Τους έχετε πετύχει και εσείς. Τους παρατηρείτε για λίγο από τη στάση του λεωφορείου ή τον σταθμό του μετρό, όση ώρα περιμένετε το μεταφορικό σας μέσο. Είναι επιβάτες που κάθονται, έχουν το κεφάλι τους ακουμπισμένο στο παράθυρο και τα μάτια τους, κλειστά. Κοιμούνται. Για την ακρίβεια, παίρνουν έναν σύντομο υπνάκο που κρατάει μερικές στιγμές.
Πολλές φορές, οι άνθρωποι αυτοί δε συνειδητοποιούν ότι έχουν κοιμηθεί, αλλά η κούραση από την καθημερινότητά τους είναι τόσο μεγάλη που ο οργανισμός τους κρούει το καμπάνακι για ξεκούραση με αυτόν τον τρόπο. Η επιστήμη έχει λέξη για αυτούς τους σύντομους ύπνους: ονομάζονται μικροΰπνοι (microsleeps).
Ας μην τους συγχέουμε όμως με τα power naps, ύπνους 20 λεπτών μέσα στην ημέρα που δίνουν μια μικρή ώθηση στην ενέργεια και στη διάθεση. Έρευνες έχουν δείξει πως τα power naps κάνουν καλό στον ανθρώπινο οργανισμό και αυξάνουν την αποδοτικότητα των εργαζομένων. Αντίθετα, οι μικροϋπνοι φανερώνουν προβλήματα υγείας και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τον κανονικό ύπνο.
Ενα φαινόμενο δέκα χρονών
Πριν από 10 χρόνια, σημειώθηκε η πρώτη έρευνα γύρω από τη φύση των μικροΰπνων. Σύμφωνα με πληροφορίες από το BBC, το πείραμα σημειώθηκε στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας, όπου οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν αξονικούς τομογράφους εγκεφάλου, βίντεο που κατέγραψαν τα μάτια των συμμετεχόντων και ηλεκτροεγκεφαλογράφηματα, για να μετρήσουν τα εγκεφαλικά τους κύματα.
Η ομάδα των επιστημόνων ετοίμασε μια τόσο βαρετή δοκιμασία που κράτησε 50 λεπτά. Όση ώρα οι συμμετέχοντες ήταν ξαπλωμένοι στην αξονική, είχαν μπροστά τους μια οθόνη που έδειχνε έναν δίσκο. Στα χέρια τους κρατούσαν ένα τηλεχειριστήριο, παρόμοιο με αυτό του Playstation. Κλήθηκαν να χρησιμοποιήσουν το joystick για να εξασφαλίσουν ότι ο δίσκος δεν παρέκκλινε από το κέντρο ενός κινούμενου στόχου. Το 70% εμφάνισαν τουλάχιστον 36 μικροΰπνους. Οι επιστήμονες περίμεναν πως θα είχαν βαρεθεί, αλλά δεν υπολόγιζαν τόσο μεγάλο ποσοστό.
Πειράματα στον δρόμο
Θα έλεγε κανείς πως οι μικροΰπνοι είναι πιο κοινοί στους ανθρώπους με ναρκοληψία. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν πως μπορούν να εμφανιστούν στον καθένα από εμάς. Παραμένουμε στη Νέα Ζηλανδία και σε ένα εξίσου βαρετό πείραμα, όπου οι συμμετέχοντες κρατούσαν έναν ψεύτικο τροχό και «οδηγούσαν» μπροστά σε μια οθόνη. Οι ερευνητές τους έβλεπαν να νυστάζουν από τη βαρεμάρα και να βρίσκονται σε μια συνθήκη παρόμοια με μία βαρετή πανεπιστημιακή διάλεξη, όπου τα βλέφαρα κλείνουν για μια στιγμή.
Ωστόσο, σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης, ένα άλλο πείραμα του πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, έδειξε πως είτε κοιμάται κανείς για έξι ώρες επί δύο εβδομάδες, είτε δεν κοιμάται καθόλου για ένα βράδυ, εμφανίζεται το ίδιο ποσοστό μικροΰπνων.
Αυτοί οι ύπνοι δεν έχουν και τόση σημασία, όταν βλέπετε μια ταινία, ή όταν σας μιλάει κάποιος και καταλάβει πως έχετε κλείσει τα μάτια σας. Εντάξει, εδώ υπάρχει ένα υψηλό ποσοστό αμηχανίας που μπορεί να επηρεάσει τη φιλία σας. Αν οδηγείτε, όμως; Τι συμβαίνει τότε;
Μια εταιρεία φορτηγών που απασχολεί 15 χιλιάδες οδηγούς στην Ιαπωνία κατέγραψε με βίντεο τις οδηγικές συμπεριφορές των εργαζομένων της. Το 75% των εργαζομένων που συγκρούστηκε με κάποιο άλλο όχημα έδειξε πως τα αίτια του ατυχήματος οφείλονται στα πέντε – δέκα δευτερόλεπτα που έκλεισαν τα μάτια.
Με βάση αυτά τα βίντεο, οι ερευνητές προσπαθούν να βρουν τρόπους που θα κρατάει ξύπνιους τους οδηγούς όταν αισθάνονται κουρασμένοι. Ελπίζουμε, βέβαια, να μην είναι οι σφαλιάρες στο πρόσωπο, αλλά ούτε και η δύναμη της θέλησης για να παραμείνουμε ξύπνιοι, αλλά κάτι πολύ πιο πρακτικό. Ωστόσο, αν δεν οδηγούμε, το πολύ-πολύ να χάσουμε τη στάση που κατεβαίνουμε. Σε κάθε περίπτωση, το σώμα στέλνει τα σημάδια του και οι μικροΰπνοι είναι ο τρόπος του να ουρλιάξει «θέλω ξεκούραση».