Η Άνι Όκλεϊ, η δεινή σκοπεύτρια και σταρ της παράστασης Wild West Show του Μπάφαλο Μπιλ, ηττήθηκε από έναν αόρατο εχθρό: μια θανατηφόρο μορφή αναιμίας, που προκλήθηκε από έλλειψη βιταμίνης B12.
Την εποχή της Άνι, αγνοούσαμε την ύπαρξη της βιταμίνης B12, καθώς και ότι η ανεπάρκειά της μπορούσε να έχει επικίνδυνες συνέπειες – στην περίπτωση της Άνι, τον θάνατό της το 1926. Πολύ αργότερα, στη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν τη βιταμίνη B12 και έμαθαν πώς να τη χρησιμοποιούν για θεραπευτικούς σκοπούς.
Σήμερα, συμπληρώματα B12 διατίθενται σε κάθε φαρμακείο και σε κάθε σούπερ μάρκετ. Προωθούνται για την αποτροπή μιας μορφής θανατηφόρου αναιμίας, καθώς και για την αντιμετώπιση της νευροπάθειας, της απώλειας μνήμης, της κατάθλιψης και άλλων καταστάσεων. Μήπως, λοιπόν, θα έπρεπε να τα παίρνετε;
Μια βασική βιταμίνη
Η B12 (γνωστή επίσης ως κοβαλαμίνη) είναι βασική για την υγεία του εγκεφάλου και των νεύρων, καθώς και για την παραγωγή του DNA και των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Επίσης, η B12 βοηθά στη μείωση των επιπέδων ομοκυστεΐνης, ενός αμινοξέος το οποίο (όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα) συνδέεται με άνοια, καρδιοπάθεια, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και οστεοπόρωση.
Συνήθως προσλαμβάνουμε τη βιταμίνη B12 μέσω της διατροφής. Πλούσιες πηγές της είναι το μοσχάρι, το συκώτι, τα δίθυρα μαλάκια (π.χ. μύδια, στρείδια), τα πουλερικά, τα ψάρια, τα ενισχυμένα δημητριακά, τα αυγά, το τυρί, το γιαούρτι, το γάλα και τα ενισχυμένα φυτικά γάλατα (π.χ. γάλα σόγιας, αμυγδάλου ή ρυζιού). Για να μπορέσουμε να μεταβολίσουμε την B12, θα πρέπει πρώτα να την «αποσπάσουμε» από αυτές τις τροφές. Σε αυτό βοηθούν τα οξέα του στομάχου. Αφού «απελευθερωθεί», η βιταμίνη B12 συνδέεται στη συνέχεια σε μια πρωτεΐνη (η οποία παράγεται φυσιολογικά από τα κύτταρα του επιθηλίου που καλύπτει εσωτερικά το στομάχι) και καταλήγει στο λεπτό έντερο. Εκεί απορροφάται και στη συνέχεια εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.
Ανεπάρκεια βιταμίνης B12
Εκτιμάται ότι το 3,2% των ενηλίκων ηλικίας 50 ετών και άνω έχει πολύ χαμηλά επίπεδα B12 και έως 20% μπορεί να έχει οριακή ανεπάρκεια. Η αιτία είναι συχνά η αύξηση της ηλικίας. «Το στομάχι μας τείνει να παράγει λιγότερα οξέα καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό δυσχεραίνει την “απόσπαση” της B12 από την τροφή», δηλώνει ο δρ Meir Stampfer, καθηγητής Επιδημιολογίας και Διατροφολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. Άλλες αιτίες ανεπάρκειας B12 είναι οι εξής:
❱ Λήψη φαρμάκων για να αντιμετωπιστούν οι καούρες στο στομάχι. Τα φάρμακα αυτά περιορίζουν τα οξέα του στομάχου.
❱ Αποκλεισμός των προϊόντων ζωικής προέλευσης από τη διατροφή.
❱ Χειρουργική επέμβαση για απώλεια βάρους.
❱ Αυτοάνοσα νοσήματα που προκαλούν βλάβη στο επιθήλιο του στομάχου ή στο γαστρεντερικό σύστημα.
Πώς μπορείτε να καταλάβετε αν έχετε χαμηλό επίπεδο B12; «Οι πρώτες ενδείξεις ανεπάρκειας μπορεί να υπάρχουν, αλλά να είναι τόσο ανεπαίσθητες που να μην τις αναγνωρίζετε», δηλώνει ο δρ Stampfer. Για παράδειγμα, μπορεί να έχετε μυϊκή αδυναμία και να την αποδίδετε σε άλλες αιτίες.
Στα συμπτώματα της πλήρους ανεπάρκειας B12 περιλαμβάνονται τα εξής:
❱ Προβλήματα ισορροπίας.
❱ Κατάθλιψη.
❱ Πολύ μεγάλη κόπωση ή μυϊκή αδυναμία.
❱ Απώλεια μνήμης ή σύγχυση.
❱ Αιμωδία (μούδιασμα) ή «μυρμήγκιασμα» στα χέρια και στα πόδια (λόγω νευρικής βλάβης).
❱ Αναιμία.
Πρέπει να ελεγχθείτε;
Ο έλεγχος του επιπέδου B12 στο αίμα δεν αποτελεί έλεγχο ρουτίνας, αλλά μπορεί να είναι καλή ιδέα σε μεγαλύτερη ηλικία. «Συνήθως ξεκινώ να ελέγχω τους ασθενείς από την ηλικία των 65 ετών. Στη συνέχεια, τους ελέγχω κάθε τρία ή τέσσερα χρόνια», αναφέρει η δρ Suzanne Salamon, αναπληρώτρια διευθύντρια Γεροντολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center.
Οι εξετάσεις αίματος ανιχνεύουν ορισμένους δείκτες αναιμίας, τα χαμηλά επίπεδα B12 και το υψηλό επίπεδο ομοκυστεΐνης και μεθυλμαλονικού οξέος (MMA). «Το MMA είναι ο καλύτερος δείκτης ανεπάρκειας», δηλώνει ο δρ Stampfer.
Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της ανεπάρκειας B12 μπορεί να είναι πάρα πολύ απλή: απλώς καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε B12 ή αποφεύγετε τα φάρμακα για τις καούρες στο στομάχι. Μπορεί όμως να χρειαστείτε συμπλήρωμα B12. «Μπορεί να συστήσω ένα μη συνταγογραφούμενο δισκίο B12 των 1.000 μg ημερησίως, εάν η B12 είναι οριακά χαμηλή ή το MMA οριακά υψηλό. Όταν η τιμή επιστρέψει σε φυσιολογικά επίπεδα, συχνά μειώνω τη δοσολογία», αναφέρει η δρ Salamon.
Εάν παίρνετε δισκίο B12, ο δρ Stampfer συνιστά να παίρνετε τη φυσική μορφή (μεθυλοκοβαλαμίνη) και όχι τη συνθετική (κυανοκοβαλαμίνη). «Μελέτες δείχνουν ότι η κυανοκοβαλαμίνη μπορεί να επηρεάσει τη νεφρική λειτουργία σε άτομα με οριακά νεφρικά προβλήματα και, επομένως, είναι προτιμότερο να επιλέγουμε την ασφαλέστερη λύση», εξηγεί ο δρ Stampfer.
Τι συμβαίνει εάν τα οξέα που παράγονται από το στομάχι σας είναι μειωμένα; «Σε μορφή συμπληρώματος, η B12 δεν είναι δεσμευμένη σε τροφή. Συνεπώς δεν χρειάζεστε τα οξέα του στομάχου για να την απελευθερώσουν», επισημαίνει ο δρ Stampfer.
Η Άνι Όκλεϊ υπέφερε από μια σπάνια κατάσταση που ονομάζεται κακοήθης αναιμία. Τα άτομα που εμφανίζουν αυτή την πάθηση παράγουν μικρότερη ποσότητα της πρωτεΐνης η οποία μεταφέρει την ελεύθερη B12 στο έντερο και, επομένως, δεν μπορούν να απορροφήσουν αρκετή B12 από το έντερο. Στα άτομα με αυτό το πρόβλημα, τα δισκία B12 μπορεί να μην έχουν αποτέλεσμα και ενδέχεται να χρειάζονται ενέσεις B12.
Χρειάζεστε συμπλήρωμα αν δεν έχετε ανεπάρκεια; «Σίγουρα χρειάζεστε, αν δεν καταναλώνετε τροφές ζωικής προέλευσης», δηλώνει ο δρ Stampfer και συμπληρώνει: «Επίσης, είναι καλό να παίρνουν το συμπλήρωμα όλοι οι ηλικιωμένοι. Η ανεπάρκεια μπορεί να προληφθεί με πολύ χαμηλό κόστος και ελάχιστο κόπο, απλώς με τη λήψη ενός πολυβιταμινούχου σκευάσματος που περιέχει τον μέσο όρο της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης.