολόγους και «παρατηρητές της ΕΚΤ» (ECB watchers) που μίλησαν στην «Κ», ο επόμενος επικεφαλής της Bundesbank, αν και σίγουρα δεν θα ταχθεί με την πλευρά των «περιστεριών«, αναμένεται να είναι λιγότερο «γεράκι» απ’ ό,τι ο Βάιντμαν.
Οπως σημειώνει στην «Κ» ο επικεφαλής αναλυτής της Nordea και παρατηρητής της ΕΚΤ, Γιαν Βον Γκέριχ, δεδομένου ότι η επόμενη γερμανική κυβέρνηση είναι πιθανό να είναι μια κυβέρνηση «φανάρι» (SPD, FDP και Πράσινοι) και θα επιλέξει τον διάδοχο του Βάιντμαν, πιθανότατα θα είναι λιγότερο «επιθετικός». Αλλωστε, οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες είναι πιο ανεκτικοί απέναντι στις ενέργειες της ΕΚΤ και στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση γενικότερα σε σύγκριση με το CDU/CSU. Ο Βάιντμαν ήταν πολύ «ηχηρός» στις απόψεις του και επηρέασε τις γενικές εντυπώσεις περισσότερο από την πραγματική πολιτική. Ο επόμενος πρόεδρος έχει πραγματικά την ευκαιρία να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στις πραγματικές αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, εάν έχει απόψεις ακόμη και λίγο πιο κοντά στην ήπια γραμμή της ΕΚΤ.
«Προσωπικά πιστεύω ότι η φήμη του Βάιντμαν ήταν πιο επιθετική από ό,τι στην πραγματικότητα. Δεν είναι τόσο απόλυτος όσο ο προκάτοχός του, Αξελ Βέμπερ ή ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, αλλά πολύ πιο ισορροπημένος», σημειώνει στην «Κ» ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ING. Σε κάποιο βαθμό, έπαιξε επίσης τον ρόλο που κάποιος περιμένει από έναν πρόεδρο της Bundesbank. Αυτό υποδηλώνει ότι ο όποιος διάδοχος σε κάποιο βαθμό θα ωθηθεί να υιοθετήσει αυτόν τον ρόλο και τη στάση, ανεξάρτητα από το τι μπορεί να πιστεύει προσωπικά.
Και κατά τον επικεφαλής οικονομολόγο της Berenberg, Χόλγκερ Σμίεντινγκ, η αποχώρηση του Βάιντμαν δεν θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στις πολιτικές της ΕΚΤ. «Ο Βάιντμαν είναι γεράκι, αλλά ακόμη και ο ίδιος έμαθε με την πάροδο του χρόνου ότι οι μεγάλες ενέσεις ρευστότητας της ΕΚΤ και άλλα μη συμβατικά μέτρα ως απάντηση στις κρίσεις της Lehman και του ευρώ δεν προκάλεσαν την έκρηξη του πληθωρισμού που φοβούνταν τα γεράκια», σημειώνει στην «Κ». Αν και είναι ίσως ο «ηγέτης» των «γερακιών» στην ΕΚΤ, οι απόψεις του ήταν μερικές φορές πολύ μακριά από την επικρατούσα τάση, έτσι η επιρροή του στις πραγματικές αποφάσεις της ΕΚΤ ήταν πολύ περιορισμένη.
Ευκολότερη η παροχή ρευστότητας στην Ελλάδα
Oι ειδικοί εκτιμούν ότι η «έξοδος» Βάιντμαν κάνει τα πράγματα για την Ελλάδα λίγο πιο εύκολα ενόψει και των κρίσιμων αποφάσεων για τη συνέχιση ή όχι της στήριξης της χώρας μετά το τέλος του έκτακτου προγράμματος PEPP, και συμφωνούν στο ότι το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η ΕΚΤ πιθανότατα θα βρει έναν τρόπο να συνεχίσει να στηρίζει την Ελλάδα μετά το PEPP. Το «ιστορικό» του Βάιντμαν σε σχέση με τη χώρα μας είναι αρκετά «εχθρικό», δεδομένου ότι ακόμα και πριν αναλάβει την Bundesbank έπαιξε σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις για τη χώρα μας, καθώς ως επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Αγκελα Μέρκελ το 2006-2011 ήταν αυτός που ουσιαστικά έπεισε την καγκελάριο να σπρώξει την Ελλάδα στην «πόρτα» του ΔΝΤ και των μνημονίων. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που επιλέγει να αποχωρήσει από την Bundesbank την ίδια χρονική στιγμή που αποχωρεί και η Μέρκελ από την πολιτική σκηνή της Γερμανίας.
«Μπορεί πλέον να υπάρχει ένα “γεράκι” λιγότερο στη διαφωνία να συμπεριληφθούν και ελληνικά ομόλογα στις αγορές υπό το κλασικό πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, όταν τελειώσει το PEPP», σημειώνει ο Βον Γκέριχ της Nordea.
«Αν και η απόφαση σχετικά με την Ελλάδα παραμένει αβέβαιη με ή χωρίς τον Βάιντμαν, συνολικά αναμένεται η ΕΚΤ να καταστήσει την Ελλάδα επιλέξιμη για αγορές ομολόγων υπό το QE, μετά τη λήξη του PEPP τον Μάρτιο του 2022», επισημαίνει από την πλευρά του ο Ντουκρόζετ της Pictet, ενώ στις ίδιες γραμμές κινείται και η ING. «Η ΕΚΤ αναμένεται να εφαρμόσει ένα τρίτο νέο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων για να επιτρέψει την αγορά ελληνικών ομολόγων μετά το τέλος του PEPP», τονίζει ο Μπρζέσκι.
Δεδομένου του μακροχρόνιου «ιστορικού» του Βάιντμαν ότι βρίσκεται στην πιο «αυστηρή» πλευρά της ΕΚΤ, η ξαφνική αποχώρησή του ενδέχεται να ενισχύσει την πιθανότητα μιας πιο «ήπιας» στάσης της ΕΚΤ έπειτα από αυτή την κρίση της COVID-19 – αυτό περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΚΤ προσαρμόζει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων της για το τέλος του PEPP το 2022, όπως, για παράδειγμα, να εδραιωθεί η πρόσβαση στην αγορά ευάλωτων εκδοτών όπως η Ελλάδα στο πλαίσιο της μετάβασης μετά την κρίση, σημειώνει ο επικεφαλής για την Ελλάδα αναλυτής του οίκου αξιολόγησης Scope Ratings, Ντένις Σεν. «Οι πιθανότητες αναβάθμισης της Ελλάδας θα βελτιωθούν σημαντικά εάν η ΕΚΤ συνεχίσει τη στήριξή της και μετά το PEPP», όπως επισημαίνει.
Λιγότερο σκληρή η Γερμανία για τα δημοσιονομικά της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Στη γενικότερη εικόνα, η αποχώρηση Βάιντμαν κρίνεται πως εντάσσεται και στο πλαίσιο της ελαφράς χαλάρωσης της γερμανικής στάσης απέναντι στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς γίνεται στην «καρδιά» των συζητήσεων που θα οδηγήσουν στις αρχές του επόμενου έτους στις τελικές αποφάσεις.
Οπως τονίζει ο Βον Γκέριχ της Nordea, η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας θα επιτρέψει μια ελαφρά χαλάρωση της γερμανικής στάσης απέναντι στο δημόσιο χρέος και στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε γενικότερα. Ωστόσο, αυτά είναι επίσης σημαντικά ζητήματα για το FDP, όπως προσθέτει, που είναι πιθανό να είναι μέρος της επόμενης γερμανικής κυβέρνησης. Ετσι οι αλλαγές στη γερμανική στάση πιθανότατα θα καταλήξουν να είναι μικρότερες απ’ ό,τι πολλοί ελπίζουν.
Κατά τον Κρίστοφ Ρίεγκερ, επικεφαλής της αγοράς ομολόγων της Commerzbank και επίσης «παρατηρητή της ΕΚΤ», η έξοδος του Βάιντμαν είναι ένα άλλο βήμα προς το μεταβαλλόμενο πρόσωπο της Γερμανίας, που οδηγεί σε λιγότερη επιμονή για λιτότητα, περισσότερη έκδοση κοινού χρέους, και μια ΕΚΤ που είναι στενά συνυφασμένη με τη δημοσιονομική πολιτική και διατηρεί έντονη εστίαση στις ανησυχίες της χρηματοπιστωτικής αγοράς και όχι στον κίνδυνο πληθωρισμού, όπως επισημαίνει μιλώντας στην «Κ».
