«Ο Μπετόβεν χρειαζόταν τέσσερις νότες για να αναγνωριστεί η 5η συμφωνία του: τα-τα-τα-ταααα! Ο Μίκης Θεοδωράκης χρειαζόταν μόνο δύο: πα-νταμ!», αναφέρει στο «Κ» ο διάσημος Ολλανδός βιολιστής και διευθυντής ορχήστρας Αντρέ Ριέ, ενώ ετοιμάζεται για την πρώτη του εμφάνιση στην Ελλάδα μαζί με την Ορχήστρα Γιόχαν Στράους, κάνοντας πρόβες τη δική του εκδοχή στο Συρτάκι. Βρίσκεται στο σπίτι του, ένα κάστρο έξω από το Μάαστριχτ όπου πολύ πριν από αυτόν λέγεται ότι έζησε ο Σαρλ ντ’ Αρτανιάν, ο σωματοφύλακας που ενέπνευσε τον Αλέξανδρο Δουμά. Σύγχρονο του θρυλικού ήρωα είναι και ένα Στραντιβάριους του 1667 που ο Ριέ διαθέτει στη συλλογή του, ένα κειμήλιο-σύμβολο της πορείας που έχει διαγράψει μέσα στα χρόνια, κερδίζοντας ένα φανατικό κοινό σε όλο τον κόσμο με το βιολί του.
Γεννήθηκε το 1949 σε ένα μουσικό σπίτι. «Ο πατέρας μου ήταν μαέστρος και επικεφαλής της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λίμπουργκ, στο σπίτι μας ακούγαμε μόνο κλασική μουσική, οπότε μεγάλωσα με Μότσαρτ, Μπετόβεν και Μπαχ. Οι δύο αδερφοί και οι τρεις αδελφές μου σπουδάσαμε όλοι κλασική μουσική και μάθαμε διάφορα όργανα – μία αδελφή μου, για παράδειγμα, έγινε καθηγήτρια άρπας, ένας αδελφός μου έπαιζε τσέλο στην Όπερα της Μασσαλίας. Εγώ σπούδασα πιάνο, φλάουτο, όμποε και βιολί, τα οποία επέλεξε η μητέρα μου για μένα. Πρέπει να σας πω πως μισούσα τη δασκάλα μου στο πιάνο, αλλά λάτρευα τη δασκάλα μου στο βιολί, οπότε μελετούσα πολύ». Σε αυτό το σημείο χαμογελάει. «Το βιολί για μένα είναι το πιο ρομαντικό όργανο. Όταν το κρατάς στα χέρια σου, βρίσκεται πολύ κοντά στην καρδιά σου.
»Πρέπει να σας αναφέρω επίσης πως ο πατέρας μου μας έπαιρνε μαζί του τακτικά στις συναυλίες του και άκουσα το πρώτο μου βαλς όταν ήμουν πέντε ετών. Μου έκανε τεράστια εντύπωση λόγω της αλληλεπίδρασης με το κοινό. Πριν από το βαλς, το οποίο παίχτηκε ως encore, όλοι κάθονταν και παρακολουθούσαν σοβαρά, αλλά όταν άρχισε να παίζεται το βαλς, όλοι χαμογέλασαν και κινήθηκαν στον ρυθμό της μουσικής. Τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι αυτή η μουσική έκανε τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Το γεγονός αυτό είχε βαθιά επίδραση πάνω μου».
Οι 12 μουσικοί έγιναν 70
«Ο αγαπημένος μου συνθέτης είναι ο Γιόχαν Στράους. Είχε πέντε ορχήστρες, μπορείτε να το φανταστείτε; Και περιόδευσε με αυτές. Ως νέος, έπαιζα βιολί στην ορχήστρα του πατέρα μου, αλλά ήμουν πολύ δυστυχισμένος. Κανείς δεν φαινόταν να απολαμβάνει τη μουσική, ήταν καθαρά μια “δουλειά που έπρεπε να γίνει”. Ονειρευόμουν να ιδρύσω τη δική μου ορχήστρα, να παίζω βαλς και τη μουσική που αγαπούσα και να ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο μαζί της. Η ορχήστρα μου ξεκίνησε το 1987, μόνο με 12 μουσικούς, ενώ στην αρχή ως χώρο χρησιμοποιούσαμε μια κρύα αίθουσα γυμναστηρίου, στο σχολείο όπου φοιτούσαν τα αγόρια μου». Θυμάται τα μικρά θέατρα όπου έπαιζαν στην αρχή, τις παραστάσεις σε γηροκομεία. Όλα άλλαξαν το 1994, όταν η ηχογράφηση του Βαλς του Σοστακόβιτς έκανε πάνω από ένα εκατ. πωλήσεις. «Από εκεί και πέρα μεγαλώσαμε. Το 2008 έπαιξα τη μεγαλύτερη συναυλία της καριέρας μου, στη Μελβούρνη, μπροστά σε 38.000 άτομα. Είμαι τόσο ευγνώμων γι’ αυτό, ζω πραγματικά το όνειρό μου». Σήμερα, ο Ριέ έχει 70 μουσικούς (από 16 διαφορετικές χώρες), συντηρώντας τη μεγαλύτερη ιδιωτική ορχήστρα στον κόσμο.
Η σκηνοθεσία των συναυλιών του δημιουργεί ένα υπερθέαμα πάνω στη σκηνή το οποίο συχνά κερδίζει την προσοχή. Τα πολύχρωμα κουστούμια και τα φουντωτά φορέματα, τα έξυπνα σκηνικά και η αλληλεπίδραση με το κοινό συνθέτουν το ψηφιδωτό των εμφανίσεων της Ορχήστρας Γιόχαν Στράους. Χαρακτηριστική σκηνή από τις παραστάσεις του Αντρέ Ριέ αποτελεί το στιγμιότυπο με τον «ταύρο» που κυνηγάει τη «θεάτρια» που έκανε το «λάθος» να φορέσει κόκκινο φόρεμα. Και ενώ το «κυνήγι» ξεκινά, ο μαέστρος δίνει το παράγγελμα και οι μουσικοί παίζουν τον κλασικό ισπανικό χορό España Cañí.
Μια χαρούμενη οικογένεια
Ο Αντρέ Ριέ συνδυάζει στις συναυλίες του κλασικά κομμάτια, μουσική κινηματογράφου αλλά και τη λαϊκή μουσική, ανάλογα με τον τόπο που επισκέπτεται. Καθώς η μουσική ποικιλομορφία είναι βασικό χαρακτηριστικό του, τον ρωτήσαμε πώς καταφέρνει να προσεγγίζει τα διαφορετικά είδη και να επιτυγχάνει τη μεταξύ τους αρμονία. «Για μένα το είδος δεν είναι σημαντικό. Το μόνο που με νοιάζει είναι αν αγγίζει την καρδιά μου. Αυτή μπορεί να είναι μια μελωδία γραμμένη από τον Βέρντι, τον Άντριου Λόιντ Βέμπερ, τον Θεοδωράκη ή τον Μάικλ Τζάκσον. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε μόνο σε ένα είδος μουσικής. Υπέροχη, σπουδαία μουσική έχει γραφτεί ανά τους αιώνες έως σήμερα. Να είστε ανοιχτοί σε αυτήν, να την ακούτε με την καρδιά σας, να εμπιστεύεστε τα συναισθήματά σας». Το συναίσθημα, λέει, είναι αυτό που συνδέει τα πάντα. «Φέρνει κοντά ανθρώπους από όλες τις εθνικότητες και τα υπόβαθρα. Φυσικά στις συναυλίες μου λέω και μικρές ιστορίες για κάθε κομμάτι που παίζουμε και εμπλέκω το κοινό».
Το συστατικό που προσδίδει αρτιότητα στο μουσικό αποτέλεσμα έγκειται, κατά τον ίδιο, στον ισχυρό δεσμό που έχει με τα μέλη της ορχήστρας του. «Είναι η δεύτερη οικογένειά μου. Πολλοί μουσικοί βρίσκονται μαζί μου για πάνω από 20 χρόνια. Αλλά τώρα έχουμε επίσης πολλά νέα και νεαρά, υπέροχα μέλη. Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μου συναυλιών στο Μάαστριχτ, το γηραιότερο μέλος ήταν πάνω από 80 ετών και το νεότερο μόλις 18 ετών. Είναι υπέροχο να είσαι μαζί τους, είναι μια διασκεδαστική, χαρούμενη, ευτυχισμένη ομάδα και αυτό μπορείτε να το δείτε και στη σκηνή. Όλα είναι αυθεντικά. Και φυσικά είναι σπουδαίοι μουσικοί. Το μόνο που απαιτώ από τα μέλη της ορχήστρας μου είναι να παίζουν με την καρδιά τους. Και αυτό γιατί θέλουμε να ταξιδέψουμε τον κόσμο και θέλουμε να κάνουμε τους ανθρώπους χαρούμενους όπου και αν βρισκόμαστε».
Το όριο των 10.000 θεατών
Συζητάμε για όσα ετοιμάζει για το ελληνικό κοινό και θυμάται πόσο του άρεσαν τα αρχαία ελληνικά που έκανε στο σχολείο. «Από τότε θέλω να επισκεφτώ την Ελλάδα και αυτή θα είναι η πρώτη μου φορά! Η ορχήστρα μου και εγώ περιοδεύουμε σε όλο τον κόσμο πάνω από 30 χρόνια και όλο αυτόν τον καιρό έχω λάβει πολλές αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την Ελλάδα. Οπότε επιτέλους ερχόμαστε!»
Το Συρτάκι είναι από τις πιο δημοφιλείς ηχογραφήσεις του, με εκατομμύρια θεάσεις στις ψηφιακές πλατφόρμες – εμπνευσμένο ασφαλώς από τη σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη. Ο Ριέ λέει ότι απολαμβάνει να το ερμηνεύει και να αλληλεπιδρά με τον κόσμο. «Φυσικά θα το παίξω στην Αθήνα και επίσης ένα από τα κορίτσια της χορωδίας μου θα τραγουδήσει ένα ελληνικό τραγούδι. Είναι μισή Ελληνίδα. Πρέπει να ξέρετε πως έχετε υπέροχη μουσική!» Ο ίδιος δεν θα χορέψει, όπως λέει. «Εγώ παίζω, δεν χορεύω!»
Όταν ρωτάμε πώς και δεν είχε έρθει νωρίτερα, απαντά ότι είναι απαραίτητο ένα μίνιμουμ εξασφαλισμένο κοινό. «Χρειάζομαι μια αίθουσα συναυλιών που να χωράει περίπου 10.000 άτομα, καθώς δεν λαμβάνω κρατική χρηματοδότηση. Έχω 120 άτομα προσωπικό, οι οποίοι, από κοινού με τις οικογένειές τους, εξαρτώνται από τις περιοδείες μας. Οπότε, συνήθως, όταν δεν πηγαίνω να παίξω σε μια χώρα, είναι επειδή δεν τηρούνται αυτές οι προϋποθέσεις».
Φέτος, συμπληρώνει 37 χρόνια καλλιτεχνικής πορείας, ενώ συνεχίζει ακάθεκτος να περιοδεύει στον κόσμο με νέες μουσικές συνθέσεις. Τι είναι αυτό που τον διατηρεί ενεργό και με αστείρευτη διάθεση επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες; «Το μυστικό είναι ότι προσπαθείς πάντα κάθε βράδυ να παίζεις εκατό τοις εκατό και να ξεκινάς πάλι από το μηδέν. Ξέρετε, είμαι πάντα πολύ νευρικός. Ξεκινάω από το μηδέν γιατί οι άνθρωποι στο κοινό μπορεί να αισθάνονται πως παίζω στον αυτόματο πιλότο, και αυτό είναι κακό. Γι’ αυτό πρέπει πάντα να ξεκινάς από την αρχή, σαν να είναι η πρώτη σου φορά». Χαμογελαστός και ευδιάθετος, συνοψίζει τη συζήτησή μας σε τρεις λέξεις που συμπυκνώνουν τη φιλοσοφία του για τη μουσική και τη ζωή ευρύτερα: «Δεν εργάζομαι. Διασκεδάζω!».
ΙΝFO
→ Ο Αντρέ Ριέ θα βρεθεί για δύο συναυλίες στο κλειστό του ΟΑΚΑ, στις 12 και 13 Μαρτίου. Εισιτήρια: Από 50 ευρώ στο more.com