Έναν χρόνο μετά το θαύμα του Φυλαχτού (1999) –μυθιστόρημα με το οποίο ο Ρομπέρτο Μπολάνιο χάιδεψε όλο τον πόνο και τη μοναξιά (της λατινοαμερικανικής ηπείρου)–, ο Χιλιανός συγγραφέας δημοσίευσε ένα μυθιστόρημα τεχνικά παρόμοιο, βασιζόμενος ξανά σε έναν εσωτερικό μονόλογο που δεν γνωρίζει από ευθείες διαδρομές, αλλά εστιασμένο στα χρόνια της δικτατορίας του Πινοσέτ. Το ονόμασε Nocturno de Chile, στα αγγλικά αποδόθηκε ως By night in Chile, στα ελληνικά –αρχικά– ως Τελευταία νύχτα στη Χιλή (στην εξαντλημένη έκδοση του Μεταίχμιου προ σχεδόν 20ετίας) και σήμερα, στη νέα μετάφραση από τις εκδόσεις Άγρα, ο Κρίτων Ηλιόπουλος επέλεξε το Νυχτωδία της Χιλής. Εν πάση περιπτώσει, σκοτάδι. Στο οποίο τυλίγονται ο κόσμος, η Χιλή και ο ίδιος ο αφηγητής, ένας ιερέας, ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας ονόματι Ουρούτια Λακρουά, ο οποίος διασχίζει τη σύγχρονη ιστορία της χώρας παλεύοντας με τη συνείδησή του. Κατά την προσφιλή του συνήθεια, ο Μπολάνιο χορεύει προκλητικά πάνω στα όρια που χωρίζουν (αν χωρίζουν) τη μυθοπλασία με την Ιστορία, εμφανίζει ως χαρακτήρες υπαρκτά πρόσωπα όπως ο Νερούδα ή ακόμη και ο ίδιος ο Πινοσέτ (ο οποίος δέχεται από τον αφηγητή μαθήματα μαρξισμού, για να μπορεί να διαβάζει τη σκέψη των αντιπάλων του!) και δημιουργεί ένα δικό του αφήγημα για το ειδικό βάρος των στιγμών που βύθισαν την πατρίδα του σε μια μεγάλη νύχτα. Άλλωστε, όλα καταλήγουν σε μια νύχτα ή, έστω, σε μια σειρά από νύχτες: Διάφοροι Χιλιανοί διανοούμενοι (παρών και ο αφηγητής) μαζεύονταν σε μια έπαυλη για ποτό και συζήτηση, αγνοώντας ή κάνοντας ότι αγνοούν πως στο υπόγειο του σπιτιού πραγματοποιούνταν βασανιστήρια αντιφρονούντων. Πρόκειται για αληθινή ιστορία, παρεμπιπτόντως. Ο Μπολάνιο την ξαναλέει με ένα μεγάλο παράπονο για τον ρόλο των πνευματικών ανθρώπων και της λογοτεχνίας, έναν ρόλο κομπάρσου ή συνενόχου, στα μεγάλα δράματα της ανθρωπότητας. Πρόκειται πιθανόν για το πιο καθαρά πολιτικό του βιβλίο, το πιο καταγγελτικό ίσως, με πολλές δόσεις, βέβαια, μπολανικής μαγείας και πλήθος από γοητευτικές ιδιαιτερότητες. Τώρα θέλουμε και άλλον Μπολάνιο όμως, οπότε αναμένουμε υπομονετικά τα όσα πολύ λίγα παραμένουν αμετάφραστα, γιατί όχι και τα ποιήματά του. ■