Η επιλογή του επόμενου προέδρου της Bundesbank θα στείλει ένα πολύ σημαντικό μήνυμα σε αυτό το πλαίσιο, εκτιμούν οι ειδικοί. Σύμφωνα με τον Μπρζέσκι της ING, ο διάδοχος του Βάιντμαν θα αποτελέσει το «κλειδί» για να εξηγήσει τις αποφάσεις της ΕΚΤ στο ευρύτερο κοινό και να αντιμετωπίσει και να ελαχιστοποιήσει τη γερμανική αντίθεση σε τυχόν επόμενα βήματα. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μια Γερμανία που θα δεχθεί πιο σιωπηλά περισσότερα δημοσιονομικά κίνητρα, περισσότερο QE, και μια ΕΚΤ που θα εκπληρώσει τον ρόλο του δανειστή έσχατης ανάγκης.
«Είναι αλήθεια ότι ο Γενς Βάιντμαν ήταν ένα διαβόητο νομισματικό γεράκι και ο μεγαλύτερος αντίπαλος στις ριζοσπαστικές πολιτικές της ΕΚΤ, αλλά αυτό άλλαξε κάπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας», σημειώνει από την πλευρά του ο στρατηγικός αναλυτής της Pictet Wealth Management, Φρέντερικ Ντουκρόζετ, και γνωστός «ECB watcher». Συνεπώς, η αποχώρησή του από την Bundesbank θα μπορούσε να αυξήσει τις πιθανότητες για ένα πιο υποστηρικτικό μείγμα πολιτικών στη ζώνη του ευρώ, εδραιώνοντας ουσιαστικά την ιδέα ότι η ΕΚΤ έχει γίνει ένα (μόνιμο) «δίχτυ ασφαλείας» για τη δημοσιονομική πολιτική.
Η αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων είναι δύσκολη, όπως σημειώνει ο Σμίεντινγκ της Berenberg, από την άλλη πλευρά. Μεγάλες αλλαγές στη Συνθήκη του Μάαστριχτ θα πρέπει να εγκριθούν από όλα τα κράτη-μέλη. Αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο, εν μέρει επειδή το γερμανικό ανώτερο Κοινοβούλιο, όπου το CDU/CSU έχει βέτο, πιθανότατα δεν θα συμφωνούσε με αυτό. Πιο πιθανό είναι μια συμφωνία να συνεχίσει να ερμηνεύει και να εφαρμόζει τους κανόνες με ευελιξία στον απόηχο της COVID και να διευκολύνει τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία, εκτιμά ο οικονομολόγος.
Οι υποψήφιοι
Κλάουντια Μπουχ
Το Νο 2 στην κεντρική τράπεζα της Γερμανίας που ενδεχομένως θα προαχθεί. Η 55χρονη οικονομολόγος υπήρξε μέλος της επιτροπής οικονομικών συμβούλων της κυβέρνησης και είναι η δεύτερη γυναίκα που ανέλαβε τέτοιο ρόλο. Διορίστηκε στη θέση της αντιπροέδρου της Bundesbank όταν θριάμβευαν οι Χριστιανοδημοκράτες, που τώρα μάλλον δεν θα συμμετάσχουν στον νέο κυβερνητικό συνασπισμό.
Ιζαμπέλ Σνάμπελ
Εντάχθηκε στην Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΚΤ το 2020 και έκτοτε έχει αναδειχθεί σε πρόσωπο-κλειδί ως προς την ενημέρωση του γερμανικού κοινού για τις πολιτικές της Τράπεζας. Αν τελικά αναλάβει πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, το Βερολίνο θα ψάξει να βρει υποψήφιο για να την αντικαταστήσει στην Εκτελεστική Επιτροπή της ΕΚΤ.
Μαρσέλ Φράτζερ
Ο 50χρονος κ. Φράτζερ ηγείται του οικονομικού ινστιτούτου DIW του Βερολίνου και έχει διατελέσει επικεφαλής του τομέα Ανάλυσης Διεθνούς Πολιτικής στην ΕΚΤ. Συστηματικός επικριτής του γερμανικού οικονομικού μοντέλου και υπερασπιστής των πολιτικών της ΕΚΤ, έχει πολλές πιθανότητες να τον προτιμήσουν οι κεντροαριστεροί Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι.