Παρέμβαση στην αγορά φυσικού αερίου σε δύο επίπεδα –το εθνικό και το ευρωπαϊκό– προβλέπει η στρατηγική της Κομισιόν για βραχυπρόθεσμα μέτρα αντιμετώπισης του ενεργειακού σοκ. Σύμφωνα με έγγραφο που βρίσκεται στη διάθεση της «Κ» (το οποίο ενδέχεται να τροποποιηθεί μέχρι την επόμενη Τετάρτη, όταν θα παρουσιαστεί επισήμως), σε περίπτωση που η Ρωσία διακόψει την τροφοδοσία φυσικού αερίου στην Ε.Ε., η Κομισιόν τάσσεται υπέρ της επιβολής πλαφόν στην τιμή του αερίου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, που θα ισχύσει όσο διαρκέσει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Η Επιτροπή, παράλληλα, προτίθεται να επιτρέψει στα κράτη-μέλη να λάβουν εκτάκτως μέτρα ελέγχου των τιμών λιανικής του φυσικού αερίου.
Ηδη την Πέμπτη ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του θα επιβάλει πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται στην ηλεκτροπαραγωγή στα 40 ευρώ/MWh, που θα ισχύσει έως το τέλος του έτους. Υπενθυμίζεται ότι στη Σύνοδο Κορυφής του περασμένου Μαρτίου δόθηκε στην Ισπανία και την Πορτογαλία η δυνατότητα να λάβουν το μέτρο αυτό σε εθνικό επίπεδο, λόγω της ενεργειακής τους απομόνωσης από την υπόλοιπη Ε.Ε. και του χαμηλού ποσοστού του φυσικού αερίου στο ενεργειακό τους μείγμα. Παράγοντες της αγοράς, ωστόσο, θεωρούν απίθανο στις επικρατούσες συνθήκες και ειδικά αν επιδεινωθούν, να μπλοκάρει η Κομισιόν αντίστοιχη πρωτοβουλία από άλλο κράτος-μέλος.
Στις διαβουλεύσεις των τελευταίων εβδομάδων τα εμπλεκόμενα μέρη, όπως αναφέρεται στο έγγραφο της Κομισιόν, εξέφρασαν την προτίμησή τους για παρεμβάσεις στη χονδρική αγορά φυσικού αερίου αντί της αγοράς ηλεκτρισμού. Στην αξιολόγηση τέτοιων παρεμβάσεων, οι συμμετέχοντες στις διαβουλεύσεις τόνισαν τη σημασία τού να εξεταστεί πώς θα επηρεάσουν την ασφάλεια εφοδιασμού και να τεθούν χρονικά όρια στην εφαρμογή τους.
Σχετικά με το σενάριο της διακοπής των ροών από τη Ρωσία, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, πέρα από τις προβλέψεις των εθνικών σχεδίων εκτάκτου ανάγκης που έχουν καταρτιστεί στο πλαίσιο του κανονισμού για την Ασφάλεια του Εφοδιασμού, «ίσως χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα». Μεταξύ αυτών είναι και το πανευρωπαϊκό πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου.
Η Επιτροπή προτίθεται να επιτρέψει στα κράτη-μέλη να λάβουν και έκτακτα μέτρα ελέγχου των τιμών λιανικής.
Το πλαφόν, σημειώνεται, θα συνοδεύσει μέτρα «συντονισμένου περιορισμού της προσφοράς (rationing) και περιστολής της ζήτησης, που θα βασιστεί σε αρχές με πανευρωπαϊκή (EU-wide) αναφορά στο πλαίσιο μιας πανευρωπαϊκής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης». Βάσει της αρχής της αλληλεγγύης, σημειώνεται, «η μείωση της ζήτησης για αέριο σε κράτη-μέλη που επηρεάζονται λιγότερο υπέρ των κρατών-μελών που επηρεάζονται περισσότερο πρέπει να εξεταστεί ακόμα και στην περίπτωση που αυτός ο περιορισμός της προσφοράς δεν θα λάμβανε χώρα στη βάση του εθνικού σχεδίου εκτάκτου ανάγκης».
Σχετικά με τις τιμές λιανικής, δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να παρατείνουν το καθεστώς ελέγχου των τιμών του αερίου «στις παρούσες έκτακτες συνθήκες». Αυτό, σημειώνεται, θα ήταν ιδιαίτερα ταιριαστό όταν το αέριο παίζει έναν αυξημένο ρόλο στη θέρμανση και την παραγωγή βιομηχανικών πρώτων υλών.
Σύμφωνα με το προσχέδιο του ανακοινωθέντος (communication) της Επιτροπής που θα δημοσιευθεί την ερχόμενη Τετάρτη, οι τιμές του φυσικού αερίου «έφτασαν σε υψηλά όλων των εποχών» μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Από ιστορικά επίπεδα κάτω από 30 ευρώ/MWh, σημειώνεται, έφτασαν πρόσφατα περίπου στα 100 ευρώ/MWh και κορυφώθηκαν σε τιμές άνω των 200 ευρώ/MWh, οδηγώντας στα ύψη και τις τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι παράγοντες της αγοράς, σημειώνει η Κομισιόν, αναμένουν ότι οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν υψηλές «μέχρι το 2024-2025», έστω σε μικρότερο βαθμό. Οι τιμές του φυσικού αερίου αναμένεται να παραμείνουν στο επίπεδο των 100 ευρώ/MWh μέχρι το τέλος του επόμενου χειμώνα, να πέσουν στα 75 ευρώ /MWh το καλοκαίρι του 2023, αλλά να συνεχίσουν να υπερβαίνουν τα 50 ευρώ/MWh έως το καλοκαίρι του 2025, «με τις προσδοκίες για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας να εξελίσσονται ανάλογα».
Σχέδιο 195 δισ. για απεξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα
Το δεύτερο κρίσιμο κομμάτι του ενεργειακού πακέτου που θα αποκαλυφθεί την προσεχή Τετάρτη αφορά το σχέδιο, συνολικού κόστους 195 δισ. ευρώ, για την ταχύτερη δυνατή απεξάρτηση της Ε.Ε. από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον διεθνή οικονομικό Τύπο την περασμένη εβδομάδα (Bloomberg, FT), το σχέδιο περιλαμβάνει την επιτάχυνση της στροφής στις ΑΠΕ και νέα έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ενδέχεται, περαιτέρω, να περιλαμβάνει χρηματοδότηση για την Ουγγαρία και άλλες χώρες με έντονη εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο για να άρουν τις ενστάσεις τους επί του έκτου πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Συγκεκριμένα, η Κομισιόν θα θέσει νέο στόχο για το 2030 την παραγωγή του 45% των ενεργειακών αναγκών της Ε.Ε. από ΑΠΕ (ο υφιστάμενος στόχος είναι 40%). Παράλληλα, θα αυξήσει τον στόχο της μείωσης της κατανάλωσης στο τέλος της δεκαετίας (σε σύγκριση με το 2020) στο 13%, έναντι του υφιστάμενου 9%. Για την επίτευξη του στόχου αυτού η Επιτροπή θα αξιοποιήσει τις πρόσφατες προτάσεις της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA), που αφορούν τα πάντα – από μείωση των ορίων ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους και τον περιορισμό των αεροπορικών ταξιδιών, έως τη μείωση του θερμοστάτη.
Επιπλέον, η Κομισιόν θα θέσει τον πήχυ ψηλά για το ανανεώσιμο υδρογόνο (εγχώρια παραγωγή 10 εκατομμύρια τόνοι και εισαγωγές επιπλέον 10 εκατομμυρίων τόνων έως το 2030). Ο στόχος για την παραγωγή βιομεθανίου το 2030 τίθεται στα 35 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Τέλος, έως το 2028, βάσει του σχεδίου, θα υπερδιπλασιαστεί η δυναμικότητα παραγωγής ηλιακής ενέργειας.
Με τα μέτρα αυτά –βάσει των δημοσιευμάτων– η Επιτροπή εκτιμά ότι θα πετύχει ετήσια εξοικονόμηση 80 δισ. ευρώ στο κόστος αγοράς αερίου, 12 δισ. ευρώ στο πετρέλαιο και 1,7 δισ. στον άνθρακα.
Υπενθυμίζεται ότι η Ε.Ε. έχει ήδη υιοθετήσει εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα (θα ισχύσει πλήρως από τα μέσα Αυγούστου). Οι διαπραγματεύσεις για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και τα πετρελαιοειδή συνεχίζονται, με τρεις χώρες (Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία) να έχουν ήδη αποσπάσει χρονική παράταση στην περίοδο εφαρμογής του μέτρου. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία έχουν αποσπάσει δύο χρόνια (μέχρι το τέλος του 2024) και η Τσεχία ενάμισι. Σχετικά με το φυσικό αέριο, η Κομισιόν έχει θέσει στόχο τον μηδενισμό των ρωσικών εισαγωγών έως το τέλος του 2027.
Το 6ο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας σκοντάφτει στην «πυρηνική βόμβα» Ορμπαν
Οι διαπραγματεύσεις για το έκτο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, παρά την αισιοδοξία που εξέφραζαν εξαρχής κοινοτικές πηγές (το πακέτο παρουσιάστηκε στις 4 Μαΐου), βρίσκονται σε τέλμα. Πλέον, έχουν αυξηθεί οι φόβοι που εκφράζουν διπλωμάτες στη βελγική πρωτεύουσα ότι η αγωνία μπορεί να παραταθεί έως το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 30-31 Μαΐου.
Ο πιο προβεβλημένος αρνητής του πακέτου είναι ο Βίκτορ Ορμπαν. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός –πρόσφατα επανεκλεγείς και γνωστός για τις στενές σχέσεις του με τη Μόσχα– το έχει χαρακτηρίσει «πυρηνική βόμβα» κατά της οικονομίας της χώρας του. Ο κ. Ορμπαν έχει μιλήσει για πενταετή περίοδο χάριτος. Οι αξιωματούχοι της Επιτροπής ελπίζουν ότι ένα γενναιόδωρο οικονομικό πακέτο, που μεταξύ άλλων θα χρηματοδοτήσει τη μετατροπή των ουγγρικών διυλιστηρίων ώστε να μπορούν να επεξεργαστούν μη ρωσικό αργό πετρέλαιο, θα κάμψει τις αντιστάσεις του σχετικά με την περίοδο προσαρμογής.
Η οργή κατά της Βουδαπέστης έχει πάντως αρχίσει να φουντώνει. Ειδικά η Πολωνία –η ειδική σχέση της οποίας με την Ουγγαρία έχει κλονιστεί αποφασιστικά μετά τις 24 Φεβρουαρίου– θεωρεί ότι ο κ. Ορμπαν παίζει πολιτικό παιχνίδι και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Μόσχας. «Δεν υπάρχει τεχνικός λόγος που να δικαιολογεί τη χορήγηση περισσότερου χρόνου στην Ουγγαρία», σημειώνει στην «Κ» υψηλόβαθμος Πολωνός διπλωμάτης.
«Πρόκειται περί εκβιασμού».
Παράλληλα, η Σλοβακία εξακολουθεί να επιμένει σε τριετή (αντί διετούς) περίοδο προσαρμογής. Η Βουλγαρία –η φτωχότερη χώρα της Ε.Ε., η οποία ήδη έχει υποστεί διακοπή στην παροχή αερίου από τη Ρωσία– ζητάει κι αυτή επιπλέον χρόνο.
Εν τω μεταξύ, με τις επόμενες πληρωμές για ρωσικό αέριο προ των πυλών, η σύγχυση σχετικά με το ρωσικό διάταγμα περί πληρωμής σε ρούβλια καλά κρατεί. Την περασμένη Τετάρτη ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι προκάλεσε αίσθηση δηλώνοντας ότι δεν θεωρεί ότι η πληρωμή σε ρούβλια αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας.
Υπενθυμίζεται ότι η επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, μετά το Συμβούλιο Ενέργειας στις 2 Μαΐου, δήλωσε ότι η πληρωμή σε ρούβλια, βάσει του μηχανισμού που προβλέπει το ρωσικό διάταγμα, αποτελεί παραβίαση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας και «δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή». Η κ. Σίμσον είχε πει τότε ότι «στις επόμενες ημέρες» η Κομισιόν θα δημοσίευε «πιο λεπτομερή καθοδήγηση» σχετικά με το τι επιτρέπεται στις συναλλαγές ευρωπαϊκών εταιρειών με την Gazprom.
Αυτή η καθοδήγηση, ωστόσο, δεν έχει προκύψει. Στην απουσία της, σύμφωνα με το Bloomberg, ο αριθμός των ευρωπαϊκών εταιρειών που έχει ανοίξει λογαριασμούς σε ρούβλια στο πλαίσιο της διαδικασίας πληρωμής για το αέριο της Gazprom έχει φτάσει τις 20. Δεκατέσσερις ακόμα εταιρείες έχουν ζητήσει να ενημερωθούν για τα έγγραφα που πρέπει να καταθέσουν ώστε να συμμορφωθούν κι αυτές με το ρωσικό διάταγμα.
Εγινε η αρχή
Ανοίγοντας τον χορό, την Πέμπτη ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του θα επιβάλει πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται στην ηλεκτροπαραγωγή στα 40 ευρώ/MWh, που θα ισχύσει έως το τέλος του έτους.
Τα μέτρα
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, θα επιχειρήσει με το ενεργειακό πακέτο που θα παρουσιάσει την προσεχή Τετάρτη να δώσει άμεσες λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το ενεργειακό σοκ, κίνητρα στις χώρες που διαφωνούν με το έκτο πακέτο κυρώσεων και έναν σαφή ορίζοντα απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Πήρε θέση
Εν μέσω παρατεταμένης σύγχυσης και αβεβαιότητας, ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, έλαβε θέση για το ζήτημα της πληρωμής της Gazprom σε ρούβλια, λαμβάνοντας αποστάσεις από την Κομισιόν με την εκτίμηση ότι δεν αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά της Ρωσίας.