Με την έλευση της άνοιξης, ίσως σχεδιάζετε να επιτεθείτε σε αυτά τα σκονισμένα σοβατεπί, στα βρόμικα παράθυρα και στις ακατάστατες ντουλάπες. Αν όμως έχετε αμελήσει το ψυγείο και την τροφοθήκη, τότε θα πρέπει να δώσετε προτεραιότητα σε αυτούς τους χώρους αποθήκευσης – και χρειάζονται πολύ περισσότερα από έναν ετήσιο καθαρισμό για να αποφύγετε τις τροφικές δηλητηριάσεις, υποστηρίζουν οι ειδικοί του Χάρβαρντ.
Δεν πρόκειται για μικρή απειλή. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο ένας στους έξι Αμερικανούς –δηλαδή 48 εκατομμύρια άτομα– αρρωσταίνουν από μικρόβια στις τροφές, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ. Περίπου 128.000 από αυτούς νοσηλεύονται και 3.000 πεθαίνουν λόγω τροφικής δηλητηρίασης.
Η γενική καθαριότητα την άνοιξη αποτελεί μια ευκαιρία όχι μόνο για να καθαρίσετε επιμελώς το σπίτι, αλλά επίσης για να φροντίσετε το ψυγείο και τα ντουλάπια με τα τρόφιμα –που μπορεί να φιλοξενούν επιβλαβή βακτήρια– πιο προσεκτικά από ένα απλό πέρασμα με το σφουγγάρι. Κατά τη διαδικασία αυτή, μπορείτε να πετάξετε ληγμένα και ενδεχομένως μολυσμένα προϊόντα που έχουν ξεχαστεί στις γωνίες.
Δείτε το ως εξής: οι χώροι αυτοί δεν φιλοξενούν απλώς τα τρόφιμά σας, αλλά επίσης τα προστατεύουν, και κατ’ επέκταση και εσάς.
«Ίσως δεν θα έπρεπε να παραλληλίζουμε αυτή τη διαδικασία με την ανοιξιάτικη γενική καθαριότητα, γιατί σίγουρα θα συνιστούσα να καθαρίζετε το ψυγείο και την τροφοθήκη πολύ πιο συχνά από μία φορά τον χρόνο», δηλώνει η Cynthia Parenteau, αναπληρώτρια διευθύντρια Δημόσιας Υγείας στο Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγείας και Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, η οποία ειδικεύεται στην ασφάλεια των τροφίμων. «Προσωπικά, το κάνω μία φορά την εβδομάδα. Κάθε φορά που παραλαμβάνω τα ψώνια της εβδομάδας, φροντίζω να πετάω οτιδήποτε έχει λήξει και να μετακινώ τα παλαιότερα τρόφιμα μπροστά».
Επικίνδυνες επιπλοκές
Τα τροφιμογενή νοσήματα οφείλονται σε μικρόβια ή τοξίνες που μολύνουν τα τρόφιμα ή τα ποτά. Γνωρίζουμε πάνω από 30 παθογόνα (παράγοντες που προκαλούν νόσο) που μεταδίδονται με τις τροφές, όπως η Salmonella, ο νοροϊός, η Listeria, η Escherichia coli και τα βακτήρια που προκαλούν αλλαντίαση. Τα ωμά ή ανεπαρκώς μαγειρεμένα πουλερικά ή το κόκκινο κρέας, τα ωμά αυγά, το μη παστεριωμένο γάλα ή γαλακτοκομικά προϊόντα, τα ωμά φρούτα και λαχανικά και τα τρόφιμα που ετοιμάζονται σε μεγάλες ποσότητες και φυλάσσονται σε μη ασφαλείς θερμοκρασίες μπορούν να μολυνθούν από αυτά τα παθογόνα.
Κάποιοι τυχεροί καταφέρνουν να ξεπεράσουν γρήγορα τις συνέπειες της κατανάλωσης μολυσμένων τροφίμων, ενώ άλλοι αναπτύσσουν τροφική δηλητηρίαση και υποφέρουν από συμπτώματα όπως ναυτία, έμετο, διάρροια, έντονες κράμπες στο στομάχι και πυρετό.
«Οι περισσότεροι από εμάς τελικά θα εκδηλώσουμε κάποιο τροφιμογενές νόσημα», λέει η Marykate Franks, συνάδελφος της Parenteau και αρμόδια σε θέματα περιβαλλοντικής δημόσιας υγείας. «Τα περισσότερα άτομα το συσχετίζουν με το τελευταίο πράγμα που έφαγαν, αλλά αυτό μπορεί να μην ισχύει. Αν είμαστε τυχεροί, θα αισθανθούμε χάλια για μία ή δύο ημέρες και μετά θα συνέλθουμε και θα το ξεχάσουμε».
Η γενική καθαριότητα την άνοιξη αποτελεί μια ευκαιρία όχι μόνο για να καθαρίσετε επιμελώς το σπίτι, αλλά επίσης για να φροντίσετε το ψυγείο και τα ντουλάπια με τα τρόφιμα πιο προσεκτικά από ένα απλό πέρασμα με το σφουγγάρι.
Αν και τα συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης συνήθως υποχωρούν χωρίς πρόβλημα, οι μολύνσεις που μεταδίδονται από τα τρόφιμα μπορεί επίσης να έχουν μακροχρόνιες και επικίνδυνες συνέπειες. Κάποιες φορές οδηγούν σε παθήσεις όπως αρθρίτιδα, μηνιγγίτιδα, νεφρική βλάβη ή εγκεφαλική νευρική βλάβη (βλ. «Πότε πρέπει να δείτε γιατρό για τροφική δηλητηρίαση;»). Η Parenteau επισημαίνει ότι ορισμένα άτομα –όπως οι έγκυοι, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα– κινδυνεύουν να εμφανίσουν πιο βαριά νόσο και χειρότερες εκβάσεις.
Μέθοδοι καθαρισμού
Πώς μπορείτε να προστατεύσετε καλύτερα τον εαυτό σας; Η Parenteau και η Franks συνιστούν τις παρακάτω μεθόδους για τη φροντίδα του ψυγείου και της τροφοθήκης:
Βγάλτε τα πάντα έξω. Αντιμετωπίστε τον καθαρισμό των χώρων των τροφίμων όπως θα αντιμετωπίζατε τις ντουλάπες των ρούχων. Αδειάζοντας εντελώς το ψυγείο και την τροφοθήκη, μπορείτε να αξιολογήσετε την ασφάλεια κάθε προϊόντος ξεχωριστά και να επιθεωρήσετε το εσωτερικό κάθε χώρου. «Ακόμη και σε έναν απλό καθαρισμό της τροφοθήκης σίγουρα θα βρείτε κάποια ξεχασμένη σακούλα με γαριδάκια ή ψίχουλα από κρακεράκια», παρατηρεί η Franks. «Θα πρέπει επίσης να προσέχετε για ποντίκια ή σκαθάρια του αλευριού, τα οποία μπορεί να προσελκύονται από τα καλούδια που έχετε στα ντουλάπια σας».
Καθαρίστε τους χώρους προσεκτικά. Τραβήξτε έξω όλα τα ράφια και καθαρίστε κάθε επιφάνεια με αντισηπτικό σπρέι που είναι ασφαλές για τα τρόφιμα. (Μπορείτε να το παρασκευάσετε μόνοι σας, αναμειγνύοντας μία κουταλιά της σούπας υγρή χλωρίνη χωρίς άρωμα με 4 λίτρα νερό, όπως συνιστούν ειδικοί του Χάρβαρντ.) Επιμείνετε ιδιαίτερα σε σημεία στα οποία θα συναντήσετε σταγόνες υγρού ή ξεραμένες κολλώδεις ουσίες. Φροντίστε οι επιφάνειες να είναι στεγνές προτού τοποθετήσετε οτιδήποτε πίσω.
Ελέγξτε τις ημερομηνίες λήξης. Πετάξτε όλα τα τρόφιμα ή ποτά που έχουν λήξει, καθώς και εκείνα των οποίων οι συσκευασίες έχουν σκουριάσει ή ανοιχτεί. Αν δεν γνωρίζετε την ημερομηνία λήξης, ένας γενικός κανόνας είναι να μην κρατάτε ανοιγμένες συσκευασίες στο ψυγείο για περισσότερο από επτά ημέρες. «Αυτή είναι μια καλή ευκαιρία να ελέγξετε το ψυγείο σας και να αφαιρέσετε όλα τα τάπερ και τις αλουμινένιες συσκευασίες εστιατορίων, για να κάνετε χώρο για νέα τρόφιμα», λέει η Parenteau.
Αν δεν γνωρίζετε την ημερομηνία λήξης, ένας γενικός κανόνας είναι να μην κρατάτε ανοιγμένες συσκευασίες στο ψυγείο για περισσότερο από επτά ημέρες.
Χρησιμοποιήστε τις αισθήσεις σας. Η ημερομηνία λήξης διαφέρει από την ημερομηνία «πώληση έως» ή την ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση έως», οι οποίες απλώς υποδηλώνουν πόσο φρέσκο είναι ένα τρόφιμο. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε προϊόντα όπως τα μπαχαρικά και τα ντρέσινγκ σαλάτας. Αν οι ημερομηνίες αυτές έχουν παρέλθει πρόσφατα, ελέγξτε την εμφάνιση του προϊόντος και μυρίστε για τυχόν ενδείξεις αποσύνθεσης. «Αν κάτι δεν μυρίζει καλά ή αν το χρώμα του τροφίμου έχει αλλοιωθεί, εμπιστευθείτε το ένστικτό σας», συνιστά η Franks. «Όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά».
Παρατηρήστε τις συσκευασίες. Γενικά, τα τρόφιμα που βρίσκονται σε μη ανοιγμένες συσκευασίες ή είναι συσκευασμένα σε κενό θα παραμείνουν φρέσκα για περισσότερο. Όταν όμως ανοιχτούν, το ρολόι αρχίζει να μετράει αντίστροφα. «Η ημερομηνία έως την οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα προϊόν μπορεί να σας μπερδέψει αν βλέπετε μια ημερομηνία “ανάλωση έως” η οποία είναι έναν ή δύο μήνες αργότερα, αλλά έχετε ήδη ανοίξει τη συσκευασία», παρατηρεί η Parenteau. Συνιστά να χρησιμοποιείτε έναν μαρκαδόρο για να σημειώνετε στη συσκευασία την ημερομηνία αποσφράγισης. Στη συνέχεια, κρατήστε το προϊόν μόνο για επτά ημέρες ακόμη – ιδίως τα συσκευασμένα επεξεργασμένα κρέατα ή λουκάνικα.
Αποφύγετε τη μετάδοση της μόλυνσης. Φυλάσσετε το ωμό κρέας, τα ωμά ψάρια και θαλασσινά και τα αυγά ξεχωριστά από τις έτοιμες τροφές, έτσι ώστε να μην εξαπλωθούν τα μικρόβια. Φυλάσσετε αυτά τα προϊόντα σε σφραγισμένα δοχεία, έτσι ώστε να μη διαρρεύσουν υγρά σε άλλες τροφές. Αν το ψυγείο σας περιλαμβάνει ειδικά συρτάρια για το κρέας και τα λαχανικά, χρησιμοποιήστε καθένα από αυτά μόνο για τα αντίστοιχα προϊόντα. «Δεν πρέπει να διαρρεύσουν υγρά από συσκευασίες κοτόπουλου ή μοσχαριού στα λαχανικά ή σε τρόφιμα που δεν θα μαγειρευτούν», επισημαίνει η Parenteau.
Μην ξεχνάτε την κατάψυξη. Δεδομένου ότι σκοπός της κατάψυξης των τροφίμων είναι να τα εμποδίσει να χαλάσουν, η κατάψυξη δεν συγκεντρώνει τόσο πολύ την προσοχή όσο η ψύξη. Ωστόσο, ελέγχετε το περιεχόμενο της κατάψυξης κάθε λίγες εβδομάδες και αφαιρέστε προϊόντα. «Όλοι έχουμε τοποθετήσει κάτι στο βάθος της κατάψυξης και μετά το ξεχνάμε», παρατηρεί η Franks. «Καλό είναι να βγάζουμε αυτά τα προϊόντα και να ελέγχουμε μήπως έχουν λήξει και αν αξίζει να τα κρατάμε».
Πότε πρέπει να δείτε γιατρό για τροφική δηλητηρίαση;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα τροφικής δηλητηρίασης είναι αρκετά ήπια ώστε να υποχωρήσουν από μόνα τους, χωρίς ιατρική παρέμβαση. Ορισμένα συμπτώματα όμως απαιτούν αξιολόγηση από γιατρό, σύμφωνα με το CDC. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα εξής:
• διάρροια με αίμα ή διάρροια που διαρκεί περισσότερο από τρεις ημέρες,
• πυρετός πάνω από 39°C,
• έμετος τόσο συχνός που το σώμα σας δεν συγκρατεί τα υγρά,
• ενδείξεις αφυδάτωσης, όπως ξηρότητα στο στόμα και στον λαιμό, ελάχιστη ούρηση και ζαλάδα όταν σηκώνεστε όρθιοι.