Σε μια επίλεκτη τεχνοκρατική ομάδα 40 ατόμων, ένα νέο πληροφοριακό σύστημα και την τεχνογνωσία περίπου 15 ιδιωτών συμβούλων στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό το στοίχημα της 6ετίας 2021-26, για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τα παραπάνω, όμως, δεν θα είναι αρκετά, αν δεν βοηθήσουν οι δημόσιοι υπάλληλοι που θα είναι υπεύθυνοι για τους διαγωνισμούς και την ανάθεση των έργων και προγραμμάτων. Η εμπειρία του παρελθόντος λέει πολλά γι’ αυτό. Ετσι, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης σχεδιάζει να δώσει μπόνους στους συγκεκριμένους υπαλλήλους, ξεκινώντας από τις επιτροπές διαγωνισμών. «Σταδιακά θα δώσουμε και σε άλλους, όσο έχουμε δημοσιονομικό χώρο και ανάλογα με την απόδοση της μονάδας», λέει.
Το στοίχημα είναι, βεβαίως, τεράστιο. Μέσα σε λιγότερο από 6 χρόνια (το Ταμείο Ανάκαμψης έχει ημερομηνία λήξης την 31η Δεκεμβρίου 2026) η χώρα πρέπει να έχει απορροφήσει 31 δισ. ευρώ από δάνεια και επιχορηγήσεις για να εκτελέσει 170 έργα και μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, καθώς περίπου 20 δισ. ευρώ από αυτά προορίζονται για ιδιωτικές επενδύσεις (13 δισ. ευρώ από δάνεια και 7 δισ. ευρώ περίπου από επιχορηγήσεις), προβλέπεται να κινητοποιηθούν πρόσθετα επενδυτικά κεφάλαια από ιδιώτες ύψους 26,5 δισ. ευρώ. Συνολικά, το «Ελλάδα 2.0» έχει προϋπολογισμό 57,6 δισ. ευρώ.
Η Τράπεζα της Ελλάδος, στην ανάλυση που συνεισέφερε στο πρόγραμμα, εκτιμούσε, ενδεικτικά, ότι φέτος θα απορροφηθούν 3,97 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια (είναι η προκαταβολή του 13%) και στη συνέχεια, κάθε χρόνο, έως το 2026, θα απορροφούνται από 5,31 δισ. ευρώ. Κι αυτά επιπλέον του ΕΣΠΑ, που θα τρέχει παράλληλα και για τρία επιπλέον χρόνια, προϋπολογισμού περίπου 26,7 δισ. ευρώ, με την κοινοτική συμμετοχή να καλύπτει τα 21,2 δισ. ευρώ.
«Το ποσό είναι τεράστιο», σχολιάζει ο κ. Σκυλακάκης. «Πρόκειται για διπλάσιο μέγεθος σε σύγκριση με τη σημερινή πραγματικότητα, συν ένα πολύ μεγάλο πακέτο ιδιωτικών επενδύσεων. Οι δυσκολίες για το Δημόσιο είναι προφανείς».
Η ομάδα των τεχνοκρατών είναι η νεοσύστατη Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης, της οποίας προΐσταται –με τίτλο διοικητή– ο Νίκος Μαντζούφας, πρώην ειδικός γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ, με θητεία 10 ετών (επί 3 κυβερνήσεων) στη συγκεκριμένη θέση. Επί θητείας του, η Παγκόσμια Τράπεζα κατέταξε την Ελλάδα στη 2η θέση μεταξύ 160 χωρών σε ό,τι αφορά τις διαγωνιστικές διαδικασίες των ΣΔΙΤ, άρα μπορεί κανείς να περιμένει ότι θα φέρει μαζί του στη νέα του θέση πολύτιμες γνώσεις και εμπειρία για το τι σημαίνει διαφανείς διαγωνιστικές διαδικασίες και έργα που υλοποιούνται στην ώρα τους και χωρίς υπερβάσεις.
Μέχρι στιγμής, η υπηρεσία, η οποία είναι αυτοτελής και υπάγεται στον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, έχει στελεχωθεί με 10 δημοσίους υπαλλήλους. Τελικά θα φτάσουν τους 40, εκ των οποίων οι τουλάχιστον 20 θα προέλθουν από το Δημόσιο με μετατάξεις και οι υπόλοιποι από τον ιδιωτικό τομέα, μέσω διαγωνισμού. Οπως κυκλοφορεί στα γραφεία, κοντά στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, όπου εγκαταστάθηκε η υπηρεσία, στόχος είναι να λειτουργήσει «μια σφιχτή τεχνοκρατική ομάδα με χημεία μεταξύ των μελών της».
Παράλληλα, θα αξιοποιηθούν, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, σύμβουλοι από τον ιδιωτικό τομέα. Βάσει μιας σύμβασης-πλαισίου, θα διαμορφωθεί μια λίστα προεπιλεγμένων συμβούλων (υπολογίζεται περίπου 15), οι οποίοι θα ενεργοποιούνται κάθε φορά ανάλογα με τις ανάγκες. Για παράδειγμα, θα παρακολουθούν ένα έργο, θα ενημερώνουν για την πρόοδο και θα επισημαίνουν πιθανά προβλήματα που διακρίνουν.
Επιπλέον, θα στηθεί ένα νέο πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης έργων, το οποίο μεταξύ άλλων θα δίνει στοιχεία και θα προειδοποιεί για τα χρονοδιαγράμματα. Η κάθε αναθέτουσα αρχή θα επικαιροποιεί τα στοιχεία κάθε δύο μήνες.
Παράλληλα, προκειμένου να προχωρήσουν τα δάνεια για ιδιωτικές επενδύσεις, το υπουργείο Οικονομικών έχει ήδη ξεκινήσει συζητήσεις με τις 4 ελληνικές τράπεζες και την EBRD (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης), ώστε να κλείσει η συμφωνία πολύ πριν από την έγκριση του σχεδίου, που τοποθετείται τον Ιούλιο. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, και οι 5 τράπεζες διαθέτουν ήδη μια σειρά επενδυτικών σχεδίων που μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα.
Αγώνας δρόμου για να απορροφηθούν οι πόροι
Μεγάλο στοίχημα σημαίνει και μεγάλο ρίσκο και στο Ταμείο Ανάκαμψης ο κίνδυνος να μην απορροφηθούν τα κονδύλια είναι πράγματι μεγάλος. Ο χρόνος, κατ’ αρχάς είναι περιορισμένος. Λιγότερο από έξι χρόνια, έως τον Αύγουστο του 2026, και μετά «πεθαίνει» το Ταμείο και μαζί η δυνατότητα να απορροφήσει κανείς πόρους. Γι’ αυτό και ο σχεδιασμός της κυβέρνησης προβλέπει να τελειώσουν όλα τα έργα το 2025, αφήνοντας το 2026 ως περιθώριο ασφαλείας. «Εμείς θα έχουμε ν-1, αντί του ν+2 που ισχύει στο ΕΣΠΑ», αναφέρουν.
Εν τω μεταξύ, όμως, έως το 2023, οπότε θα γίνει η ενδιάμεση αξιολόγηση του Ταμείου, πρέπει να έχει συμβασιοποιηθεί το 70% των έργων και να έχουν τηρηθεί τα ενδιάμεσα ορόσημα.
Στο υπουργείο Οικονομικών αναφέρουν ότι τα έργα και προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης είναι κατά 70% προσδιορισμένα και κατά 30% ανοιχτά, κάτι που θα διευκολύνει τη γρήγορη πρόοδό τους. Ανοιχτά είναι προγράμματα όπως αυτά της οδικής ασφάλειας, ενώ αντίθετα τα ψηφιακά είναι κλειστά σε ποσοστό 90%, εξηγούν οι πηγές.
Αλλαγές μπορούν να γίνουν, αλλά δεν θα είναι εύκολες, καθώς θα πρέπει να ακολουθηθεί όλη η διαδικασία έγκρισης του νέου έργου από την αρχή.
Οι εκταμιεύσεις θα γίνονται κάθε έξι μήνες και η χώρα θα πρέπει να έχει τηρήσει τα ορόσημα και τους στόχους για τα οποία θα έχει δεσμευθεί. Δηλαδή, να έχει εκτελέσει το έργο, αλλά και να έχει επιτύχει τα αποτελέσματα που προβλέπονται. Επ’ αυτού, μάλιστα, θα γνωμοδοτεί η Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (EFC), πριν αποφασίσει η ίδια η Επιτροπή. Στις αποφάσεις θα συνεκτιμώνται και οι εκθέσεις που θα συντάσσει η Κομισιόν στο πλαίσιο της «ενισχυμένης εποπτείας της Ελλάδας» – για τα άλλα κράτη-μέλη θα λαμβάνονται υπ’ όψιν οι εκθέσεις του ευρωπαϊκού εξαμήνου.
Μπορεί η διαδικασία αυτή να θυμίζει στην Ελλάδα τα μνημόνια, με τα ορόσημα και τους στόχους τους, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από μια διαδικασία πειθαρχίας, προκειμένου να αξιοποιηθεί σωστά το «δώρο» του Ταμείου Ανάκαμψης.
Κατά σύμπτωση, ο βασικός συνομιλητής της ελληνικής πλευράς από την πλευρά της Κομισιόν στις διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης είναι ένας παλιός γνώριμος από τα «πέτρινα χρόνια» του μνημονίου, ο Ντέκλαν Κοστέλο, δεύτερος τη τάξει πλέον στη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο κ. Κοστέλο έχει τοποθετηθεί δημόσια με καλά λόγια για το ελληνικό σχέδιο.
Για την προετοιμασία του σχεδίου έγιναν περίπου 100 τεχνικές συναντήσεις με την Κομισιόν και η ελληνική πλευρά θεωρεί ότι βοήθησαν ώστε να είναι πιο έτοιμη ως προς το τι θα υλοποιήσει.
Προτεραιότητα δόθηκε στα πιο ώριμα έργα, ώστε να έχουν περισσότερες πιθανότητες υλοποίησης. Παρ’ όλα αυτά, ομολογούν τα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη, ο όγκος των έργων και δράσεων είναι τόσο μεγάλος, που δεν μπορεί να πει κανείς πως δεν ανησυχεί για το αν θα προλάβουν να γίνουν εγκαίρως.