Μέσα στα πολλά που συζητούν οι Αθηναίοι το φετινό καλοκαίρι -από το πότε θα πάει ο καθένας διακοπές και το εάν θα καταφέρει να επισκεφτεί κάποιο νησί παρά την ακρίβεια- μια θέση στις συζητήσεις έχει βρει και η ερώτηση: «γιατί δεν ακούμε ακόμα στο Λεκανοπέδιο τα τζιτζίκια;».
Ανάλαφρη μεν, εύλογη, δε, για ένα λαό που έχει συνηθίσει τα καλοκαίρια του να ταυτίζονται ηχητικά με το «τραγούδι» των τζιτζικιών, η παραπάνω ερώτηση διατυπώνεται όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα στις παρέες.
Ρωτήσαμε λοιπόν τους ειδικούς για να μάθουμε πότε θα ακούσουμε τα τζιτζίκια φέτος.
Μιλώντας στην «Κ» o Αντώνης Τσαγκαράκης, Επίκουρος Καθηγητής στα εργαστήρια «Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας» και «Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας» στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, λέει το εξής: «Η αλήθεια είναι ότι καλοκαίρι χωρίς τζιτζίκια είναι κάτι το πολύ δύσκολο να φανταστούμε στην Ελλάδα. Θυμάμαι πριν από χρόνια που με είχαν καλέσει από τη Δονούσα για να με ρωτήσουν ανήσυχοι γιατί δεν άκουγαν ακόμα τα τζιτζίκια στο νησί. Λίγο αργότερα, ο δήμαρχος, σε μια προσπάθεια να κάνει μια διαφημιστική καμπάνια για το νησί, έλεγε ότι όποιος έστελνε ζωντανά τζιτζίκια κλεισμένα σε βαζάκι θα του έκαναν δώρο τέσσερις διανυκτερεύσεις, μια προσέγγιση βεβαίως πρωτότυπη επικοινωνιακά, αλλά σαφώς λανθασμένη οικολογικά».
Σύμφωνα με τον κ. Τσαγκαράκη, στη χώρα μας έχουμε πάρα πολλά είδη τζιτζικιών, τα οποία φτάνουν τα 34 στον αριθμό. «Αυτά που ακούμε όμως είναι 15» μας εξηγεί ο ίδιος και προσθέτει: «Τα υπόλοιπα 19 δεν μπορούμε να τα ακούσουμε γιατί εκπέμπουν σε πολύ υψηλότερες συχνότητες από αυτές που μπορεί να πιάσει το αυτί μας».
Οι Αθηναίοι ας μην ανησυχούν πάντως. Γύρω στα μέσα του Ιουλίου, τα τζιτζίκια θα τραγουδούν δυνατά σε όλη την πρωτεύουσα.
Ο ίδιος μας μίλησε με ενθουσιασμό για μερικά ακόμα από τα βασικά χαρακτηριστικά τους. «Να πούμε κατ’ αρχάς ότι το τζιτζίρισμα το κάνουν τα αρσενικά και όχι τα θηλυκά. Στην ουσία πρόκειται για το ερωτικό κάλεσμα των αρσενικών στα θηλυκά μέσα από το τραγούδι, γι’ αυτό και συχνά λέμε πως τα τζιτζίκια άδουν, από τη λέξη άσμα. Τα θηλυκά ελκύονται από τα αρσενικά τζιτζίκια με την δυνατότερη “φωνή”, γι’ αυτό και τα τζιτζίκια…βάζουν πραγματικά τα δυνατά τους όταν τραγουδάνε.
Το τζιτζίρισμα μπορεί να φτάσει τα 108 ντεσιμπέλ
«Για να πάρετε μια ιδέα για το πόσο ηχηρό είναι το τραγούδι τους, το άσμα μιας ομάδας τζιτζικιών ενός συγκεκριμένου είδους μπορεί να φτάσει σε απόσταση 60 μέτρων από το τζιτζίρισμα ακόμα και τα 108 ντεσιμπέλ. Για να έχετε μια τάξη μεγέθους, σκεφτείτε πώς ο ήχος μιας συναυλίας ροκ μουσικής στην ίδια απόσταση από την πηγή φτάνει τα 110 ντεσιμπέλ, ενώ ένα ελικοφόρο αεροσκάφος ATR-72 κατά το στάδιο της απογείωσης, στην ίδια απόσταση, παράγει θόρυβο 118 ντεσιμπέλ».
Όσο για το βιολογικό κύκλο των τζιτζικιών, αυτός αποτελείται από τρία στάδια: αυγό, νύμφη και μετά ενήλικο (ή «τέλειο») τζιτζίκι. «Αυτά που παράγουν ήχο είναι τα αναπαραγωγικά ώριμα, ενήλικα αρσενικά» εξηγεί ο κ. Τσαγκαράκης και προσθέτει: «Όσο τα τζιτζίκια είναι ακόμα νύμφες βρίσκονται μέσα στο έδαφος. Ο βιολογικός τους κύκλος ολοκληρώνεται όταν βγαίνουν στην επιφάνεια του εδάφους και σκαρφαλώνουν στα φυτά για να αρχίσουν το “τραγούδι”».
Καλοκαίρι χωρίς τζιτζίκια είναι κάτι το πολύ δύσκολο να φανταστούμε στην Ελλάδα. Θυμάμαι πριν από χρόνια που με είχαν καλέσει από τη Δονούσα για να με ρωτήσουν ανήσυχοι γιατί δεν άκουγαν ακόμα τα τζιτζίκια στο νησί.
«Στα είδη που έχουμε στην Ελλάδα τα τζιτζίκια μπορούν να μείνουν στο στάδιο της νύμφης από 2 έως 7 χρόνια. Το πότε θα ενηλικιωθούν είναι και ο παράγοντας που καθορίζει το πότε θα τα ακούσουμε και αυτό δεν είναι κάθε χρονιά το ίδιο. Ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες (κυρίως την θερμοκρασία και την υγρασία), όπως και το είδος ή τα είδη που… δρουν σε κάθε περιοχή έχουμε και διαφορετική “ενηλικίωση”.
Οι Αθηναίοι ας μην ανησυχούν πάντως. Γύρω στα μέσα του Ιουλίου, τα τζιτζίκια θα τραγουδούν δυνατά σε όλη την πρωτεύουσα. Ήδη έχουν κάνει την εμφάνιση τους σε πολλές περιοχές, όπως ακούω και αυτή την στιγμή από το γραφείο μου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, εδώ στον Βοτανικό».
Τζιτζίκια και κλιματική αλλαγή
Ο κ. Τσαγκαράγκης σημειώνει πάντως πως οι απότομες και ακραίες εναλλαγές του καιρού που ήδη παρατηρούνται και στη χώρα μας λόγω της κλιματικής αλλαγής δεν αφήνουν ανεπηρέαστα τα έντομα, μεταξύ των οποίων και τα τζιτζίκια, αν και για την ώρα και δεδομένου ότι τα τελευταία μεγαλώνουν μέσα στο έδαφος, δεν τα πλήττει ακόμα σοβαρά η κρίση.
Όπως μας λέει ο καθηγητής: «Οι άνεμοι, η θερμοκρασία και η υγρασία επηρεάζουν την εμφάνιση, αλλά και την δραστηριότητά τους. Οι μη κανονικές μεταβολές της θερμοκρασίας, μπορούν να διαταράξουν τον βιολογικό τους κύκλο αλλά και την εμφάνισή τους».
Ενας δύσκολος χειμώνας θα καθυστερήσει την εμφάνιση τους
Το ότι πάντως τα τζιτζίκια δεν κάνουν παντού στη χώρα την ίδια στιγμή την εμφάνιση τους μας επιβεβαίωσε και ο Γιάννης Κουφάκης, μέλος της «Ελληνικής Εντομολογικής Εταιρείας» αλλά και του «Ερευνητικού Ινστιτούτου: ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ».
Στην Κρήτη όπου βρίσκεται ο ίδιος, τα τζιτζίκια τραγουδούν ήδη εδώ και μισό μήνα ενώ ο πληθυσμός τους στο νησί είναι μεγάλος. Όπως λέει ο κος Κουφάκης: «οι υψηλές θερμοκρασίες στην Κρήτη σε συνδυασμό με την υγρασία δημιούργησαν το κατάλληλο κοκτέιλ για την εμφάνισή τους. Γενικά μιλώντας, ένας ήπιος χειμώνας θα φέρει και πιο νωρίς την εμφάνιση τους ενώ ένας δύσκολος χειμώνας, όπως αυτός που πέρασε, θα τα κάνει να καθυστερήσουν λίγο».